Alm. Weizen (m.), Fr. Ble, froment (m.), İng. Wheat.
İlk insan hazret-i Âdem’in yaratılmasından beri yetiştirilmekte olan bir tahıl bitkisi.
Buğday (Triticum), buğdaygiller familyasından bütün dünyada ıslahı yapılmış tek yıllık otsu bitki cinsi. Değişik araştırmacıların yaptıkları araştırmaların ışığında buğdayın gen merkezi olarak Anadolu, Batı İran ve Kafkasya kabul edilir.
Karasal iklimi tercih eder. Buğday; un, yem üretilmesinde kullanılan temel bir besin maddesidir. Kabuğu ayrılabileceği gibi kabuğu ile de öğütülebilir. Buğday aynı zamanda çiftlik hayvanları için bir yem maddesi olarak da yetiştirilmekdedir. Hasattan sonra atık ürün olarak saman balyası çıkar. enerji miktarı 1.18dir.
Familyası: Buğdaygiller (Graminae),
Türkiye’de yetiştiği yerler: Anadolu ve Trakya.
Buğday, hemen hemen her devirde insanların en önemli gıdâ maddesini teşkil etmiştir. Beslenme için lüzumlu olan nişasta ve proteinli maddeleri oldukça uygun bir oranda (1/6) ihtivâ etmesi, bu bitkinin zirâatte en başta yer almasına sebeb olmuştur.Yeryüzünde zirâate tahsis edilen arâzinin yarısından fazlası (% 55) tahıl bitkilerine ayrılmış bulunmaktadır.
Buğdaygiller familyasının çiçek ve tohum yapıları çok karakteristiktir. Çiçekleri genellikle erdişidir. Nâdiren mısır (zea mays) da olduğu gibi tek eşeylidir. Tozlaşmaları rüzgâr vâsıtasıyle olur. Bu yüzden çiçek örtü yapraklarında körelme görülür. Erkek organları (stamen) genellikle 3’tür. Nâdiren pirinçte olduğu gibi altıdır. Yumurtalık (ovaryum), 1 karpele (meyve kabuğu) indirgenmiştir. Stigma (kabul organı) iki kollu ve tüylüdür. Çiçekler, küçük başakçıklardan (spikula) meydana gelmiş bileşik başak (spika) veya panikula (bileşik salkım) teşkil ederler. Başakçıkların dibinde Glume denilen hemen hemen karşılıklı iki brakte (taşıyıcı yaprak) bulunur. Başakçık 2-5 çiçek taşır.Her çiçek bir brakterinin koltuğundan çıkar. Buna alt kavuz (Palea inferior) denir. Üstte bir kavuz daha vardır. Bu üst kavuz (palea superior)dur. Üst kavuz ile erkek organlar arasında iki küçük yaprakçık daha görülür. Bunlara lodikula (şişme cisimleri) denir. Bunu, filamentleri (sapçık) uzun ve sarkık üç stamen (erkek organı) tâkip eder. Ovaryum (yumurtalık) bir gözlü ve üst durumludur. Çiçek yapısı şu şekilde îzâh edilmektedir. Üst kavuzu birbirine yapışmış iki dış petal (çanak yaprak) temsil etmektedir. Üçüncü dış petal körelmiştir. Şişme cisimleri de iç petal halkasına tekâbül eder. Burada da üçüncü petal körleşmiştir. İki satmen halkasından içteki dumura uğramıştır. Karpel sayısı da 3’ten 2 veya bire inmiştir.
Buğday tâneleri tohuma benzemekle berâber hakikatte birer meyvedir. Meyve kabuğu (perikarp) tohum kabuğu (testa) ile yapışmış durumdadır. Bu tip meyvelere Karyops denir. Tohum kabuğu altında 1-2 sıralı protein tabakası bulunur. Bunu nişastaca zengin olan endosperma (besi doku) tâkib eder. Besi dokunun bir ucunda yağ ve protein ihtivâ eden embriyo bulunur. Buğdayın bin tânesinin ağırlığı 30-50 gr arasındadır.
Buğday tâneleri renk bakımından sarı kırmızı ve beyaza yakın renktedir.
