🔬 2. Ünite: Atom ve Periyodik Sistem
🔹 Atom Modelleri: Dalton, Thomson, Rutherford, Bohr ve Modern Atom Teorisi.
🔹 Atomun Yapısı: Proton (+), Nötron (0), Elektron (-).
🔹 Periyodik Tablonun Yapısı: Periyotlar, gruplar ve elementlerin özellikleri.
🔹 Periyodik Özellikler: Atom yarıçapı, iyonlaşma enerjisi, elektronegatiflik vb.
b]🔗 2.1. ETKİLEŞİMLER[/b]
✔ 2.1.1. Metalik Bağ📌 Tanım: Metal atomlarının bir araya gelerek serbest elektronlarını ortaklaşa kullanmasıyla oluşur.
📢 Özellikler:
Elektron denizi modeli: Pozitif metal iyonları arasında serbest hareket eden elektronlar vardır.
İyi iletkenlik: Elektronlar serbest dolaştığı için elektrik ve ısıyı iyi iletir.
Şekil verilebilirlik: Dövülebilir ve tel haline getirilebilir (Sünek ve şekillendirilebilir).
📌 Örnek:
[] Bakır (Cu)
[] Demir (Fe)
- Alüminyum (Al)
✔ 2.1.2. İyonik Bağ📌 Tanım: Metal (katyon) ve ametal (anyon) arasında elektron alışverişiyle oluşan bağdır.
📢 Özellikler:
Elektron alışverişi ile oluşur: Metal elektron verir (katyon olur), ametal elektron alır (anyon olur).
Kristal yapı: Sert ve kırılgandır.
Suda çözünür: Çoğu iyonik bileşik suda çözünerek iyonlarına ayrışır (elektrolit özelliği).
📌 Örnek:
[tex] Na^+ + Cl^- \rightarrow NaCl [/tex]
[] NaCl (Tuz)
[] MgO (Magnezyum oksit)
- CaF₂ (Kalsiyum florür)
📌 Örnek Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisi iyonik bağ içerir?
A) CO₂ B) H₂O C) NaCl D) O₂ E) CH₄
Cevap: C) NaCl
✔ 2.1.3. Kovalent Bağ📌 Tanım: Ametal + Ametal atomları arasında elektron paylaşımı ile oluşur.
📢 Özellikler:
Elektron paylaşımı: Atomlar kararlı hale gelmek için elektronlarını ortak kullanır.
Zayıf etkileşimler: İyonik bağ kadar güçlü değildir.
Sıvı veya gaz halinde bulunabilir: CO₂, H₂O gibi moleküler yapılar oluşturur.
📌 Örnek:
[tex] H_2 + O \rightarrow H_2O [/tex]
[] H₂O (Su)
[] CO₂ (Karbondioksit)
- CH₄ (Metan)
📌 Örnek Soru:
Hangi bileşik kovalent bağ içermez?
A) H₂O B) CO₂ C) NH₃ D) NaCl E) CH₄
Cevap: D) NaCl (iyonik bağ içerir)
✔ 2.1.4. Lewis Nokta Yapısı📌 Tanım: Atomların değerlik elektronlarını noktalarla gösteren modeldir.
📢 Kurallar:
Atomun değerlik elektronları nokta ile gösterilir.
Elektron paylaşımı veya transferi gösterilir.
Bağlanan atomlar oktet veya dublet kuralına uyar.
📌 Örnek:
Hidrojen ve oksijen atomlarının Lewis yapısı:
yaml
Kopyala
Düzenle
H : O : H
📌 Örnek Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin Lewis yapısı yanlıştır?
A) H₂O B) CO₂ C) NH₃ D) NaCl
✔ 2.1.5. Molekül Polarlığı ve Apolarlığı
📌 Tanım: Molekülün elektron dağılımına göre yük yoğunluğu değişimidir.
📢 Polarlık Kriterleri:
Apolar Molekül: Simetrik yük dağılımı olan moleküller (CO₂, CH₄).
Polar Molekül: Asimetrik yük dağılımı olan moleküller (H₂O, NH₃).
📌 Örnek:
[] Polar Molekül: H₂O, NH₃
[] Apolar Molekül: CO₂, CH₄
📌 Örnek Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisi apolar bir moleküldür?
A) H₂O B) NH₃ C) CO₂ D) HCl E) SO₂
Cevap: C) CO₂
⚛️ 2.2. ETKİLEŞİMDEN MADDEYE✔ 2.2.1. Moleküller Arası Etkileşimler📌 Tanım: Moleküller arasında oluşan zayıf çekim kuvvetleridir.
📢 Çeşitleri:
Dipol-Dipol Etkileşimi (Polar moleküller arası)
İyon-Dipol Etkileşimi (İyon + Polar molekül)
London Kuvveti (Apolar moleküller arası)
Hidrojen Bağı (H—F, H—O, H—N)
📌 Örnek:
[] Dipol-Dipol: HCl
[] İyon-Dipol: Na⁺ ile H₂O
[] London: CO₂
[] Hidrojen Bağı: H₂O, NH₃
📌 Örnek Soru:
Hidrojen bağı içeren bileşik hangisidir?
A) CH₄ B) H₂O C) CO₂ D) NaCl
Cevap: B) H₂O
✔ 2.2.2. Katılar ve Özellikleri
📌 Tanım: Maddenin en düzenli hali olup tanecikler sıkı dizilmiştir.
