Alm. Zellteilung (f), Fr. Segmentation (f), division (f), reproduction (f.) des cellules (biol.), İng. Division.
Hücrelerin belli bir büyüklüğe varınca eşit parçalara ayrılıp çoğalması.
Birçok ilkel organizmalar tek hücreden yapılmıştır. Bunlarda bir hücrenin ikiye bölünmesi, iki ayrı canlının meydana gelmesini sağlar. Yüksek yapılı organizmalarda ise, canlı çok sayıda hücreden meydana gelmiştir. Çok hücreli canlı, bir hücrenin ardışık bölünmelere maruz kalması ve bu hücrelerin birbirlerinden ayrılmayarak bir bütün meydana getirmesiyle ortaya çıkar.
Her hücre bölünürken çekirdeği de iki kısma ayrılır. Çekirdek bölünürken çekirdekte bulunan ve canlının karekterini tayinde rol oynayan genleri taşıyan kromozomlar da ikiye bölünür. Oğul hücredeki kromozomlar ana hücredeki kromozomlara benzer. Çekirdeğin, benzer kromozomlara malik kendine benzer iki çekirdeğe ayrılmasına mitoz veya karyokinez bölünme denir. Çok çekirdekli hücreler konu dışı edilecek olursa her nukleus (çekirdek) bölünmesinin ardından stoplazma bölünmesi yani sitokinez gelir.
Amitoz denen bölünme önce çekirdekçik, sonra çekirdek, daha sonra stoplazmanın uzayıp ortadan boğulma suretiyle ikiye ayrılmalarıyle meydana gelir. Boğumlara ayrılan hücreler, eşit büyüklükte olmazsa, bu bölünmeye tomurcuklanma denir ki, bira mayası bu biçim bölünme ile çoğalır. Mitoz bölünmeye kıyasla az rastlanan amitoz bölünme, bazı ilkel bitkilerde, bazı dejenerasyon gösteren hücrelerde ve doku kültürlerinde görülür.
Eşeyli üreme ile çoğalan canlılarda iki eşey (gamet) hücresinin (yumurta ile sperma) birleşmesiyle meydana gelen zigot denen döllenmiş yumurta hücresinin çekirdeği, birleşen iki hücrenin çekirdeğindeki kromozomların sayısının toplamı kadardır. Canlılarda kromozom sayısının sabit kalmasını sağlamak gayesiyle eşeyli üreme gösteren türlerin gametlerinin kromozom sayıları yarıya indirgenir. Kromozom sayısının yarıya inmesini sağlayan bölünmeye mayoz bölünmesi (veya redüksiyon) denir. Mayoza uğramış, yani kromozom sayısı yarıya indirgenmiş gamet hücreleri birleşerek zigotu meydana getirdiğinde; zigot, ana canlının kromozom sayısına ulaşmış olur.
Mitoz bölünme:Mitoz ya da mitosis,ana hücre'nin bölünerek iki yeni hücre oluşturmasına denir.
Genellikle ardından sitoplazma ve hücre zarının bölünmesi olan, sitokinez gelir. Bunun sonucu olarak, organelleri ve diğer hücre elemanları eş olan iki kardeş hücre oluşur. Mitoz ve sitokinez hücre döngüsünde M harfiyle gösterilen mitozu tanımlar. Mitoz yalnızca ökaryotik hücrelerde görülür. Çokhücrelilerde somatik hücrelerin oluşumu mitozla olurken, eşey hücrelerinin oluşumu mayoz denilen bölünme çeşidiyle olur. Çekirdeği olmayan prokaryotlarda hücreler, fission denilen bölünme yöntemiyle bölünürler.
Zigot oluştuktan sonra başlayan mitoz bölünme, organizma belli bir büyüklüğe erişinceye kadar tüm soma hücrelerinde ve bazı hücrelerde (kemik iliği vb.) hayat boyu devam eder. Mitozda her hücrenin çekirdeğinde kromozomlar kendini eşler. Eşler, ana hücrenin bölünmesiyle oluşan iki yavru hücreye verilir. Böylece ana hücreye benzeyen, diploid sayıda (2n) kromozomlu iki yavru hücre meydana gelir. Mitoz da çekirdek bölünmesi karyokinez, sitoplazma bölünmesi sitokinez olarak tanımlanır. Karyokinez başlangıçta interfaz ve sonrasında gerçek bölünme evreleri olan profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olarak görülür.
Mayoz bölünme:Mayoz bölünme üreme ana hücrelerinden üreme hücrelerini meydana getirir. Gelişmiş canlılarda erkek ve dişi bireyler farklılaşmış üreme organlarına sahiptirler. Üreme organlarındaki 2n kromozomlu üreme ana hücreleri bölünerek n kromozomlu eşey (üreme) hücreleri oluştururlar.
Üreme ana hücrelerinde görülen ve kromozom sayısını yarıya indiren hücre bölünmesine mayoz bölünme denir. Örneğin, insan üreme organlarındaki 2n = 46 kromozomlu eşey ana hücrelerinin bölünerek n = 23 kromozomlu sperm ya da yumurta hücrelerini oluşturabilmeleri mayoz bölünme ile sağlanır.
Mayoz bölünme ile meydana gelen; dişi üreme hücresine yumurta, erkek üreme hücresine ise sperm adı verilir. Döllenme olayında, yumurta ile spermin birleşip kaynaşması sonucu 2n kromozomlu zigot oluşur. Zigot dişi canlı vücudunda gelişir ve yeni bir canlı oluşur. Buna eşeyli çoğalma denir.
İnsanlarda; karaciğer hücresi, kan hücresi veya beyin hücresi yeni bir insan oluşturamaz. Fakat tek bir hücre olan zigot bütün özellikleri ile yeni bir insan meydana getirebilir.
MAYOZ BÖLÜNMENİN ÖZELLİKLERİ» Mayoz bölünme geçiren eşey ana hücresi diploit (2n) kromozomludur.
» Bölünme sonunda oluşan üreme hücreleri (spermler ve yumurta) haploit (n) kromozom taşır.
» Mayoz bölünmede birbirini takip eden iki bölünme gerçekleşir.
» Eşeyli üreyen canlılarda eşey hücrelerinin (gamet) oluşumunu sağlayan özel bir bölünme şeklidir.
» Mayoz bölünme başlamadan önce eşey ana hücresi, mitoz bölünmede olduğu gibi interfaz evresi geçirir.
» Mayoz I'de ana hücrenin yarısı kadar kromozom taşıyan iki yavru hücre meydana gelir.
» Mayoz II de kromozom sayısı değişmeden dört hücre oluşur.
Mayoz Bölünmenin Önemi ;Mayoz bölünme ile türe ait kromozom sayısı korunur.
Tür içi biyolojik çeşitlilik sağlanır.
0 Yanıt
6630 Gösterim