8. Sınıf Fiilde (Eylemde) Çatı Konu Anlatımı 🏗️ Çatı Özelliği Nedir? 🤔

[Administrator]

8. Sınıf Fiilde (Eylemde) Çatı Konu Anlatımı 🏗�
Çatı Özelliği Nedir? 🤔
Çatı özelliği, yüklemin özne ve nesne ile olan ilişkisine göre şekillenir. Yalnızca yüklemi fiil olan cümlelerde çatı özelliği aranabilir. Yüklemi isim olan cümlelerde çatı özelliği aranmaz.

Örnekler:

Kolay olan şey, vazgeçmekti. → Çatı özelliği aranmaz çünkü yüklemi isimdir.
Tartışmaktan vazgeçti. → Çatı özelliği aranır çünkü yüklemi fiildir.
Bununla mücadele etmek zordu. → Çatı özelliği aranmaz çünkü yüklemi isimdir.
Bütün gün seni aradım. → Çatı özelliği aranır çünkü yüklemi fiildir.

A. Öznesine Göre Çatılar (Özne – Yüklem İlişkisine Göre Çatılar) 🔄

1. Etken Fiiller ⚡
Gerçek özne alabilen tüm fiiller, etken çatılıdır. Özneden önce işi yapan bellidir.

Örnekler:

Ahmet köpeğini buldu. → Etken çatılıdır çünkü işi yapan bellidir.

2. Edilgen Fiiller 🔒
Sözde özne alabilen tüm fiiller, edilgen çatılıdır. Yüklemde mutlaka "-l" veya "-n" seslerinden birinin bulunması gerekir. İşi yapan kişi belli değildir ve nesne bulunmaz.

Örnekler:

Ahmet'in köpeği bulundu. → Edilgen çatılıdır, çünkü köpek kim tarafından bulundu belli değildir.
Kurallara uymadığı için uyarıldı. → Edilgen çatılıdır, kim tarafından uyarıldığı belli değil.
Uyarı 🚨
Yüklemden önce "birileri tarafından" sözcük grubunu getirdiğimizde cümle anlamlı oluyorsa, o cümle edilgen çatıya sahiptir.

Örnekler:

Sınıf temizlendi. → Edilgen çatılı, çünkü "birileri tarafından temizlendi" de anlamlıdır.
Yolcular götürüldü. → Edilgen çatılı, çünkü "birileri tarafından götürüldü" anlamlıdır.
Bazı fiillerin geçişli ya da geçişsiz olup olmadıkları, kullanılan cümleye göre değişebilir.

B. Nesnesine Göre Çatılar (Nesne – Yüklem İlişkisine Göre Çatılar) 🧳

1. Geçişli Fiiller ➡️
Nesne alan veya alabilecek fiiller geçişlidir.

Örnekler:

Annem çiçekleri suluyor. → Geçişlidir, çünkü çiçekler nesnedir.
Ece kitap okuyor. → Geçişlidir, çünkü kitap nesnedir.

2. Geçişsiz Fiiller ⛔
Nesne almayan fiiller geçişsizdir.

Örnekler:

Sonunda işlerim bitti. → Geçişsiz, çünkü nesne almaz.
Yarım saat kadar oturduk. → Geçişsiz, çünkü nesne almaz.
Uyarı 🚨
Bir fiil geçişli mi, geçişsiz mi olduğunu test etmek için fiilin başına "onu" ekleriz. Anlamlı oluyorsa geçişli, olmuyorsa geçişsizdir.

Örnekler:

(Onu) Aradı. → Geçişli.
(Onu) Koştu. → Geçişsiz.
Geçişlilik ve Ekler ✒️
"-t, -r, -tır" ekleri, geçişsiz bir fiile geldiğinde o fiili geçişli hâle dönüştürür.

Örnekler:

Ağladı. → Geçişsiz.
Ağlattı. → Geçişli.