📢 Çeşitleri:
Kristal Katılar: NaCl, elmas.
Amorf Katılar: Cam, plastik.
📌 Örnek Soru:
Aşağıdaki katılardan hangisi amorf yapıdadır?
A) NaCl B) Elmas C) Plastik D) Buz
Cevap: C) Plastik
🌊 2.1.5. MOLEKÜL POLARLIĞI VE APOLARLIĞI📌 Tanım:
Moleküllerin elektron yoğunluğunun dağılımına bağlı olarak polar veya apolar olmasıdır. Elektronların eşit veya eşit olmayan paylaşımı belirleyici faktördür.
📢 Polar – Apolar Ayrımı:
Molekül Tipi Elektron Dağılımı Yük Dağılımı Örnek
Polar Molekül Asimetrik Kısmi yük farkı var (𝛿+ ve 𝛿-) H₂O, NH₃, HCl
Apolar Molekül Simetrik Yük farkı yok CO₂, CH₄, O₂
📌 Polar Moleküller (Dipol Moleküller)Elektronlar eşit paylaşılmadığı için molekül içinde yük dağılımı düzensizdir.
Bir ucu kısmen pozitif (𝛿⁺), diğer ucu kısmen negatif (𝛿⁻) olur.
Çözücülerle ilgili "Benzer benzeri çözer" kuralına göre polar maddeler suda çözünür.
📢 Örnek:
[] Su (H₂O) → Oksijen elektronegatif olduğu için elektronları kendine daha fazla çeker. 𝛿⁻ (Oksijen) ve 𝛿⁺ (Hidrojen) uçları oluşur.
[] Amonyak (NH₃) → Azot (N) elektronegatif olduğu için H'leri kendine çeker, yük dağılımı asimetriktir.
- Hidroklorik Asit (HCl) → Klor elektronegatif olduğu için elektronları çeker ve yük farkı oluşur.
📌 Lewis Yapıları ile Gösterim:
H₂O:
java
Kopyala
Düzenle
δ- O
/ \
H H (δ+)
NH₃:
java
Kopyala
Düzenle
δ- N
/ | \
H H H (δ+)
Örnek Soru:
📌 Hangi bileşik polar moleküldür?
A) CO₂
B) CH₄
C) H₂O
D) O₂
Cevap: C) H₂O (Asimetrik yapı ve yük farkı var)
📌 Apolar Moleküller (Nonpolar Moleküller)Elektronlar eşit paylaşıldığı için yük farkı yoktur.
Molekül simetriktir, dipol moment sıfırdır.
Apolar maddeler suda çözünmez, ancak benzinde (C₆H₆) çözünebilir.
📢 Örnek:
[] Karbondioksit (CO₂) → Oksijenler karşılıklı çekim yaptığı için simetriktir ve yük farkı oluşmaz.
[] Metan (CH₄) → Tetrahedral yapı nedeniyle yükler eşit dağılır.
- Oksijen Gazı (O₂) → İki aynı atomdan oluştuğu için tamamen apolardır.
📌 Lewis Yapıları ile Gösterim:
CO₂:
mathematica
Kopyala
Düzenle
O = C = O
(Simetrik olduğu için yük farkı yok, apolardır.)
📌 Örnek Soru:
📌 Hangi bileşik apolardır?
A) H₂O
B) NH₃
C) CO₂
D) HCl
Cevap: C) CO₂ (Simetrik yapı ve yük farkı yok)
📌 POLARLIK BELİRLEME ADIMLARI✅ Adım 1: Molekülü çizin ve atomların elektronegatiflik farkını belirleyin.
✅ Adım 2: Molekül simetrik mi, asimetrik mi?
✅ Adım 3: Elektronlar bir tarafa yoğunlaşıyorsa polar, simetrik ise apolar.
📌 Örnek Karşılaştırma:
Molekül Polar mı? Apolar mı? Sebep
H₂O ✅ Polar Elektron yoğunluğu asimetrik
CO₂ ❌ Apolar Simetrik yapı
NH₃ ✅ Polar Azot (N) elektronları kendine çeker
CH₄ ❌ Apolar Tetrahedral yapıda simetrik
HCl ✅ Polar Cl elektronegatif olduğu için elektronları çeker
📌 Örnek Soru:
📌 Hangi molekülün polar olup olmadığı yanlış verilmiştir?
A) NH₃ → Polar
B) CH₄ → Apolar
C) CO₂ → Polar
D) H₂O → Polar
Cevap: C) CO₂ Polar değil, Apolar olmalıdır.
📌 POLAR VE APOLAR MOLEKÜLLERİN GÜNLÜK HAYATTAKİ ÖNEMİ✅ Suda çözünme farkı:
Polar maddeler (Tuz, şeker) suda çözünür.
Apolar maddeler (Yağlar, benzin) suda çözünmez.
✅ Temizlik malzemeleri:
Sabun ve deterjanlar hem polar hem apolar uçlara sahip olduğu için yağı temizler.
📌 Örnek Soru:
📌 Aşağıdaki maddelerden hangisi polar çözücüde çözünmez?
A) Tuz
B) Şeker
C) Yağ
D) Alkol
Cevap: C) Yağ (Apolar olduğu için suda çözünmez)