Buğday (triticum) cinsi 8-10 türe ayrılmakla berâber, bu türlerin pekçok çeşitleri vardır.Morfolojik ve fizyolojik vasıflar dikkate alınarak yeryüzünde topyekün 3000 buğday çeşidi tespit edilmiştir. Yalnız Türkiye’de bulunan çeşitlerin sayısı 500’den fazladır.
Buğday türleri kromozom sayıları bakımından üç grupta toplanır: Kaplıca serisi (Diploid formlar: Kromozom sayısı=14); gernik serisi (Tetraploid formlar: Kromozom sayısı=28);yumuşak buğday serisi (Hexaploid formlar: Kromozom sayısı=42).
1. Kaplıca serisi: Bu serinin mümessilleri yabânî kaplıca (Triticum aegilopoides) ve kültür kaplıcası (T. monococcum)dır. Kaplıca buğdaylarının morfolojik husûsiyeti başakçıklarının tek tâneli oluşudur. Başaklarının az tâneli olması, saplarının kolayca kırılır olması dolayısıyle zirâî değeri azdır. Ekim sahaları da gittikçe azalmaktadır. Kaplıca serisinin anavatanı Anadolu ve civar bölgelerdir.
2. Gernik serisi: Bu seriye yabânî gernik (Triticum dicoccoides) ve kültür gerniğinden (T. dicoccum) başka, birçok önemli buğday türleri dâhildir. Meselâ sert buğday (T durum), İngiliz buğdayı (T. turgidum), Polonya buğdayı (T. polnicum) bu türlerden en önemlileridir.
Gernik serisinde başakçıklar iki tânelidir. Tâneler kavuz içinde kapalı kalırlar. Başak ekseni zayıf ve gevrektir. Zirâî değeri azdır. Memleketimizde Kastamonu ve Sinop bölgelerinde yetiştirilmektedir. Yabânî gernik Anadolu, Suriye ve Filistin’de bulunmuştur. Gernik serisine dâhil olan sert buğday, İngiliz buğdayı, Polonya buğdayı çıplak buğday tipine dâhildir. Yâni bunlarda kavuz, tâneye yapışık değildir.
Memleketimizde iç bölgeleri sert buğday çeşitleri için uygundur. Trakya ve Orta Anadolu’da yetiştirilmektedir. Sert buğdayda başakçıklar 3-4 tâneli, başak ekseni dayanıklıdır. Verimi arttıran vasıfları sâyesinde sert buğdayın zirâî değeri üstündür. İngiliz ve Polonya buğdayları ancak Marmara ve Karadeniz bölgelerinin bâzı yerlerinde ekilmektedir. Tarım değeri daha azdır.
3. Yumuşak buğday serisi: Kromozom sayısı en yüksek buğday türlerini ihtivâ eder. Yumuşak denilmesinin sebebi, besi dokusunun unsu bir halde olmasıdır. Sert buğdayda ise endosprema (besi doku) camsı bir karaktere sâhiptir.Yumuşak buğday serisine âdi yumuşak buğday (T. vulgare), cüce yumuşak buğday (T. compactum), kızıl buğday (T. spelta) türleri dâhildir. Bu grupta kavuzlu ve çıplak tâneli tipler vardır. Kızıl buğday kavuzlu, diğer ikisi çıplaktır. Yumuşak buğday en çok ekilen çeşittir. Çünkü bunlar sert buğday gibi fazla yaz sıcağına ihtiyaç göstermez. Bu sebepten ekim sahası Akdeniz bölgesinden Kuzey Avrupa’ya kadar uzanır. Memleketimizde en çok Orta ve Doğu Anadolu’da ekilir.
Buğdayların bâzı tiplerinde dış kavuz kılçıklıdır. Başakların kılçıklı veya kılçıksız olması tür tâyininde rol oynamaz. Ancak çeşitlerin ayırt edilmesinde faydalanılmaktadır.
