9. Sınıf Kimya 🔹 Çözeltiler ve Karışımlar - Geniş Özet

[Busegül]

Çözeltiler ve Karışımlar – 9. Sınıf Kimya Geniş Özet

Maddeler saf veya karışım halde bulunabilir. Karışımlar fiziksel yollarla ayrılabilen homojen ve heterojen olmak üzere ikiye ayrılır. Çözeltiler ise homojen karışımların özel bir türüdür.

1️⃣ Karışımlar
Karışımlar, iki veya daha fazla saf maddenin bir araya gelmesiyle oluşur ve fiziksel yollarla bileşenlerine ayrılabilir.

📌 Homojen Karışımlar (Çözeltiler)
Homojen karışımlar tek bir faz oluşturur ve her yerinde aynı özellikleri gösterir.

💡 Örnekler:
✔ Tuzlu su (NaCl + H₂O)
✔ Hava (N₂ + O₂ + CO₂)
✔ Şekerli su

✅ Özellikleri:
✔ Tek bir fazdan oluşur.
✔ Görünümü tekdüzedir.
✔ Fiziksel yöntemlerle ayrıştırılabilir.

📌 Heterojen Karışımlar
Heterojen karışımlarda maddeler karışım içinde farklı fazlarda bulunabilir.

💡 Örnekler:
✔ Kum-su karışımı
✔ Yağlı su
✔ Ayran

✅ Özellikleri:
✔ Birden fazla faz içerir.
✔ Bileşenler gözle veya mikroskopla ayırt edilebilir.
✔ Fiziksel yöntemlerle ayrıştırılabilir.

📝 Soru:
Aşağıdakilerden hangisi homojen bir karışımdır?
a) Ayran
b) Şekerli su
c) Kumlu su
d) Yağlı su
✅ Cevap: b) Şekerli su

2️⃣ Çözeltiler ve Çözünürlük
Çözeltiler çözücü ve çözünen maddeden oluşur.

✔ Çözücü: Maddenin büyük kısmını oluşturur. (Örneğin su)
✔ Çözünen: Çözücü içinde dağılan maddedir. (Örneğin tuz)

📌 Çözünürlüğü Etkileyen Faktörler
✔ Sıcaklık: Katılar için sıcaklık arttıkça çözünürlük artar, gazlar için azalır.
✔ Basınç: Gazların çözünürlüğü basınç arttıkça artar.
✔ Ortamın Polaritesi: Benzer özellikteki çözücüler benzer çözünenleri çözer.

💡 Örnek:
✔ Şekerin sıcak suda daha hızlı çözünmesi
✔ Gazlı içeceklerin kapağı açıldığında gazın kaçması (Basınç değişimi)

📝 Soru:
Bir gazın su içinde çözünürlüğünü artırmak için ne yapılmalıdır?
✅ Cevap: Basınç artırılmalı ve sıcaklık düşürülmelidir.

3️⃣ Çözelti Türleri
1️⃣ Doymuş Çözelti: Çözücü belirli sıcaklıkta maksimum miktarda çözünen içerir.
2️⃣ Doymamış Çözelti: Çözücü daha fazla madde çözebilir.
3️⃣ Aşırı Doymuş Çözelti: Çözeltide fazladan çözünen bulunur ve dengesizdir.

💡 Örnek:
✔ Bir bardak suya tuz ekleyip tamamen çözdüğünüzde doymamış çözelti oluşur.
✔ Daha fazla tuz eklediğinizde doymuş çözelti elde edilir.
✔ Fazla tuz çökerse bu aşırı doymuş çözelti olabilir.

📝 Soru:
Aşağıdakilerden hangisi doymuş çözelti örneğidir?
a) Suda tamamen çözünmüş şeker
b) Suda şekerin tamamen çözülemediği durum
c) Karıştırıldığında çözünen bir çözelti
d) Yağ-su karışımı
✅ Cevap: b) Suda şekerin tamamen çözülemediği durum

4️⃣ Çözeltilerin Derişimi
Çözeltilerin derişimi, çözünen madde miktarına göre değişir.

✔ Kütle Yüzdesi (% m/m):
% = (Çözünen kütlesi / Çözelti kütlesi) × 100

✔ Hacim Yüzdesi (% V/V):
% = (Çözünen hacmi / Çözelti hacmi) × 100

✔ Molarite (M):
M = (Mol sayısı / Litre çözelti hacmi)

📝 Soru:
100 g su içinde 10 g tuz çözündüğünde çözelti derişimi kaç % olur?
✅ Cevap:
% = (10 / 110) × 100 = 9.09%

5️⃣ Karışımların Ayrılması Yöntemleri
✔ Buharlaştırma: Sıvı uçurularak çözünen elde edilir. (Örn: Tuzlu sudan tuz elde etme)
✔ Damıtma (Distilasyon): Kaynama noktası farkı ile bileşenler ayrılır. (Örn: Alkol ve su karışımı)
✔ Süzme: Katı-sıvı karışımları süzgeç ile ayrılır. (Örn: Çay yaprakları ve çay suyu)
✔ Mıknatısla Ayırma: Manyetik maddeler ayrılır. (Örn: Demir talaşı ve kum)
✔ Yüzdürme (Flotasyon): Yoğunluk farkına göre ayrılır. (Örn: Plastik ve metal ayrımı)

📝 Soru:
Aşağıdaki yöntemlerden hangisi tuzlu suyun ayrılması için uygundur?
a) Süzme
b) Damıtma
c) Mıknatısla ayırma
d) Eleme
✅ Cevap: b) Damıtma

Özetle
✔ Çözeltiler homojen karışımlardır ve çözücü-çözünen içerir.
✔ Çözünürlüğü sıcaklık, basınç ve çözücünün özellikleri etkiler.
✔ Karışımlar fiziksel yöntemlerle ayrılabilir.
✔ Çözeltilerin derişimi farklı yöntemlerle hesaplanabilir.