🧪 9. Sınıf Kimya 2. Ünite: Atom ve Periyodik Sistem

[Administrator]

🔬 2. Ünite: Atom ve Periyodik Sistem
🔹 Atom Modelleri: Dalton, Thomson, Rutherford, Bohr ve Modern Atom Teorisi.
🔹 Atomun Yapısı: Proton (+), Nötron (0), Elektron (-).
🔹 Periyodik Tablonun Yapısı: Periyotlar, gruplar ve elementlerin özellikleri.
🔹 Periyodik Özellikler: Atom yarıçapı, iyonlaşma enerjisi, elektronegatiflik vb.

b]🔗 2.1. ETKİLEŞİMLER[/b]
✔ 2.1.1. Metalik Bağ
📌 Tanım: Metal atomlarının bir araya gelerek serbest elektronlarını ortaklaşa kullanmasıyla oluşur.

📢 Özellikler:

Elektron denizi modeli: Pozitif metal iyonları arasında serbest hareket eden elektronlar vardır.
İyi iletkenlik: Elektronlar serbest dolaştığı için elektrik ve ısıyı iyi iletir.
Şekil verilebilirlik: Dövülebilir ve tel haline getirilebilir (Sünek ve şekillendirilebilir).
📌 Örnek:

[] Bakır (Cu)
[] Demir (Fe)

• Alüminyum (Al)

✔ 2.1.2. İyonik Bağ
📌 Tanım: Metal (katyon) ve ametal (anyon) arasında elektron alışverişiyle oluşan bağdır.

📢 Özellikler:

Elektron alışverişi ile oluşur: Metal elektron verir (katyon olur), ametal elektron alır (anyon olur).
Kristal yapı: Sert ve kırılgandır.
Suda çözünür: Çoğu iyonik bileşik suda çözünerek iyonlarına ayrışır (elektrolit özelliği).
📌 Örnek:
[tex] Na^+ + Cl^- \rightarrow NaCl [/tex]

[] NaCl (Tuz)
[] MgO (Magnezyum oksit)

• CaF₂ (Kalsiyum florür)

📌 Örnek Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisi iyonik bağ içerir?
A) CO₂ B) H₂O C) NaCl D) O₂ E) CH₄
Cevap: C) NaCl

✔ 2.1.3. Kovalent Bağ
📌 Tanım: Ametal + Ametal atomları arasında elektron paylaşımı ile oluşur.

📢 Özellikler:

Elektron paylaşımı: Atomlar kararlı hale gelmek için elektronlarını ortak kullanır.
Zayıf etkileşimler: İyonik bağ kadar güçlü değildir.
Sıvı veya gaz halinde bulunabilir: CO₂, H₂O gibi moleküler yapılar oluşturur.
📌 Örnek:
[tex] H_2 + O \rightarrow H_2O [/tex]

[] H₂O (Su)
[] CO₂ (Karbondioksit)

• CH₄ (Metan)

📌 Örnek Soru:
Hangi bileşik kovalent bağ içermez?
A) H₂O B) CO₂ C) NH₃ D) NaCl E) CH₄
Cevap: D) NaCl (iyonik bağ içerir)

✔ 2.1.4. Lewis Nokta Yapısı
📌 Tanım: Atomların değerlik elektronlarını noktalarla gösteren modeldir.

📢 Kurallar:

Atomun değerlik elektronları nokta ile gösterilir.
Elektron paylaşımı veya transferi gösterilir.
Bağlanan atomlar oktet veya dublet kuralına uyar.
📌 Örnek:
Hidrojen ve oksijen atomlarının Lewis yapısı:

yaml
Kopyala
Düzenle
H : O : H 
📌 Örnek Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin Lewis yapısı yanlıştır?
A) H₂O B) CO₂ C) NH₃ D) NaCl

✔ 2.1.5. Molekül Polarlığı ve Apolarlığı
📌 Tanım: Molekülün elektron dağılımına göre yük yoğunluğu değişimidir.

📢 Polarlık Kriterleri:

Apolar Molekül: Simetrik yük dağılımı olan moleküller (CO₂, CH₄).
Polar Molekül: Asimetrik yük dağılımı olan moleküller (H₂O, NH₃).
📌 Örnek:

[] Polar Molekül: H₂O, NH₃
[] Apolar Molekül: CO₂, CH₄

📌 Örnek Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisi apolar bir moleküldür?
A) H₂O B) NH₃ C) CO₂ D) HCl E) SO₂
Cevap: C) CO₂

⚛️ 2.2. ETKİLEŞİMDEN MADDEYE
✔ 2.2.1. Moleküller Arası Etkileşimler
📌 Tanım: Moleküller arasında oluşan zayıf çekim kuvvetleridir.