Buğdayın yetiştirilmesi: Buğday nisbeten sıcak ve orta iklimleri sever. Fakat buğdayın bol çeşitlerinin bulunması, ona geniş bir yetişme alanı sağlamıştır. Buğday, çimlenmesi için 3-4 derece ısı ister. Toprak ısısı 12-15 derece olduğunda, ekilen buğday 7-10 günde toprağın yüzüne çıkar ve bu ısı altında büyüyerek kardeşlenir. Genel olarak buğdayın kışa dayanması fazladır. Birçok buğday çeşitleri eksi 15-20 derece soğuklara dayanabilir. Kamışlanma zamanında yağan yağmurlar buğdayın verimini artırır. Kireçli-tınlı, kireçli, killi ve humuslu olan tınlı topraklar yetişmesine en uygun topraklardır. Buğday, hafif ve kumsal topraklarda iyi yetişmez. Buğday ekilen tarlalarda, (çapa bitkileri-buğday), (baklagil bitkileri-buğday) veya (nadas-buğday) sırasına göre ekmek en verimli şekildir. Buğdaydan sonra da nadasa bırakmadan tekrar buğday ekilirse verim düşer. Buğday tarlalarına çürümüş çiftlik gübresi verilir. Gübrenin yakma tehlikesini dikkate almalı, onun için çiftlik gübresini çok vermemelidir. Çiftlik gübresi bulunduğu yerlerde, fennî gübrelerden amonyum sülfat vermek gerekir. Yalnız azotlu gübrelerden beklenen netîcenin alınabilmesi için yeter miktarda da potaslı ve fosforlu sun’î gübrelerin de verilmesi lâzımdır. Toprağın durumuna göre, dönüme 3-10 kilo azotlu, 4-5 kilo potaslı ve 4-5 kilo kadar da fosforlu sun’î gübrelerden verilir.
Buğdayın ekimi: Tohumluk olarak, çimlenme gücü yüksek, iri, dolgun ve temiz tohumların seçilmesi ve bunların ekimden önce ilâçlanması önemlidir. Sürülerek hazırlanmış tarlaya, ekme ya serpme veya tohum ekme makinalarıyla yapılır. Makina ile ekmede sıralar arasında 18-20 cm kadar aralık bırakılır. Ekilen topraklar toprakla kapatılır. Buğday tohumları çimlendikten sonra, gerekli zamanlarda ihtiyâca göre sulama yapılır.Yabancı otlardan temizlenir. Buğday için biçim zamânı "sarı erme" zamânıdır. Yâni son yeşillik izleri kaybolduğu zaman biçilir.
Kullanıldığı yerler: Buğday ekmek ve birçok hamurlu yiyecekler için en iyi un veren bir tahıldır. Buğday tânesinde ortalama % 13 su, % 51 nişasta, % 9 protein, % 2 yağ, % 1,8 mineraller bulunur. Buğday nişasta îmâline çok elverişlidir.
Ülkemizin yıllık buğday üretimi: Yıldan yıla değişmekle birlikte ortalama yıllık buğday istihsali 20.500.000 ton kadardır. Ülkemizde birkaç il hâricinde her yerde yetiştirilmektedir. En çok orta ve Güney-doğu Anadolu bölgelerinde buğday zirâati yapılmakta ve Türkiye’nin buğday üretiminin % 60’ı bu iki bölgeden sağlanmaktadır.
Dünyâ üretimi: Dünya buğday üretiminin en büyük kısmını, Birleşik Devletler Topluluğu, ABDve Çin sağlamaktadır. Başlıca buğday ihrâcâtçı ülkeler ise Arjantin, Avustralya, Kanada ve ABD’dir. 1990 senesinde dünyâda toplam buğday üretimi 598.596.000 tona ulaşmıştı Dünyâ buğday ticâreti milletlerarası konferanslarla (1949 ve 1953 Washington Antlaşmaları) buğday fiyatları ayarlanarak pazarları bölüşülmüştür. Dünyâ nüfûsunun hızla artması, Güney Yarımküre ülkelerinde ve Hindistan’da, ürün alınmasının düzensizliği sebebiyle kolayca çözülemeyen bir beslenme problemi ortaya koymaktadır.
