Yukarıda kısaca açıklanan bu iki istisna dışında sanığın aleyhine de olsa, ceza muhakemesi hukukunda kıyas serbesttir. Muhakemenin selameti açısında bu görüşün doğruluğunu kabul etmek gerekir.
Burada yorum çeşitleri üzerinde durmakta pratik bir yarar yokken, yorumun nasıl, hangi araçlarla yapılacağını bilmekte sayısız yararlar vardır. Söz, mantık, yasanın sistematiği, ceza muhakemesi hukukunun ilkeleri, muhakeme hukukunun ilkeleri, anayasa hukukunun ilkeleri, hukukun genel ilkeleri, kanunun hazırlık çalışmaları, mukayeseli hukuk ve ceza muhakemesi hukuku kurumlarının tarihçesi bir yorum yaparken kullanabileceğimiz en önemli araçlardır.
En sık kullanılan yorum aracı sözdür. Gerçekten dil bilgisi kurallarıyla, hukuk kuralının anlamını çıkartmak mümkündür. Bu yolla harfi harfine bir yorum gerçekleşir.
Mantık, yorumda kullanılan önemli araçlardandır. Özellikle söz ile yapılan yorumun bizi doğru sonuca ulaştıramadığı durumlarda, mantıktan yararlanırız.
Kanunun sistematiği, yorumda mutlaka göz önünüde tutulması gereken bir husustur. Yorumlanacak maddenin, kanunda bulunduğu bölümdeki öteki maddeler birlikte bir bütün olarak ele alınması, o maddenin daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir. Örneğin, gaip sanığı tutuklanmaktan kurtaran teminat belgesi CMUK' un 288. maddesinde, yani kanunun gaiplerin muhakemesinin düzenlendiği yedinci faslında yer almıştır. O halde bu belge ancak gaipler için verilebilir.[38]
Bir hukuk kuralının anlamını saptamaya çalışırken, Ceza Muhakemesi Hukukunun, Muhakeme Hukukunun Anayasa Hukukunun ve hukukun temel ilkelerinde yararlanılabileceği açıktır. Muhakeme Hukukunun ilkeleri, ceza muhakemesi hukukunun,hukukun temel ilkeleri de Anayasa Hukukunun temel ilkelerinin üstündedir. Yargılama makamının tarafsızlığı, savunmasız muhakeme olmaz gibi ilkeler muhakeme hukukunun ilkelerindedir. Bir hukuk kuralının bunlara aykırı yorumlanması düşünülemez. İnsan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı , laik, demokratik, sosyal bir hukuk devleti olana Türkiye Cumhuriyetinde (m.2 AY); kanunlar bu ilkelere aykırı yorumlanamaz. Adalet, eşitlik, non bis in idem (aynı fiile iki (yargılama) ceza olmaz) ve sözleşmeye saygı hukukun temel ilkeleridir. Ceza muhakemesi kurallarına bu ilkelere uymayan bir anlam verilemez.
Yorum yaparken yararlanabileceğimiz bir başka araç, kanunun hazırlık çalışmalarıdır. Bir kanun tasarı hemen kanunlaşamaz. Bunun için önce komisyon çalışmaları yapılır, daha sonra TBMM’de müzakere edilir. İşte bütün, bu çalışmalar, ilgili kanunu doğru anlaşılmasında bize yardımcı olabilir.
Mukayeseli hukuk yorumda önemli bir yer işgal eder. CMUK’nun Almanya’dan alınmıştır. Bu gerçek, söz konusu aracı daha da önemli kılmaktadır. Ceza muhakemesi Hukuku açısından kaynağımız olan Almanya’nın doktrin ve uygulaması Türk CMUK’nun kurallarının anlaşılmasında bize ışık tutabilir.
Ceza Muhakemesi kurumlarının tarihçesi, bugünü anlamakta önemli bir araçtır. Bütün bu araçlar, yorum yapılırken son derece dikkatli kullanılmalıdır. Yorumun sağlıklı olması isteniyorsa, mümkün olduğu kadar çok araçtan faydalanılmalıdır.
Stj. Av. Kemal Kil
KAYNAKÇA:
1- Kunter, Yenisey Ceza Muhakemesi Hukuku,Onuncu Bası1998
2- Prof Dr Bahri Öztürk Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku ANK.1999
3- Prof. Dr Erdener Yurtcan Ceza Yargılaması Hukuku 6.Bası 1996
4- Prof .Dr. Öztekin Tosun Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri 1984
5-Nevzat Toroslu Ceza Muhakemesi Hukuku Ank.1999
6- Prof Dr.Erdoğan Teziç Anayasa Hukuku 1996
7- Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu Anayasa Yargısı 1994
8- E.Özbudun Türk Anaysa Hukuku 1995
9- Dönmezer-Erman Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku
10- Prof.Dr Faruk Erem Prof Dr Ahmet Danışman Prof. Dr Mehmet Emin Artuk Ceza Hukuk Genel Hükümler 1997
11- Prof.Dr Ayhan Önder Ceza Hukuku Dersleri 1992
12-Anayasa Mahkemesi Kararları
13-Yargıtay Kararları
[1] Kunter-Yenisey ceza muhakemesi hukuku onuncu bası sf:514
[2] Erdoğan Teziç Anayasa Hukuku sf:50
[3] E.190063/124, K.1963/243,k.t. 11.10.19632, AMKD 1,s.349
[4] Anayasa Mahkemesi bir kararında “... yeni çıkarılan bir yasada açıklık yoksa , önceden yürürlükte bulunan yasa hükümlerine göre gerçekleşmiş durumlarda elde edilmiş haklara dokunulmaz.(E.1985/k. 1990/1 k. t. 22.2.1990,R.G. 7.4.1990-20482,k.17 ) diyerek yasada açıklık olması durumunda yasanın geçmişe uygulanabileceğini belirtmektedir.
