Alm. Dimension (f), Fr. Dimension (f), İng. Dimension.
Belirli bir doğrultuda ölçülmüş bir büyüklüğü ifade etmek için kullanılan geometrik bir terim.
Nokta boyutsuz olarak kabul edilir. Çizginin sadece uzunluk olmak üzere bir boyutu vardır. Yüzeylerin uzunluk ve genişlik olarak iki boyutu, hacimlerin ise uzunluk, genişlik ve kalınlık veya yükseklik şeklinde üç boyutu vardır. Cebrik olarak çizgilerin uzunluğu lineer (birinci dereceden), yüzeylerin alanı kuatratik (ikinci dereceden), hacimlerin hacmi kübik (üçüncü dereceden) denklemlerle ifade edilebilir. Bu yüzden (x, x2, x3, x4...) gibi ifadeler bir, iki, üç, dört boyutlu olarak tarif edilir. Benzer şekilde mekanikteki zaman, kütle uzunluk ve bunların türevleri olan büyüklüklerin ve pekçok fiziksel büyüklüklerin birimlerini ifade etmek için yine boyut terimi kullanılır.
Fizik ve matematikte bir uzayın ya da nesnenin boyutu, gayriresmi olarak bu uzay ve nesne üzerindeki herhangi bir noktayı belirlemek için gereken minimum koordinat sayısı olarak tanımlanır.[ Bir doğru üzerindeki bir noktayı tanımlamak için bir koordinat gerektiğinden doğrunun bir boyutu vardır (örneğin sayı doğrusu üzerindeki 5 noktası). Düzlem, silindir ya da küre yüzeyinin iki boyutu vardır, çünkü bu yüzeyler üzerindeki herhangi bir noktayı tanımlamak için iki koordinata ihtiyaç vardır (örneğin küre üzerindeki bir noktayı tanımlamak için hem enleme, hem de boylama ihtiyaç vardır). Yine aynı şekilde küre, silindir ya da küpün içindeki bir noktayı tanımlamak için üç koordinat gerektiğinden bu boşluk üç boyutludur. Relativite Teorisi'nde ise zaman, dördüncü ve uzaysal olmayan boyut olarak eklenir.
İlave boyutlar
Fizikte üç uzay boyutu ve bir de zaman boyutu kabul gören normdur. Fakat temel kuvvetleri birleştirmeye çalışan teoriler, bu amaçla daha fazla boyut eklemektedirler. Süper sicim teorisi, M teorisi ve bozonsal sicim teorisi, fiziksel uzayın sırasıyla 10, 11 ve 26 boyutlu olduğunu iddia ederler. Bu ilâve boyutların uzaysal olduğu söylenir. Fakat biz ancak üç uzaysal boyutu algılarız ve bugüne kadar ne deneysel, ne de gözlemsel deliller, ilave boyutların varlığını tasdik etmez. Muhtemel bir açıklama, uzayın atomaltı ölçekte (muhtemelen quark/sicim ölçek seviyesi veya daha altta) ilave boyutların içine "sarılmış gibi" davrandığıdır.
Aralık 2012'de Büyük Hadron Çarpıştırıcısı sonuçlarının analizi, büyük ilave boyutlu teorileri ciddî şekilde sınırlamıştır.
Uzaya ilave boyutlar eklemiş başka fizîkî teorilerse şunlardır:
Kaluza–Klein teorisi, kütle çekimi dışındaki kuvvetleri açıklamak için ilave boyutlar getirir (aslen sadece elektromanyetizma).
Büyük ilave boyutlar ve Randall–Sundrum Modeli, kütle çekimin zaafını açıklamaya çalışır. Bu özellik brane kozmolojisinde kullanılır.
Evrensel ilave boyutlar
Üç boyutlu uzay
Üç boyutlu uzay (3D); en, boy ve derinlik algılarının hepsinin birden var olduğu ortam. Cisimler; uzunluk, genişlik ve derinliği ile gösterebiliyorsa bu durumda üç boyuttan bahsedilebilir.
Boyut kavramını daha iyi anlayabilmek için tek boyuttan, yani doğrudan başlanılır. Bir doğru üzerindeki herhangi bir noktanın konumunu tek bir sayıyla ifade etmek mümkündür.
İki boyuta örnek ise düzlemdir. Bir masanın üstü (idealde) iki boyutlu bir düzlemdir. Masanın üzerindeki herhangi bir noktayı en ve boy koordinatları olarak iki sayıyla ifade edilir. Bu düzleme dik olarak bir de yükseklik eklendiğinde üç boyut elde edilir. Üç boyuta örnek olarak bir küp verilebilir. Küpün içindeki herhangi bir noktanın konumunu tarif etmek için, belli bir köşe sıfır noktası (orijin) olarak referans alınır ve noktanın konumu x, y, z eksenlerindeki üç sayı ile ifade edilir.
0 Yanıt
2179 Gösterim