En Büyük Buğday Üreticisi ilk10 Ülke:Çin Halk Cumhuriyeti
Hindistan
Amerika Birleşik Devletleri
Rusya
Fransa
Kanada
Almanya
Ukrayna
Pakistan
Avustralya
Türkiye
Ülkemizde Yetişen Buğday ÇeşitleriTürkiye'de yetiştirilen buğdaylar tür ve çeşit olarak çok farklıdır. Bir zamanlar "durum" nev'i ve çeşitleri fazla yetiştirildiği halde son 50 yılda daha ziyade ekmeklik çeşitlerin üretilmesi artış göstermiştir. Bununla beraber durum ve yumuşak buğdayların yetiştiği bölgeler tabiat şartlarının tesiriyle pek fazla değişmemiştir.
KIRAÇ-66
Sap uzunluğu orta(80-90 cm), yeşil, tüysüz, orta genişlik ve uzunlukta yapraklıdır. Başakları kılçıklı, çıplak beyaz-krem kavuzlu, orta uzun, orta sık ve hafif eğiktir. Tanesi yarı sert beyaz, oval, orta uzunlukta, orta geniş, yuvarlak yanaklı, 1000 tane ağırlığı 40,3 gr'dır.Kışlık gelişme tabiatlıdır. Kışa dayanması çok iyi, kurağa dayanması iyidir. Yatmaya dayanması orta, orta-erkenci, gübreye reaksiyonu iyi, tane dökmez ve harman olma kabiliyeti çok iyidir.Sürmeye dayanıklı, paslara orta hassastır. Kır bayır yerlere iyi intibak etmesi ve çok geniş bir adaptasyon kabiliyeti göstermesi nedeniyle Orta Anadolu'nun kır bayır ve yarı taban topraklarına tavsiye edilir.
ANADOLU BEYAZ
Başaklar kılçıksız, kırmızı başaklıdır.
Tanesi uzunca ve az çok karınlıdır. Beyaz renklidir.Ekmeklik sert buğday olup, ekmeklik kalitesi iyidir.
Alternatif, orta erkencidir. Kışa ve kurağa dayanıklı, yatmaya, tane dökmeye zayıftır.
Verimli topraklarda yatar. 1000 tane ağırlığı 40 gr'dır.
Hastalıklara, özellikle sürmeye zayıftır.
Orta Anadolu ve Geçit Bölgeleri'ne tavsiye edilir. (Ankara yöresinde çok az yetiştirilmektedir.)
Beyaz Yarı SertADANA-99
Bitki boyu 95-110 cm olup yatmaya dayanıklıdır.
Beyaz sık kılçıklı bir başak yapısına sahiptir.Beyaz, renkli oval yapıda sert bir tanesi olup 1000 tane ağırlığı 40-42 gr.' dır.
Kışa ve kurağa orta derecede dayanıklıdır. Orta erkencidir.
Sarı, kahverengi paslara ve septoria'a karşı dayanıklı, ekmeklik kalitesi iyi bir çeşittir.
Sahil bölgelerine önerilir.
CEYHAN-99
Bitki boyu 90-100 cm olup yatmaya dayanıklıdır. Beyaz kılçıklı başak yapısına sahiptir. Başak uzunluğu orta olup, başaklar dik duruşludur.
Taneleri oval, sert, beyaz renkli olup, 1000 tane ağırlığı 42-45 gr'dır.
Kışa ve kurağa orta derecede dayanıklı ekmeklik bir buğday çeşididir. Yatmaya mukavim olup, gübreye reaksiyonu iyidir. Hasat-Harman kabiliyeti iyidir. Hasat olgunluğunda kılçıkları dökülmez. Sarı, kahverengi pasa ve Septoria'ya dayanıklıdır. Sahil Bölgelerine tavsiye edilmektedir.
SEYHAN-95
Bitki boyu 80-95 cm olup, sağlam yapılıdır. Yaprakları yeşil, tüysüz ve dik duruşludur. Başakları beyaz renkli ve sık kılçıklı olup başak yoğunluğu ortadır. Başak uzunluğu 7-9 cm'dir. Taneleri beyaz renkli, sert yapıda ve oval şekillidir. 1000 tane ağırlığı 40-42 gr'dır. Kışa ve kurağa orta derecede dayanıklıdır. Yatmaya mukavim, gübreye reaksiyonu ve harman olma kabiliyeti iyidir. Verim potansiyeli yüksek (700-800 kg/da) bir çeşittir
Kahverengi ve sarı pasa dayanıklı, septoria'ya karşı hassastır.