📢 Çeşitleri:

Dipol-Dipol Etkileşimi (Polar moleküller arası)
İyon-Dipol Etkileşimi (İyon + Polar molekül)
London Kuvveti (Apolar moleküller arası)
Hidrojen Bağı (H—F, H—O, H—N)
📌 Örnek:

[] Dipol-Dipol: HCl
[] İyon-Dipol: Na⁺ ile H₂O
[] London: CO₂
[] Hidrojen Bağı: H₂O, NH₃

📌 Örnek Soru:
Hidrojen bağı içeren bileşik hangisidir?
A) CH₄ B) H₂O C) CO₂ D) NaCl
Cevap: B) H₂O

✔ 2.2.2. Katılar ve Özellikleri
📌 Tanım: Maddenin en düzenli hali olup tanecikler sıkı dizilmiştir.

📢 Çeşitleri:

Kristal Katılar: NaCl, elmas.
Amorf Katılar: Cam, plastik.
📌 Örnek Soru:
Aşağıdaki katılardan hangisi amorf yapıdadır?
A) NaCl B) Elmas C) Plastik D) Buz
Cevap: C) Plastik

[Administrator]

🌊 2.1.5. MOLEKÜL POLARLIĞI VE APOLARLIĞI

📌 Tanım:
Moleküllerin elektron yoğunluğunun dağılımına bağlı olarak polar veya apolar olmasıdır. Elektronların eşit veya eşit olmayan paylaşımı belirleyici faktördür.

📢 Polar – Apolar Ayrımı:

Molekül Tipi   Elektron Dağılımı   Yük Dağılımı   Örnek
Polar Molekül   Asimetrik   Kısmi yük farkı var (𝛿+ ve 𝛿-)   H₂O, NH₃, HCl
Apolar Molekül   Simetrik   Yük farkı yok   CO₂, CH₄, O₂
📌 Polar Moleküller (Dipol Moleküller)
Elektronlar eşit paylaşılmadığı için molekül içinde yük dağılımı düzensizdir.
Bir ucu kısmen pozitif (𝛿⁺), diğer ucu kısmen negatif (𝛿⁻) olur.
Çözücülerle ilgili "Benzer benzeri çözer" kuralına göre polar maddeler suda çözünür.
📢 Örnek:

[] Su (H₂O) → Oksijen elektronegatif olduğu için elektronları kendine daha fazla çeker. 𝛿⁻ (Oksijen) ve 𝛿⁺ (Hidrojen) uçları oluşur.
[] Amonyak (NH₃) → Azot (N) elektronegatif olduğu için H'leri kendine çeker, yük dağılımı asimetriktir.

• Hidroklorik Asit (HCl) → Klor elektronegatif olduğu için elektronları çeker ve yük farkı oluşur.

📌 Lewis Yapıları ile Gösterim:

H₂O:

java
Kopyala
Düzenle
  δ- O
  /   \
H      H  (δ+)
NH₃:

java
Kopyala
Düzenle
  δ- N
  / | \
H  H  H  (δ+)
Örnek Soru:
📌 Hangi bileşik polar moleküldür?
A) CO₂
B) CH₄
C) H₂O
D) O₂
Cevap: C) H₂O (Asimetrik yapı ve yük farkı var)

📌 Apolar Moleküller (Nonpolar Moleküller)
Elektronlar eşit paylaşıldığı için yük farkı yoktur.
Molekül simetriktir, dipol moment sıfırdır.
Apolar maddeler suda çözünmez, ancak benzinde (C₆H₆) çözünebilir.
📢 Örnek:

[] Karbondioksit (CO₂) → Oksijenler karşılıklı çekim yaptığı için simetriktir ve yük farkı oluşmaz.
[] Metan (CH₄) → Tetrahedral yapı nedeniyle yükler eşit dağılır.

• Oksijen Gazı (O₂) → İki aynı atomdan oluştuğu için tamamen apolardır.

📌 Lewis Yapıları ile Gösterim:

CO₂:

mathematica
Kopyala
Düzenle
O = C = O
(Simetrik olduğu için yük farkı yok, apolardır.)

