📌 9. Sınıf Fizik – 4. Ünite: Enerji (Geniş Özet) - Yeni

[Administrator]

Bu özet, MEB 2024 9. Sınıf Fizik müfredatına uygun olarak hazırlanmıştır. Yazılı sınavda çıkabilecek tüm önemli konuları içermektedir.

📖 4.1. Enerji Nedir?
📌 Enerji, iş yapabilme yeteneğidir. Birimi Joule (J)'dür.
📌 Enerji yoktan var edilemez, varken yok edilemez; sadece dönüşebilir.

🔹 Enerji Türleri:
✔ Mekanik Enerji (Kinetik + Potansiyel)
✔ Isı Enerjisi
✔ Elektrik Enerjisi
✔ Kimyasal Enerji
✔ Nükleer Enerji
✔ Işık Enerjisi

📌 Günlük Hayattan Örnekler:
✔ Güneş panelleri ışık enerjisini elektrik enerjisine çevirir.
✔ Araba motoru kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye çevirir.

📖 4.2. Mekanik Enerji
📌 Mekanik enerji, kinetik ve potansiyel enerjinin toplamıdır.

📌 4.2.1. Kinetik Enerji (Hareket Enerjisi)
📌 Bir cismin hareketi nedeniyle sahip olduğu enerjidir.

🔹 Kinetik Enerji Formülü:
📌 E_k = (1/2) × m × v²
✔ E_k: Kinetik enerji (J)
✔ m: Kütle (kg)
✔ v: Hız (m/s)

📌 Önemli Notlar:
✔ Hız arttıkça kinetik enerji artar.
✔ Kütle arttıkça kinetik enerji artar.

📌 Örnek:
Bir 2 kg kütleli cisim 5 m/s hızla hareket ederse kinetik enerjisi kaç J olur?
✔ Çözüm: E_k = (1/2) × 2 × 5² = 25 J

📌 4.2.2. Potansiyel Enerji (Konum Enerjisi)
📌 Yerçekimi etkisiyle bir cismin sahip olduğu enerjidir.

🔹 Potansiyel Enerji Formülü:
📌 E_p = m × g × h
✔ E_p: Potansiyel enerji (J)
✔ m: Kütle (kg)
✔ g: Yerçekimi ivmesi (9.8 m/s²)
✔ h: Yükseklik (m)

📌 Örnek:
Bir 5 kg'lık cisim 10 m yüksekteyse potansiyel enerjisi kaç J olur?
✔ Çözüm: E_p = 5 × 9.8 × 10 = 490 J

📖 4.3. Enerji Dönüşümleri
📌 Enerji bir türden diğerine dönüşebilir.

🔹 Örnekler:
✔ Araba motoru: Kimyasal enerji → Mekanik enerji
✔ Hidroelektrik santral: Potansiyel enerji → Elektrik enerjisi
✔ Lambanın yanması: Elektrik enerjisi → Işık ve ısı enerjisi

📌 Önemli Not:
✔ Enerji dönüşümlerinde toplam enerji korunur.

📖 4.4. Isı ve Sıcaklık
📌 Isı ve sıcaklık aynı şey değildir!

🔹 Isı (Q):
✔ Enerji türüdür. Birimi Joule (J) veya kalori (cal)'dir.
✔ Maddeler arasında enerji alışverişi yapar.

🔹 Sıcaklık (T):
✔ Maddelerin taneciklerinin ortalama hareket enerjisidir.
✔ Birimi Kelvin (K) veya Santigrat (°C)'dir.

📌 Önemli Not:
✔ Isı, sıcaklık farkından dolayı akar.
✔ Soğuk maddeler ısı vermez, sıcak maddeler ısı kaybeder.

📖 4.5. Isı Alışverişi ve Termal Denge
📌 Sıcak maddeler ısı kaybeder, soğuk maddeler ısı alır.

🔹 Isı Alışverişi Formülü:
📌 Q = m × c × ΔT
✔ Q: Alınan veya verilen ısı (J)
✔ m: Kütle (kg)
✔ c: Özgül ısı (J/kg·°C)
✔ ΔT: Sıcaklık değişimi (°C)

📌 Örnek:
Bir 2 kg suyun sıcaklığı 10°C'den 40°C'ye çıkarsa alınan ısı kaç J olur? (c = 4180 J/kg°C)
✔ Çözüm: Q = 2 × 4180 × (40 - 10) = 250,800 J

📌 Önemli Not:
✔ Isı alışverişi iki madde eşit sıcaklığa ulaşınca durur. (Termal Denge)

📖 4.6. Hal Değişimi ve Gizli Isı
📌 Bir madde, sıcaklığı değişmeden hal değiştirebilir.

🔹 Gizli Isı Formülü:
📌 Q = m × L
✔ L: Hal değişim ısısı (J/kg)

📌 Örnek:
✔ Buz erirken sıcaklığı sabit kalır ama ısı alır.
✔ Su buharlaşırken ortamdan ısı çeker.

📌 Önemli Not:
✔ Buharlaşma soğutucu bir olaydır.

📖 4.7. Isı Aktarımı Yolları
📌 Isı üç yolla aktarılır:

🔹 İletim: Maddeler arasındaki temasla olur.
✔ Örn: Metal kaşık sıcak çorbaya konduğunda ısınır.

🔹 Konveksiyon (Taşınım): Sıvı ve gazlarda sıcak havanın yükselmesiyle olur.
✔ Örn: Klima sıcak havayı yukarı verir.

🔹 Işıma (Radyasyon): Elektromanyetik dalgalarla olur.
✔ Örn: Güneş ışınları dünyaya enerji taşır.

📌 Önemli Not:
✔ Boşlukta sadece ışınım ile ısı yayılır.

📖 📝 Sınav İçin Özet Bilgiler
📌 Önemli Formüller:
✔ Kinetik Enerji: E_k = (1/2) × m × v²
✔ Potansiyel Enerji: E_p = m × g × h
✔ Isı Alışverişi: Q = m × c × ΔT
✔ Gizli Isı: Q = m × L

📌 Dikkat Edilmesi Gerekenler:
✔ Isı ve sıcaklık farkını iyi anlayın.
✔ Enerji dönüşümlerini kavrayın.
✔ Isı aktarım yollarını öğrenin.