Ege ve Akdeniz bölgelerinin sahil kesimlerine önerilmektedir.
KAŞİFBEY-95
Dik saplıdır.
Başakları kılçıklıdır ve olgunlukta başak rengi beyazdır.
Beyaz sert tanelidir. Taneleri toparlak ve küçük olup ekmeklik kalitesi iyidir.
Yazlık olup, yatma ve tane dökmeye mukavemeti iyidir. 1000 tane ağırlığı 35-38 gr'dır. Verimi yüksektir.
Sarı pasa hassas, kahverengi ve kara pasa orta dayanıklıdır.
Ege Bölgesi'ne tavsiye edilir.
Diğer Beyaz BuğdaylarDARIEL
Beyaz renkli, iri taneli ve sert yapıda bir çeşittir. 1000 tane ağırlığı 38 gr'dır.
Soğuğa ve kurağa dayanımı iyidir. Ekmeklik kalitesi ve verimi iyidir.
Kahverengi pasa ve septoria'a karşı dayanıklı, sarı pasa orta dayanıklıdır.
Çukurova ve Ege Bölgeleriyle GAP Yöresine tavsiye edilmektedir.
TAHİROVA-2000
Bitki boyu orta uzunluktadır. Bitki gelişimi diktir.
Başaklar beyaz renkte, kılçıklı ve paralel kenarıdır. Başak yoğunluğu ortadır.
Taneler beyaz renktedir. 1000 tane ağırlığı 36 gr'dır.
Yazlık gelişme tabiatındadır. Sahil kuşağında kışa, kurağa ve yatmaya dayanımı iyi olan bir çeşittir. Harman olma kabiliyeti iyidir. Tane dökmez.
Sarı pas, kara pas ve küllemeye dayanıklıdır.
Marmara Bölgesine, özellikle Sakarya ve civarına tavsiye edilmektedir.
Kırmızı SertSAGİTTARİO
Sapı sağlam ve yatmaya dayanıklıdır.
Başakları kılçıklıdır.
Taneleri kırmızı yarı sert yapılıdır. 1000 tane ağırlığı 40-44 gr'dır.
Erkenci, soğuğa dayanıklı, kardeşlenmesi normaldir.
Pas ve Septoria'ya mukavimdir.
Sahil ve geçit bölgelerine tavsiye edilir.
KARASU-90
Sap uzunluğu orta-uzun, yaprakları yeşil, tüysüz ve orta geniştir.
Başakları hafif eğik, orta uzunlukta ve seyrektir. Sarımsı-beyaz renkli, kılçıksızdır.
Taneleri kırmızı renkli, orta uzunlukta olup, 1000 tane ağırlığı 48 gr'dır.
Kışlık karakterlidir. Yatmaya mukavemeti iyidir. Gübreye karşı reaksiyonu ve harman olma kabiliyeti iyidir. Orta erkenci bir çeşittir.
Sürme, rastık ve paslara karşı mukavemeti iyidir.Orta Anadolu'nun yüksek yerleri ve Doğu Anadolu'nun sulanabilir alanlarına tavsiye edilir.
Kırmızı Yarı SertGOLİA-99
Bitki boyu kısa olan çeşidin yaprakları yeşil renkte ve yarı dik yapıdadır.
Başak orta yoğunlukta, kılçıklı ve beyaz renktedir.
Taneler yumurta şeklinde küçük ve koyu kırmızı renkte olup, camsı özellikte, yarı sert tanelere sahiptir. Ekmeklik kalitesi iyidir.1000 tane ağırlığı 34-36 gr'dır. Harman olma kabiliyeti ve gübreye reaksiyonu iyidir.
Yapay ve doğal koşullarda sarı pasa, kahverengi pasa ve septoria'ya dayanıklıdır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Çukurova ve Trakya için tavsiye edilmektedir.