📌 Örnek Soru:
📌 Hangi bileşik apolardır?
A) H₂O
B) NH₃
C) CO₂
D) HCl
Cevap: C) CO₂ (Simetrik yapı ve yük farkı yok)

📌 POLARLIK BELİRLEME ADIMLARI
✅ Adım 1: Molekülü çizin ve atomların elektronegatiflik farkını belirleyin.
✅ Adım 2: Molekül simetrik mi, asimetrik mi?
✅ Adım 3: Elektronlar bir tarafa yoğunlaşıyorsa polar, simetrik ise apolar.

📌 Örnek Karşılaştırma:

Molekül   Polar mı? Apolar mı?   Sebep
H₂O   ✅ Polar   Elektron yoğunluğu asimetrik
CO₂   ❌ Apolar   Simetrik yapı
NH₃   ✅ Polar   Azot (N) elektronları kendine çeker
CH₄   ❌ Apolar   Tetrahedral yapıda simetrik
HCl   ✅ Polar   Cl elektronegatif olduğu için elektronları çeker
📌 Örnek Soru:
📌 Hangi molekülün polar olup olmadığı yanlış verilmiştir?
A) NH₃ → Polar
B) CH₄ → Apolar
C) CO₂ → Polar
D) H₂O → Polar
Cevap: C) CO₂ Polar değil, Apolar olmalıdır.

📌 POLAR VE APOLAR MOLEKÜLLERİN GÜNLÜK HAYATTAKİ ÖNEMİ
✅ Suda çözünme farkı:

Polar maddeler (Tuz, şeker) suda çözünür.
Apolar maddeler (Yağlar, benzin) suda çözünmez.
✅ Temizlik malzemeleri:

Sabun ve deterjanlar hem polar hem apolar uçlara sahip olduğu için yağı temizler.
📌 Örnek Soru:
📌 Aşağıdaki maddelerden hangisi polar çözücüde çözünmez?
A) Tuz
B) Şeker
C) Yağ
D) Alkol
Cevap: C) Yağ (Apolar olduğu için suda çözünmez)

[Administrator]

🔍 ADIM ADIM POLAR – APOLAR AYRIMI
✅ Adım 1: Atomların elektronegatiflik farkını kontrol et!

Eğer elektronegatiflik farkı 0 ise → Apolar
Eğer elektronegatiflik farkı varsa → Polar olabilir, bir sonraki adıma geç!
✅ Adım 2: Molekül simetrik mi, asimetrik mi?

Simetrik ise → Apolar
Asimetrik ise → Polar
✅ Adım 3: Merkez atomda bağlanmamış (yalnız) elektron çifti var mı?

Varsa → Polar
Yoksa ve simetrikse → Apolar
✅ Adım 4: Benzer mi, farklı mı?

Farklı atomlardan oluşuyorsa genelde polar olur.
Aynı atomlardan oluşuyorsa apolardır.
📌 Örneklerle Anlatım:

Molekül   Elektronegatiflik Farkı   Simetri Durumu   Yük Dağılımı   Sonuç
H₂O   Var (O > H)   Asimetrik   𝛿⁺ ve 𝛿⁻ var   Polar
CO₂   Var (O > C)   Simetrik   Yük dengelenmiş   Apolar
CH₄   Var (C > H)   Simetrik (Tetrahedral)   Yük dengelenmiş   Apolar
NH₃   Var (N > H)   Asimetrik (Lone Pair var)   𝛿⁺ ve 𝛿⁻ var   Polar
O₂   Yok (Aynı atomlar)   Simetrik   Yük farkı yok   Apolar
🧪 PRATİK KURAL
🟢 Simetrikse → Apolar!
🔴 Asimetrikse → Polar!
🟢 Merkez atomda yalnız elektron çifti varsa → Polar!
🔴 Aynı atomlardan oluşuyorsa → Apolar!

📌 ÖRNEK SORU ÇÖZÜMÜ
📢 SORU: Aşağıdaki bileşiklerden hangisi polardır?
A) CO₂
B) CH₄
C) H₂O
D) O₂

📌 Çözüm:

CO₂ → Simetrik → Apolar
CH₄ → Simetrik → Apolar
H₂O → Asimetrik ve elektron yoğunluğu dengesiz! → ✅ Polar
O₂ → Aynı atom → Apolar
✅ Cevap: H₂O (C seçeneği)

📌 SONUÇ:
Polar-Apolar ayrımı için:
1) Elektronegatiflik farkı var mı?
2) Molekül simetrik mi?
3) Merkez atomda yalnız elektron çifti var mı?

Bu adımları izleyerek hızlı ve kesin sonuca ulaşırsın. 🚀