9. sınıf Kimya 🔹 Kimyasal Bağlar ve Etkileşimler - Geniş özet

[Busegül]

Kimyasal Bağlar ve Etkileşimler - 9. Sınıf Kimya Geniş Özet

Kimyasal bağlar, atomları bir arada tutan kuvvetlerdir. Atomlar, kararlı hale gelebilmek için elektron alışverişi yapar veya ortaklaşa elektron kullanır. Kimyasal bağlar iyonik, kovalent ve metalik bağlar olmak üzere üç ana gruba ayrılır.

1️⃣ Kimyasal Bağ Türleri

📌 1. İyonik Bağ
İyonik bağ, bir metal ile bir ametal arasında elektron alışverişi ile oluşur. Metal atomları elektron vererek katyon (+ yüklü iyon), ametal atomları ise elektron alarak anyon (- yüklü iyon) haline gelir. Zıt yüklü iyonlar birbirini çeker ve iyonik bağ oluşur.

💡 Örnek:
NaCl (Sofra Tuzu) → Na (Sodyum) elektronu verir ve Na⁺ olur, Cl (Klor) elektronu alarak Cl⁻ olur.

✅ İyonik Bileşiklerin Özellikleri:
✔ Kristal yapılıdır.
✔ Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
✔ Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
✔ Katı halde elektrik akımını iletmez.

📝 Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisi iyonik bağlıdır?
a) H₂O
b) NaCl
c) CO₂
d) CH₄
✅ Cevap: b) NaCl

📌 2. Kovalent Bağ
Kovalent bağ, iki ametal arasında elektron paylaşımı ile oluşur. Bağlanan atomlar arasında elektron ortaklaşa kullanıldığı için, bağ kuvvetlidir.

🔹 Apolar Kovalent Bağ: Aynı cins ametaller arasında oluşur. Elektronlar eşit paylaşılır.
📌 Örnek: O₂, N₂, H₂

🔹 Polar Kovalent Bağ: Farklı ametaller arasında oluşur. Elektron paylaşımı eşit değildir.
📌 Örnek: H₂O, NH₃, HCl

✅ Kovalent Bileşiklerin Özellikleri:
✔ Erime ve kaynama noktaları genellikle düşüktür.
✔ Elektrik akımını iletmezler.
✔ Apolar çözücülerde çözünürler.

📝 Soru:
H₂O bileşiğindeki bağ türü nedir?
✅ Cevap: Polar kovalent bağ

📌 3. Metalik Bağ
Metalik bağ, metal atomları arasında elektronların serbestçe hareket etmesiyle oluşur. Elektronlar bir "deniz" gibi hareket eder ve metallere özel fiziksel özellikler kazandırır.

💡 Örnek:
✔ Bakır (Cu), Demir (Fe), Altın (Au)

✅ Metalik Bağın Özellikleri:
✔ Elektrik ve ısıyı iyi iletir.
✔ Şekil verilebilir (tel ve levha haline getirilebilir).
✔ Yüksek erime ve kaynama noktasına sahiptir.

📝 Soru:
Aşağıdakilerden hangisi metalik bağa örnek verilebilir?
a) CO₂
b) Fe
c) NaCl
d) H₂O
✅ Cevap: b) Fe

2️⃣ Moleküller Arası Etkileşimler

Kimyasal bağlar dışında, moleküller arasında da zayıf etkileşimler bulunur. Bunlar, maddenin fiziksel özelliklerini belirler.

📌 1. Dipol-Dipol Etkileşimi
Polar moleküllerin zıt kutuplarının birbirini çekmesiyle oluşur.
📌 Örnek: HCl, SO₂

📌 2. Hidrojen Bağı
Hidrojen (H), Flor (F), Oksijen (O) veya Azot (N) atomlarına bağlandığında oluşan güçlü bir etkileşimdir.
📌 Örnek: H₂O, NH₃, DNA'nın çift sarmalı

📌 3. London Kuvvetleri (Van der Waals Etkileşimi)
Apolar moleküller arasında anlık dipoller nedeniyle oluşan zayıf kuvvetlerdir.
📌 Örnek: Kripton (Kr), Metan (CH₄), Karbondioksit (CO₂)

📝 Soru:
Hangi moleküller arasında hidrojen bağı oluşabilir?
a) H₂O
b) CO₂
c) CH₄
d) O₂
✅ Cevap: a) H₂O

3️⃣ İyonik ve Kovalent Bileşiklerin Adlandırılması

✔ İyonik Bileşiklerin Adlandırılması:

Önce metalin adı, sonra ametalin adı söylenir.
Ametal isminin sonuna "-ür", "-it", "-at" ekleri getirilir.
📌 Örnek:
NaCl → Sodyum Klorür
MgO → Magnezyum Oksit

✔ Moleküler (Kovalent) Bileşiklerin Adlandırılması:

İlk elementin adı olduğu gibi yazılır.
İkinci elementin adı "-ür" eki alır.
Sayı belirteçleri (mono, di, tri...) kullanılır.
📌 Örnek:
CO₂ → Karbon Dioksit
SO₃ → Kükürt Trioksit

📝 Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin adı yanlış verilmiştir?
a) NaCl - Sodyum Klorür
b) CO₂ - Karbon Dioksit
c) NH₃ - Amonyak
d) H₂O - Hidrojen Oksit
✅ Cevap: d) H₂O - Su olarak adlandırılır.

Özetle
✔ İyonik bağ: Elektron alışverişi ile oluşur.
✔ Kovalent bağ: Elektron ortaklaşa kullanılır.
✔ Metalik bağ: Serbest elektronlar metal iyonları arasında hareket eder.
✔ Moleküller arası etkileşimler, maddelerin fiziksel özelliklerini belirler.