PEHLİVAN
Sapları orta uzunlukta, yaprakların rengi yeşil ve bayrak yaprağı kıvrık yapıdadır. Başaklar çıkıntılı, paralel kenarlı, beyaz ve orta yoğunlukta bir yapıya sahiptir. Tane, dış görünüş olarak Bezostajaya benzer fakat rengi daha koyu kırmızı olup taneleri daha iricedir. Ekmeklik kalitesi iyidir.1000 tane ağırlığı 36-37 gr'dır. Kışlık olan çeşidin harman olma kabiliyeti ve gübreye reaksiyonu iyidir. Yapay ve doğal koşullarda sarı pasa dayanıklı, sürmeye hassas, kahverengi pasa toleranslıdır. Trakya Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ne tavsiye edilmektedir.
SARAYBOSNA
Sap 70-75 cm uzunluğunda, yapraklar tüysüz ve diktir. Başakları kılçıksız, beyaz kavuzlu, orta sıklıktadır. Başak boyu küçük olup, bazı durumlarda başaklar üstten basık görünümlü de olabilirler. Taneleri küçük, mat kırmızı renkli, yarı sert yapıdadır. 1000 tane ağırlığı 36-38 gr'dır. Soğuğa toleranslı olup, kurağa hassastır. Gübreye reaksiyonu iyi, yatmaya karşı dayanıklı, tane dökmez. Verim potansiyeli orta, harman olma kabiliyeti iyidir. Orta erkenci ve kışlıktır. Kahverengi pasa hassas olup, kara pas ve sarı pas ile kök ve kök boğazı hastalıklarına dayanıklıdır. Küllenmeye karşı toleranslıdır. Trakya-Marmara Bölgesi ve diğer sulanan alanlarda tavsiye edilir.
Diğer Kırmızı BuğdaylarKATEA-I
Sap orta-uzun, yapraklar gri yeşil renkte ve orta genişliktedir. Sap uzunluğu 95-100 cm arasındadır.
Başakları kılçıksız, orta uzunlukta, başak yoğunluğu orta sıktır. Başaklar hafif eğimli vaziyette dururlar. Kırmızı, yarı sert ve orta uzun taneli olup,ekmeklik kalitesi ortadır. 1000 tane ağırlığı 36-40 gr arasındadır. Kurağa dayanıklı, orta erkenci, verim potansiyeli yüksek bir çeşittir. –15 °C'nin altındaki soğuklardan etkilenir. Tane dökmez, harman olma kabiliyeti iyidir. Sürme ve rastığa dayanıklı, paslara karşı toleranslıdır.
Trakya ile Güney Marmara Bölgelerine tavsiye edilmektedir.
PROSTAR
Bitki boyu 70-75 cm olan çeşidin yaprakları koyu yeşil renkte, tüysüz ve yarı dik bir yapıdadır.
Başaklar orta sık, kılçıklı ve dik bir yapıdadır. Kılçık rengi açık sarıdır.
Taneler oval şeklinde ve kırmızıdır.1000 tane ağırlığı 33-40 gr'dır.
Kışlık olan çeşidin harman olma kabiliyeti ve gübreye reaksiyonu iyidir. Soğuğa, kurağa ve yatmaya dayanıklıdır.
Küllenmeye dayanıklı, kahverengi ve sarı pasa ise orta dayanıklıdır.
Trakya-Marmara Bölgesi'ne tavsiye edilir.
SANA
Bitki boyu 80 cm. civarındadır. Sap sağlamlığı orta, çok elastik, rengi soluk sarımsıdır.
Başakları kılçıksızdır.
Taneleri kırmızı renkli yarı sert bir buğday olup tane özellikleriyle yarı sert buğday performansı gösterir.Ekmeklik kalitesi ortadır.
Soğuğa, kurağa ve yatmaya dayanıklıdır. 1000 tane ağırlığı 40-42 gr'dır.
Hastalıklara dayanıklı erkenci bir çeşittir.
MAKARNALIKLARAnadolu Durum
ALTINTAŞ-95
Sap 110-120 cm boyundadır.
Başakları kılçıklı ve kahverengi kavuzludur.
Tane kehribar renkli, camsı yapılıdır. Yatmaya ve kurağa dayanıklıdır. 1000 tane ağırlığı ve hektolitresi yüksek, makarnalık kalitesi iyidir.
