Hayat Tarife Gelmiyor
ACILI BİR ANNE, “Acıları anlatmak (okumak) kolay, yaşamak zor” diyordu; başka birinin trenin altında ezilmesine mani olurken vücudunun bazı parçalarını trene kaptıran kızından sonra... Evet, yaşamak zor. Kutsal metinler, dünyada bulunuşumuza ‘imtihan’ diyorlar. Biliyoruz ki, imtihanlar zor geçer; arzuların tatmininden çok, ‘başarı’yı getiren bir çalışma temposunu salık verir imtihan duygusu.
Yaşamak daha zor; çünkü, hayat düz bir yol değil. Bulutlara değen dağların sürprizlerle dolu evreninden geçmek gibidir hayat. Sizi nereye götürdüğünü çok da fazla bilmediğiniz bir patikanın sonunda boşluğa düşebilirsiniz. Zaman zaman yolunuza çıkan kır çiçeklerinin büyüleyici görüntüsü yolculuğunuza heyecan katar gerçi, ama yolculuğunuzu güvenli kılmaz yine de. Kaygı devam eder, yüreğinizi yoklayıp durur.
Kaygı, yüzü ölüme dönük bir hayatın içine doğuşumuza ve kendimizi onlarla birlikte bulduğumuz herşeye ‘anlam’ bulma duygusundan doğar. Daha doğrusu, ‘insan’ kaygı duyar. Kendine eğilen, kendi üzerine düşünen insan... Ve ancak ‘kaygı’lı olan, ‘insan oluş’u gerçekleştirebilir.
Küçük sevinçlere karışmak isteği ise, ‘zor’u olan bir hayattan kaçış anlamına geliyor. Burada güdüler baskındır; düşünen akıl ve hisseden kalb değil. Kır çiçeklerinin verdiği o büyülü heyecan durumunu sürekli kılan unsurlar, yol ve yolun sizi nereye götürdüğü meselesinin verdiği tedirginliği unutturur, sorun olmaktan çıkarır.
Yol ve yolculuğu zihninden kovalayan o serâzad gönülde kaygı uçup gider; ‘anlam’ diye bir sorunu kalmaz.
Hayata bir ‘değer’ bulmayı bırakmış (unutmuş), dolayısıyla ‘kaygı’sız bir zihnin varlığından bahsedilebilir mi?
Varsa böyle birşey, bu, ‘insan oluş’u nasıl gerçekleştirecek?
•••
Hayatı ‘yaşama’nın konuşmaktan daha zor olduğunu ifade etmeye çalışırken, konuşmanın da yaşamak kadar zor olduğunu—itiraf ediyorum—anlamış bulunuyorum. Hayat tarife gelmiyor, ‘konuşma’nın içine sığmıyor.
Sonuçta konuştuğumuz şey ‘hayat’ değil, ‘bizim hayatımız’dır.
İçine doğulan hayatı bütünüyle kapsamayan ‘bizim hayat’ konuşmaları, başkalarının hayat üzerine sorduğu soruların cevabını içerebilir mi?
Hiç kimse, içimizden doğan soruların cevabını tam olarak veremez; başkalarının cevapları sorularımızın karşılığı olmaz, acılarımızı dindirmez. Hayatın varsa bir büyüsü veya şarkısı, kişi kendi serüvenini yaşayarak ona ulaşabilir. Zira başkasının cevapları, kendi serüvenlerinin sonuçlarıdır. Kendi hayatımızı başkalarının serüveninden okuyamayız.
Bu, ‘başkasının hayatı,’ bize, hayata dair hiçbir şey söylemez anlamına gelmiyor. Hayat üzerine yapılan konuşma ve tariflerin bütününün sonuçta bir sınırlama olduğunu; bizi veya başkasını ilgilendirmeyen, ama hayata ait olan çok şeyi içermediğini söylemek istiyorum.
•••
Şairin, ‘ruhun fiyakası’ dediği acı, hayattan sökülüp atılabilir mi?
‘Mutluluk,’ trajik durumun koynunda büyüyen ‘acı’dan uzak bir diyarda mı yaşanır?
Şimdilerde kitabevlerinin raflarını, ‘mutlu olmanın yolları’nı anlatan kitaplar süslüyor. İnsanlara reçete sunuyorlar madde madde. Formülleştiriyorlar herşeyi.
Mümkün mü, o çok şeyin yedeğinde yaşamak? Hayat buna müsaade eder mi? Hayat sığar mı onlara?
Hayat haylaz bir çocuk, delişmen bir delikanlı, pır pır uçuşan bir yürek gibidir; talimatnamelerden oldum olası sıkılıyor. Ona sınır çizmeye kalktığınız her seferinde canlılığını yitirdiğini, yüzündeki tebessümün kaçtığını, somurtmaya başladığını, heyecanını kaybettiğini görürsünüz. Onu kendi hâline bıraktığınızda da başınıza belalar açar; sevinçlerin, coşkuların ardından bir sürü ‘kötü’nün geldiğine şahit olursunuz.
Bir çıkmaz bu... Trajedi...
Modern psikolojiye eleştiri getirenler diyorlar ki; modern psikoloji, hayatı yaşanacak birşey olmaktan çıkarıp tedavi edilecek birşeye dönüştürmüş. Zıtlık ve karşıtlıkla (‘iyi’ ve ‘kötü’nün biraradalığı) mümkün olabilen hayat, büyülü yaşantıları geliştirirken, aynı zamanda büyük acılara da sebep oluyor. Modern psikoloji bu durumu, en azından acılara sebep olan ‘kötü’yü sonuçlandırmaya çalışıyor. Oysa hayatta bizi bu kadar heyecanlandıran, bu derece şaşırtan, elemin ardında sevinçle tanıştıran şey, hayatın çeşitlilik ve karşıtlık durumudur.
Devamla diyorlar ki; hayatı ‘kötü’den kurtarmaya çalıştıkça, hayatı ortadan kaldırıyoruz. Hayat olması gereken kıvamdadır, çünkü hayatın Sahibi onu böyle öngörmüş. Bize düşen şey, hayatı tedavi etmek değil, onu yaşamaktır. Acılarına ve sevinçlerine olduğu gibi açılmak... Hayatın bütününe açıldığımızda, herşeyiyle yüreğimize ve zihnimize dokunur; acılarının içinde büyük sırlar sakladığını hisseder ve anlarız.
Nihat Dağlı
10 Yanıt
11324 Gösterim