Konu: Arabi Kitapların musannıfları

[Asilzade]

KÂFİYE

Kafiye'nin musannıfı; İbni Hacib Hazretleridir. Hicri 570 senesinde Horasan’ın “Çam” kasabasında doğmuş, 646 senesinde İskenderiye’de vefat etmiştir.

Kafiye; İlm-i Nahivden bahseder.

İlmi Nahvin Tarifi; Vehüve ilmün yüğrafü ahvalül kelimetil arabîyyeti min haysül iğrabi vel binâi.

Manası; İğrab ve Binâ haysiyetinden olduğu halde Arapça kelmelerin ahvali kendisi ile bilinen ilimdir.

Mevzuu; Vehiye kelimetül arabîyyetü vakıatü fil kelami

Manası; Kelamda vaki olan Arapça kelimelerdir.

Gayesi;  İhtirazu anil hatai fil iğrabı vel Binâi

Manası; İğrab ve Binâdaki hatadan kaçınmaktır.

[Asilzade]

Nûr’ul-İzâh

Nur’ul-İzah’ın musannıfı; Ebu’l-İhlas Ahsenü'l-lefai Eşşürün Bülali Hanefi Hazretleridir. İmam-ı Azam Hazretlerinin fetvalarına da dayanarak yazılmıştır.

Ebu’l-Faruk Hazretleri (k.s.); “Böyle büyük bir İmam’a her gün bir Fatiha Üç ihlas okumayanın aklına şaşarım” buyurmuşlardır.

Nur; Sülasi Mücerredin 1. Babından mastar olup “Nâra – yenuru – Nuran” olarak, İzah ise; “if’al” babıdan mastar olur “Evzaha – yuzihü – izahan” olarak tasrif olunur.

Nur’ul-İzah İlm-i fıkıhtan bahseder.

İlmi fıkhın Tarifi;  Marifetün nefsi maleha vema aleyha amela.

Manası; Kişinin amel cihetinden leh ve aleyhe olan şeyleri bilmesidir.

Mevzuu; Edille-i Erbaa ve Ahkam-ı şeriyyedir.

Gayesi; Ahkam-ı şeriyeye mağrifet dolayısıyla Saadet-i dâreyne mahzariyyettir.

[Asilzade]

EMÂLÎ

Emâlî’nin Musannıfı: Eş-Şeyh AllÂme  Ebu’l-Hasan Siracüddin Osman el-uşi  Hazretleridir. Bir rivayete göre Osman el-Evsi Hazretleridir.

Şerhinin Musannnıfı; Aliyyü’l-Kâri’dir.

Emâlî; “İfal” babından  mastarın cemisidir. “Emlee – yümliü – imlaen> imlaen - imlaani – Emâlî” olarak tasrif olunur.

Akâid dağınık, Emâlî manzum şekilde yazılmıştır.

Emâlî'nin üç İsmi vardır. Emâlî, Bed’ül-emâlî, Kasideyi lamiyye. (Beytlerin sonu lam ile bittiğinden Kasideyi lamiyye denmiştir.)

Emâlî ilmi kelamden bahseder.

İlmi kelamın tarifi; Vehüve ilmün bahısün an zatillahi Teala min haysü sıfatihi ve efalihil muteallekati bil mebdei vel meadi.

Manası; Sıfatları ve fiilleri itibarıyla Cenab-ı Hakkın zatından, nübüvvet ve risaletten, mebde’ (başlangıç) ve meâd (son) itibarıyla mükevvenatın ahvalinden bahseden ilimdir.

Mevzuu; Zatullah, sıfatullah, efalullah, mebde ve meada müteallik olan efaldir.

Gayesi; Vehiyettelakki min haziziz taklidi ila zirvetil yakını ve irşadil müsterşidine ve ilzamül  muhdiine  ve hıfzu Akâidül mü’mine an şüphetil mübdiline ve gayetü gayetil fevzü bisaadetin dareyni.

Manası; Taklid çukurlarından ilmin zirvesine yakın ve irşadı talep edenlere irşad etmek inançsızları susturmak mü’minlerin itikadını mübdinin şüphesinden muhafaza etmek gayesininde gayesi iki dar saadetinden necat bulmaktır.