Tarla koşullarında sarı pas, kara pas, sürme ve rastığa dayanıklı, kahverengi pasa ise orta dayanıklıdır.
Kunduru 1149'un ekildiği alanlara önerilmektedir. Orta Anadolu ve Batı geçit Bölgesi kışlarına dayanıklıdır.
KIZILTAN-91
Saplar 90-95 cm uzunluğunda, yaprakları yeşil renkli, tüysüz ve yaprak duruşu yarı yatıktır. Başakları dik duruşlu, 7-8 cm uzunluğunda, yoğunluğu orta sıktır. Kılçıklı olup, hasat olgunluğu döneminde kılçıklarını dökmez.Tane kehribar renkli, oval yapıda, 8-9 mm uzunluğundadır. 1000 tane ağırlığı 46-48 gr olup,camsı görünüşlü sert bir yapıya sahiptir. Karın çizgisi dar, derinliği sathi ve yanak şekli yuvarlaktır. Kışa dayanması iyi, kuraklığa dayanması orta iyidir. Erkenciliği orta, verim potansiyeli iyidir. Yatmaya dayanması iyidir. Harman olma kabiliyeti iyidir.Sürmeye ve rastığa dayanıklı, sarı pasa toleranslıdır. Kahverengi pasa ise orta dayanıklıdır.Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerine tavsiye edilmektedir.
Diğer Durum BuğdaylarDİYARBAKIR-81
Sapları 90-110 cm uzunluğunda, yaprakları yeşil, tüysüz, dar ve uzundur.
Başaklar dik-yarı dik duruşlu, orta uzunlukta (7-8 cm) ve orta genişliktedir.
Taneler sert yapılı ve kırmızı renklidir. 1000 tane ağırlığı 40-45 gr'dır.Kışa, kurağa ve yatmaya dayanıklılığı iyi olup, orta erkenci bir çeşittir. Gübreye reaksiyonu iyidir. Tane dökmez. Harman olma kabiliyeti iyidir.
Sürmeye orta dayanıklı, rastığa dayanıklıdır.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde özellikle 1. ve 2. alt bölgelere (Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Gaziantep, Adıyaman, Siirt ve Batman) tavsiye edilir.
EGE-88
Sap uzunluğu 90-100 cm, yaprakları yeşil renkli, tüysüz ve dar yapılı dik duruşludur. Başak şekli fusiform olup, yarı dik duruşludur. Kısa kılçıklı, dış kavuz rengi beyaz ve tüylüdür. Başak yoğunluğu sık ve uzunluğu ise 6, 5-7 cm'dir. Kılçıkları siyah olup uç kısımlarda renk beyazdır. Hasat olgunluğuna gelindiğinde kılçıklar dökülmez.Tane amber renkli, eliptik şekilde, 7-8 mm uzunluğundadır. 1000 tane ağırlığı 45-48 gr'dır.Kışa ve kurağa mukavemeti orta, yatmaya karşı mukavim olup, erkenci bir çeşittir. Gübreye reaksiyonu iyi olup, tane dökmez, harman olma kabiliyeti iyidir. Yazlık karakterli olup verimli bir çeşittir.Sürmeye karşı mukavim olup, rastık, sarı pas, kara pas ve kahverengi paslara orta hassastır. Sarı ve kahverengi paslara fide devresinde dayanıklıdır.Sahil kuşağı ve Güneydoğu Anadolu Bölgesine tavsiye edilmektedir.
SALİHLİ-92
Bitki boyu kısadır.
Başaklar kılçıklı, paralel kenarlı ve beyaz renktedir. Taneleri yumurta şeklinde, beyaz ve kısa tüylü. 1000 tane ağırlığı 45-48 gr. dır.
Yazlık bir çeşittir, soğuğa ve kurağa mukavemeti orta, yatmaya ve dane dökmeye mukavemeti iyi. Makarnalık çeşittir.
Kara pasa dayanıklı, sarı ve kahverengi pasa orta dayanıklıdır.
Akdeniz Bölgesi ve Ege Bölgesi'ne tavsiye edilir.