[5] E.1965/40 K.1966/15 k.t.15.3.1966.AMKD 4,s.90.
6Kanunların yürürlüğü (meriyeti) ile geçerliği (muteberliği) farklı kavramlardır.Ancak bu kavramların doğru olmayan biçimde eş anlamda kullanıldığı da görülüyor.Örneğin 9 Kanunuevvel 1340 tarih ve 688 sayılı “Yerli Kumaştan Elbise Giyilmesine Dair Kanununun 2.maddesinde: İşbu kanun neşri tarihinden muteberdir” deniliyordu.Buradaki muteberdir yerine “meridir ” denmesi gerekirdi.
[7] Ebu Zehra.72
[8] Kunter-Yenisey buna karşı çıkarak bunun kararların ile çeliştiğini ve kanunların anayasaya uygun yorumlaması da mahkemeleri bağlamalıdır.
[9] Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu Anayasa Yargısı s:61 bu 10 yıllık süre kaydını eleştirerek “bu 10 yıllık süre yada somut norm denetimi yasağı çok uzun olup , somut norm denetiminin amacını ortadan kaldırmaktadır.Somut norm denetiminin genel olarak üstünlüğü , anayasa uygunluk değerlendirilmesi ile toplumun evrimi arasında uyum sağlama olduğuna ve kişilere temel haklarını sürekli savunma araçlarını sunduğuna göre on yıllık yasak , bu denetimden beklenen üstünlüğü ortadan kaldırmaktadır ” (Krş.Rousseau , la justice constitutionnelle...s.89.)
[10] Prof. Dr İbrahim Kaboğlu Anayasa Yargısı sf:60
[11] E.Özbudun Türk Anaysa Hukuku sf .372-378
[12] Yargıtay Ceza Genel Kurulu E.1975/9-367 ,K.1976/22, T.26/1/1976 YKD 76/3 .380
[13] Aynı görüşte Prof. Dr Faruk Erem Cumhuriyet 18/12/1975 gün ve 18455
[14] Erdoğan Teziç Anayasa Hukuku sf:56
[15] Kunter, Yenisey Ceza Muhakemesi Hukuku. Sf. 524
[16] Prof Dr Bahri Öztürk Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku Sf. 46
[17] Prof. Dr Erdener Yurtcan Ceza Yargılaması Hukuku 6.Bası 1996 sf.25
[18] Prof .Dr. Öztekin Tosun Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri sf.156
[19] Prof.Dr Faruk Erem Prof Dr Ahmet Danışman Prof. Dr Mehmet Emin Artuk Ceza Hukuk Genel Hükümler 1997 sf:129
[20] Akıllıoğlu (tekin) yasaların zaman bakımından uygulanmasına ilişkin bazı sorunlar
[21] Prof.Dr Faruk Erem Prof Dr Ahmet Danışman Prof. Dr Mehmet Emin Artuk Ceza Hukuk Genel Hükümler 1997 sf:129
[22] Dönmezer-Erman Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku c:1 sf.202
[23] Prof.Dr Ayhan Önder Ceza Hukuku Dersleri 1992 sf.75
24Prof .Dr. Öztekin Tosun Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri sf.157
[25] Humk.m.578 işbu kanun müktesep hakları ihlal etmemek şartıyla makable şamildir.Bu kanunda tayin edilmiş müddetler içinde istimal edilmeyen haklar artık istimal olunamaz.Şu kadar ki henüz müddeti içinde bulunan alakadar,bu kanunun neşri gününden itibaren bu kanunda ki müddetler içinde haklarını istimal edebilirler.
[26] Yargıtay 6Ceza Dairesi E.1988/559 K.1988/878 T.28.1.1988 YKD Temmuz 1988 c:14 s:7
[27] Yargıtay Genel Kurulu E.1983/2-65 K.1983/119 T.2.5.1983 YKD Ağustos 1983 c:9 s:8
[28]Prof. Dr N.Kunter, Prof. Dr Öztekin Tosun, Prof. Dr Dönmezer/Erman , Prof. Dr F.Erem, Prof. Dr S.Şakir Ansay , Prof. Dr N. Bilge...gibi
[29] Yargıtay 9. Ceza Dairesi E.1986/3677 K. 1986/5249 T. 10.101986 YKD. Ocak 1987 C:13 S:1
[30] Prof Dr Bahri Öztürk Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku Sf.48
[31] Prof .Dr. Öztekin Tosun Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri sf.158
[32] Kunter, Yenisey Ceza Muhakemesi Hukuku. Sf. 531
[33] Öztekin Tosun bu istisnalara kapitülasyonları eklemektedir.
[34] Anarşistin geri verilmesi (Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin bir kararından örnek ) çeviren: Dr.Ferudun Yenisey* Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi 2. dairesinin 20 ekim 1977 tarihinde Anayasa Mahkemesi Kanunun 24.maddesi uyarınca Yargıtay Dergisi sayı 1-2
Ocak-Nisan 1980 c:6
Prof .Dr. Öztekin Tosun Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri sf.118
[36] Prof .Dr. Öztekin Tosun Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri sf.129
[37] Prof .Dr. Öztekin Tosun Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri sf.129
[38] Prof Dr Bahri Öztürk Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku Sf.140
8 Yanıt
7828 Gösterim