7. Sınıf Fiiller (Eylemler) Konu Anlatımı 📝

[Administrator]

Sınıf Fiiller (Eylemler) Konu Anlatımı
📝 Fiil (Eylem)
İş, oluş, hareket bildiren sözcüklere fiil denir.
Örnekler:

Bugün sabah erkenden kalktım.
Ben de sizinle geleyim.
Sözcük, mastar eklerinden (-mak/-mek) birini aldığında anlamlı oluyorsa fiildir; anlamsız oluyorsa isimdir.
Örnekler:

Taşınıyor → Taşın(mak), anlamlı olduğu için fiildir.
Çocuktur → Çocuk(mak), anlamsız olduğu için isimdir.
Getirmelisin → Getir(mek), anlamlı olduğu için fiildir.
Yorulduk → Yorul(mak), anlamlı olduğu için fiildir.
Fiillerden sonra kullanılan kısa çizgi -mak/-mek anlamında kullanılır.
Örnekler:

Söyle- diye yazılır, söylemek diye okunur.
Uyarı: "-mak/-mek" ekleri aynı zamanda bir yapım ekidir. Eklendiği sözcüğü isim yapar.
Örnek: Senin görevin çalışmaktır. Çalışmak sözcüğü isimdir çünkü çalışmak(mak) diyemeyiz.
💡 Mastar Hâlindeki Fiiller (Eylemler)
Fiillerin kök ve gövdelerine -mak/-mek eklerini getirdiğimizde fiilin mastarını bulmuş oluruz.

Fiil (Eylem)   Fiilin (Eylemin) Mastarı
yazıştık   yazışmak
incelettirildi   incelettirilmek
geldiler   gelmek
boyutlandırdık   boyutlandırmak
doyduk   doymak
Fiilin kökü ve mastarı karıştırılmamalıdır. Fiilin mastarı, sözcükten çekim ekleri (kip ve şahıs ekleri) atıldıktan sonra geriye kalan kısmıdır.
Örnekler:

Çarpıştırdık
Kökü: Çarp- ya da çarp(mak)
Mastarı: Çarpıştırmak
🔎 Fiillerin Anlam Özellikleri
1. İş (Kılış) Fiilleri
İşi yapan bir özne vardır ve bu işten etkilenen bir varlık (nesne) bulunur.
İş/kılış fiillerinin başına "onu" sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı olur.
Örnek:

"Sincap fındık yedi."
"Ye-" eylemi bir işi anlatır.
Onu yedi. → Anlamlı.
2. Oluş Fiilleri
Oluş fiilleri, varlıkta kendiliğinden oluşan değişikliği anlatır.
Eylemin gerçekleşmesi için belirli bir süre gereklidir.
Örnek:

"Ayşe teyze çok yaşlanmış."
Onu yaşlandı. → Anlamsız.
3. Durum Fiilleri
Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatır.
Örnek:

"Betül beni görünce güldü."
Onu güldü. → Anlamsız.
📅 Fiil Kipleri
A. Haber (Bildirme) Kipleri
Zaman anlamı taşıyan fiillerdir.
Geçmiş Zaman Kipi

Görülen Geçmiş Zaman: -dı, -di
Örnek: Dayım dün akşam geldi.
Duyulan Geçmiş Zaman: -mış, -miş
Örnek: Dayısı dün akşam gelmiş.
Şimdiki Zaman Kipi: -yor

Örnek: Odasında müzik dinliyor.
Gelecek Zaman Kipi: -acak, -ecek

Örnek: Az sonra ders çalışmaya başlayacağım.
Geniş Zaman Kipi: -r, -ar, -er

Örnek: Sabahları yürüyüş yaparım.
B. Dilek (Tasarlama) Kipleri
Zaman anlamı taşımayan fiillerdir.
Dilek Kipi

-sa, -se
Örnek: Keşke tüm soruları doğru cevaplayabilsem.
İstek Kipi

-a, -e
Örnek: Ben de sizinle geleyim mi?
Gereklilik Kipi

-malı, -meli
Örnek: Saat üçte kardeşimi okuldan almalıyım.
Emir Kipi

Eki yoktur.
Örnek: Odanı çabuk topla!
🔄 Fiillerde Anlam (Kip/Zaman) Kayması
Fiillerde kullanılan kip ile kastedilen kipin farklı olmasıdır.
Örnekler:

Bu odayı hemen temizleyeceksin → Gelecek zaman, ancak Emir kipinde kullanılmıştır.
Trabzon'a bir ay sonra gelirim → Geniş zaman, ancak Gelecek zaman kipinde kullanılmıştır.