Ebu’l-Faruk (k.s.) Hazretleri; “Dikkat! İlmi kelam vacibi liaynihidir. Yani bu meseleleri öğrenmek erkek ve kadınlara nasıl ki namaz farz ise bunu da öyle hatta ondan evvel vacip liaynihidir. Vacibi kifaye değildir.” buyurmuşlardır.

[Asilzade]

AKÂİD

Akâid’in Musannıfı; Ömerin Nesefi  Hazretleridir. Tuglel İsmi Ömer bin Muhammed Ahmed bin İsmail Havs bin Necmeddin Hazretleridir.

Hanefi âlimlerinin meşhurlarından olup Hicri 461 tarihinde Nesef’te doğmuş, 537 tarihinde Semerkant’ta vefat etmiştir. 100’e yakın eserlerinin olduğu söylenmektedir.

Şerhinin Musannıfı; Alleme-i Teftazani Hazretleridir.

Akâid; “akidetün” lafzının cemisidir. “Akidetün – akidetani – Akâidün” olarak tasrif olunur. Badehü düğüm manasınadır.

Akâid ilmi kelamdan bahseder.

İlmi kelamın tarifi; Vehüve ilmün bahısün an zatillahi Teala min haysü sıfatihi ve efalihil muteallekati bil mebdei vel meadi.

Manası; Sıfatları ve fiilleri itibarıyla Cenab-ı Hakkın zatından, nübüvvet ve risaletten, mebde’ (başlangıç) ve meâd (son) itibarıyla mükevvenatın ahvalinden bahseden ilimdir.

Mevzuu; Zatullah, sıfatullah, efalullah, mebde ve meada müteallik olan efaldir.

Gayesi; Vehiyettelakki min haziziz taklidi ila zirvetil yakını ve irşadil müsterşidine ve ilzamül  muhdiine  ve hıfzu Akâidül mü’mine an şüphetil mübdiline ve gayetü gayetil fevzü bisaadetin dareyni.

Manası; Taklid çukurlarından ilmin zirvesine yakın ve irşadı talep edenlere irşad etmek inançsızları susturmak mü’minlerin itikadını mübdinin şüphesinden muhafaza etmek gayesinin de gayesi iki dar saadetinden necat bulmaktır.

[Asilzade]

MENAR

Menar’ın Musannıfı; Kasım bin Kutlu Buka  Hazretleridir. Bazı kitaplarda İmam-ı hafızutin Abdullahi Nesefi olduğu dahi görülmüştür.

Menar; sülasi mücerredin 1. babından İsmi mekân olup “nara - yenuru - Nuran ilah…” olarak tasrif olunur. “Nurlanacak mekan” manasınadır.

Menar; İlm-i usulden bahseder.

İlmi Usulun bir “Tarifi lakabi” birde “tarifi izafisi” vardır.

Tarifi lakabisi; Ve hüve ilmün yuğrafü bihi ahvalül edilleti vel ahkamüş şeriyyetani min haysü enne leha dahlen fi isbatissaniyyeti bil ula.

Manası; İlmi usul ikinci yani  ahkamı şerıyyeyi iki evvelkisi yani edilei şeriyyeye isbatta kendisi için te’sir olması haysiyetinden olduğu halde edilei şeriyye ve ahkamı şeriyyenin ahvali kendisi ile bilinen ilimdir.

Ayet: EhallAllâhul bey’a ve harremer riba Allâhü Teala para ile alışverişi helal faizi haram kıldı.

Bu ayeti kerime tahlilül beyi ve tahrimürribaya delalat eder. 2. Olan ahkamı şeriyyeyi yani bey’a (para ile almak) nın helal olup riba (faiz) nın olmasına evvelkisi yani edillei şeriyyeden kitap ile ispatta ahval için tesir vardır. O halde bu ilmi Usuldür.

Tarifi İzafisi; Ma yübtena aleyhi gayruhu.

Manası; Gayır yani ahkamı şeriyye kendisi üzerine yani edillei şeriyye üzerine Binâ kılına şeydir. Yani ahkamı şeriyye bu dört asıl üzerine kurulmuştur.