MAKARNALIK BUĞDAY ÇEŞİTLERİ
ÇEŞİT-1252: Bölgemizde yapılan deneme ve adaptasyon çalışmalarında taban ve sulu şartlarda 500-850kg/da arasında verimler gözlenmiştir. Aynı şartlarda Çakmak-79 çeşidine nazaran verim ve kalite yönünden daha üstün durumdadır. T.M.O. gruplamasında 1.sınıf makarnalık olup yüksek fiyat bulmaktadır. Hızlı bir yayılma göstermektedir.
KIZILTAN-91:Taban ve sulu şartlarda Çakmak-79'dan daha yüksek verim vermektedir. Kurağa mukavemeti iyi olup susuz ve taban arazilerde Kunduru-1149'dan daha verimlidir. 1.sınıf makarnalık gruptadır. Kuru şartlarda 300-500kg/da, sulu şartlarda 450-700kg/da'lık verimler gözlenmiştir. Bölgede yayılmaktadır.
SELÇUKLU-97:Taban ve sulu alanlar için geliştirilen bu çeşidin gübreye cevabı yüksek olup verimi yetiştirme şartlarının uygunluğuna göre 400-750 kg/da arasında değişir. Boyu 80 cm, yatmaya dayanıklı, açık kahverengi başaklı ve kılçıklıdır.
ANKARA-98:Taban ve yarı taban alanlarla makarnalık buğday yetiştirilen yüksek bölgelere tavsiye edilmektedir. Kılçıklı ve kahverengi kavuzludur. Kışa ve soğuğa dayanıklıdır. Dane dökmez. Verimi 400-500 kg/da arasındadır.
KUNDURU-1149:Kurağa dayanıklı olması nedeniyle kıraç arazilerde ve verim kabiliyeti düşük sulama imkanı olmayan arazilerde önerilmektedir.Kılçıklı açık kahverengi, kavuzlu, iri başaklı, iri danelidir. Boyu 120-130 cm.dir. Verim potansiyeli yüksek olan yerlerde ve fazla yağışta uzun boyu nedeniyle yatmaya hassastır. Verimi 350-400 kg/da arasındadır.
ALTINTAŞ-95: 110-120 cm. boyunda kışlık çeşittir. Kısa boylu ve yatmaya dayanıklıdır. Başakları kılçıklı, kahverengi kavuzlu ve camsı daneye sahiptir. Kurak alanlar için geliştirilmiştir.
EKMEKLİK BUĞDAY ÇEŞİTLERİ
PEHLİVAN: Kışlık ekmek buğday çeşididir. Beyaz başaklı kılçıksızdır. Bitki boyu uzun olup 90-95 cm. boyundadır. Tanesi kırmızı renklidir. Kurağa dayanıklı olduğundan kıraç koşullarda ekimi tavsiye edilir.
BEZOSTAJA-1:Taban ve sulanabilen alanlara önerilmektedir. Başakları kılçıksız, beyaz kavuzlu; sapları kısa boyludur. Sert-kırmızı danelidir. Kışlık bir çeşit olup, soğuğa dayanıklıdır. Ancak kurağa az dayanıklıdır. Erkenciliği orta olup yatmaya dayanıklıdır. En iyi sonuç sonbaharda erken çıkış sağlandığında alır.
GEREK-79: Soğuğa ve kurağa dayanıklı olup kardeşlenmesi yüksektir. Başakları kılçıklıdır. Verim potansiyeli kuru tarım alanlarında 500-600 kg/da' ya kadar ulaşır. Dane dökmez.
ALTAY-2000: Kılçıklı, uzun, dane rengi beyaz, kışa ve kurağa dayanıklı, orta erkenci, yarı taban ve kıraç yerlere önerilir. Sürme, rastık, sarı pas, toprak kaynaklı buğday virüs hastalıklarına dayanıklıdır. Ortalama verim dekara 300 Kg.’dır.
GÜN-91: Kışa ve kurağa dayanıklı, kıraç arazilerde ekilebilir. Başakları beyaz kılçıklı olup olgunluk döneminde kılçıkları dökülmez. Daneleri kırmızı renklidir. Orta erkenci ve yatmaya dayanıklıdır
0 Yanıt
5303 Gösterim