📌 9. Sınıf Fizik – 5. Ünite: Elektrik ve Manyetizma (Geniş Özet) - Yeni

[Administrator]

Bu özet, MEB 2024 9. Sınıf Fizik müfredatına uygun olarak hazırlanmıştır. Yazılı sınavda çıkabilecek tüm önemli konuları kapsamaktadır. Önemli formüller, kavramlar ve örnekler içeren eksiksiz bir kaynaktır.

📖 5.1. Elektrik Yükü ve Yüklenme
📌 Elektrik yükü, atomun yapısında bulunan protonlar (+) ve elektronlar (-) tarafından taşınır.
📌 Bir cisimde elektron fazlaysa negatif (-), proton fazlaysa pozitif (+) yüklüdür.
📌 Elektrik yükünün birimi Coulomb (C)'dur.

📌 Elektriklenme Çeşitleri
✔ Sürtünme ile elektriklenme: Farklı maddeler birbirine sürtündüğünde elektron transferi olur.
✔ Dokunma ile elektriklenme: Yüklü bir cisim, nötr bir cisme dokundurulduğunda yük paylaşılır.
✔ Etki ile elektriklenme: Yüklü bir cisim, nötr bir cisme yaklaştırıldığında elektronların yeniden düzenlenmesiyle yüklenme olur.

📌 Örnekler:
✔ Balona sürtülen yünlü kazak, balonu duvara yapıştırır.
✔ Metal bir çubuğa negatif yüklü bir cisim yaklaştırıldığında, çubuğun uçlarında yüklenme olur.

📖 5.2. Coulomb Kanunu
📌 Elektriksel kuvvet, yükler arasındaki çekim veya itme kuvvetidir.

🔹 Coulomb Kanunu Formülü:
📌 F = k × (q₁ × q₂) / r²
✔ F: Elektriksel kuvvet (N)
✔ q₁, q₂: Yükler (C)
✔ r: Yükler arasındaki uzaklık (m)
✔ k: Coulomb sabiti (9 × 10⁹ N·m²/C²)

📌 Önemli Notlar:
✔ Aynı işaretli yükler birbirini iter, zıt işaretli yükler çeker.
✔ Mesafe arttıkça kuvvet azalır.

📌 Örnek:
✔ Birbirine 3 cm uzaklıkta bulunan +2C ve -3C yükleri arasındaki kuvvet kaç N'dır?
✔ Çözüm: F = (9 × 10⁹ × 2 × 3) / (0.03²) = 60 N

📖 5.3. Elektrik Alan ve Elektriksel Potansiyel
📌 Elektrik alan, bir elektrik yükünün çevresinde oluşturduğu kuvvet alanıdır.

🔹 Elektrik Alan Formülü:
📌 E = F / q
✔ E: Elektrik alan (N/C)
✔ F: Kuvvet (N)
✔ q: Yük (C)

📌 Önemli Notlar:
✔ Pozitif yükten dışarı, negatif yüke doğru elektrik alan çizgileri oluşur.
✔ Alan şiddeti, yük büyüklüğü ile doğru orantılıdır.

📌 Örnek:
✔ Bir elektrik alanında 4C'luk yük, 20 N kuvvetle hareket ediyorsa, alan şiddeti kaç N/C olur?
✔ Çözüm: E = 20 / 4 = 5 N/C

📖 5.4. Elektrik Akımı ve Ohm Kanunu
📌 Elektrik akımı, elektronların yönlü hareketidir. Birimi Amper (A)'dir.

🔹 Elektrik Akımı Formülü:
📌 I = Q / t
✔ I: Akım (A)
✔ Q: Yük (C)
✔ t: Zaman (s)

📌 Örnek:
✔ 10 C'luk yük, 5 saniyede bir noktadan geçerse akım kaç A olur?
✔ Çözüm: I = 10 / 5 = 2 A

📌 Ohm Kanunu:
📌 V = I × R
✔ V: Gerilim (Volt, V)
✔ I: Akım (Amper, A)
✔ R: Direnç (Ohm, Ω)

📌 Örnek:
✔ 12 V'luk bir pil ve 4Ω dirençli bir devrede akım kaç A olur?
✔ Çözüm: I = 12 / 4 = 3 A

📖 5.5. Direnç ve Elektriksel Güç
📌 Direnç (R), elektrik akımına karşı gösterilen zorluktur.

🔹 Direnç Formülü:
📌 R = ρ × (L / A)
✔ R: Direnç (Ω)
✔ ρ: Özdirenç (Ω·m)
✔ L: Telin uzunluğu (m)
✔ A: Kesit alanı (m²)

📌 Elektriksel Güç (P) Formülü:
📌 P = V × I
✔ P: Güç (Watt, W)
✔ V: Gerilim (Volt)
✔ I: Akım (Amper)

📌 Örnek:
✔ 220 V'luk bir prizde 5 A akım çeken bir cihazın gücü kaç W olur?
✔ Çözüm: P = 220 × 5 = 1100 W

📖 5.6. Manyetizma ve Manyetik Alan
📌 Manyetik alan, hareket eden elektrik yüklerinin oluşturduğu alanlardır.

🔹 Özellikleri:
✔ Mıknatısların kuzey (N) ve güney (S) kutupları vardır.
✔ Manyetik alan çizgileri N'den S'ye doğrudur.
✔ Dünya'nın manyetik alanı pusula iğnesinin yönünü belirler.

📌 Lorentz Kuvveti:
📌 F = q × v × B × sinθ
✔ F: Manyetik kuvvet (N)
✔ q: Elektrik yükü (C)
✔ v: Hız (m/s)
✔ B: Manyetik alan şiddeti (T)

📌 Örnek:
✔ 0.5 T manyetik alan içindeki 2C'luk yük, 3 m/s hızla hareket ederse manyetik kuvvet kaç N olur?
✔ Çözüm: F = 2 × 3 × 0.5 = 3 N

📖 📝 Sınav İçin Özet Bilgiler
📌 Önemli Formüller:
✔ Elektrik Kuvveti: F = k × (q₁ × q₂) / r²
✔ Elektrik Alan: E = F / q
✔ Elektrik Akımı: I = Q / t
✔ Ohm Kanunu: V = I × R
✔ Güç Formülü: P = V × I

📌 Kritik Noktalar:
✔ Elektrik yükleri arasında itme ve çekme kuvveti Coulomb Kanunu ile hesaplanır.
✔ Ohm Kanunu'na göre akım, direnç ve gerilim arasındaki ilişkiyi iyi kavrayın.
✔ Manyetik alanlar mıknatıslar ve hareket eden yüklerle ilgilidir.