Türk dil bilimci, yazar.
Ahmet Besim Atalay (1882, Uşak - 7 Kasım 1965)
Dârü’l-Muallimîn mezunudur. Ankara, Konya Öğretmen Okulu Müdürlükleri, Maraş, İçel, Niğde Maârif Müdürlükleri, Silifke Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti Kuruculuğu, Türk Dil Kurumu Merkez Heyeti Üyeliği ve Saymanlığı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ve Polis Enstitüsü Ögretmenliği, Yazarlık, TBMM I. Dönem Kütahya, II. III. ve IV. Dönem Aksaray, V., VI. ve VII. Dönem Kütahya Milletvekiliği ile I. Dönem Maârif ve İrşâd Encümenleri Reisliği, III. Dönem Kütüphane Encümeni Reisliği yapmıştır. Bekardır.
1882’de Uşak’ta doğdu. İlk ve orta tahsilini Uşak’ta yaptı. Medreseye girdi. İstanbul’a gelerek Şehzade Camiinde, Müderris Çarşambalı Hacı Ahmed Efendinin derslerine devam etti. Darülmuallimine (öğretmen okulu) girerek mezun oldu. Medrese derslerine devam ederek icazet (diploma) aldı (1909). İcazet aldıktan sonra, Konya Muallim Mektebinde “Fenn-i Terbiye” hocalığına başladı. Trabzon, Ankara muallim mekteplerinde müdürlük yaptı. İstanbul Darüşşefaka Lisesinde Ulum ve Ahlak-ı Diniyye öğretmenliği yaptı. Konya Öğretmen Okulu Müdürlüğüne tayin oldu. Daha sonra Maraş, İçel, Niğde Milli Eğitim Müdürlüğü görevlerini yaptı. Silifke’de Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini kuranlar arasında bulundu. İstiklal Savaşı sırasında Uşak’a giderek, milli mücadele için faaliyete başladı. Ankara’da toplanan Birinci Büyük Millet Meclisine Kütahya millet vekili olarak girdi. Bu görevi yedi dönem sürdürdü. Milli Eğitim Bakanlığında Kültür (Hars) Müdürlüğü yaptı. Bu görevdeyken, halk ağzındaki konuşulan kelimeleri derledi. TDK’de yönetici olarak çalıştı (1933-1951). Aynı zamanda DTCF ve Polis Enstitüsünde Farisi dersleri verdi. 7 Kasım 1965’te Ankara’da öldü.
Besim Atalay, Arabi ve Farisi biliyordu. Fakat Türk dilinin sadeleşmesi yolunda sürekli çalıştı. Tartışmalara girdi yazılar yazdı. Türk dilinin dilbilgisi, sözlük bilgisi ve filolojik özelliklerini ihtiva eden kitaplar yazdı. Din bilgisi az olduğu halde, dini konularda söz söylemesi ilim çevrelerinde tenkide uğradı.
Eserleri:
Türkçenin biçim bilgisiyle (morfoloji) ilgili incelemeler.
Türk dili kuralları (1931),
Türkçemizde –men, -man (1940),
Türk dilinde ekler ve kökler üzerine bir deneme (1942),
Türk dilinde kelime yapma yolları (1946),
Türk büyükleri veya Türk adları.
Çeviriler
Türk dilinin tarihsel dönemleriyle ilgili bazı dil yapıtlarını günümüz Türkçesine çevirerek bilimsel yayınlarını yaptı:
Divani lügat it-türk (5 cilt, 1939-1943),
Et-Tuhfet üz-zekiyye fi’l lügat it-Türkiyye (1946),
Müyessiret ül-ulum (1946),
Eş-Şükür-üz-Zehebiyye vel-Kitai'l-Ahmediyye fil-Lügat-it-Türkiyye (1949).
Destan ve öyküler
Tan Destanı (1925),
Sakarya Destanı,
Öğüt,
Cönk, birinci defter (Manzum küçük hikâyeler),
Onuncu Yıl Destanı (1933),
Suna ile Çoban (1938). Ayrıca
Baş belâları adlı 3 perdelik bir tiyatro oyunu vardır.
Diğerleri
Türk Zaferine Armağan - Hilâfet, Saltanat ve Cumhuriyet hakkında,
Maraş Tarih ve Coğrafyası
Tarikat (Bektaşilik ve edebiyatı, 1921), ve
Din (Müslümanlara öğütler, 1923), konuları üzerinde de durmuş, bir de Kuran tefsiri yapmıştır (Tanrı kitabı, 1962).
0 Yanıt
2368 Gösterim