Doğu Anadolu’da yer alan bir ilimiz.
Kars iline bağlıyken 27 Mayıs 1992’de il oldu. Kuzey ve doğusunda Ermenistan, güneydoğusunda Nahçıvan ve İran, güney ve batısında Ağrı, kuzeybatısında Kars yer alır. Trafik numarası 76’dır.
Önemli bir kültür kavşağında bulunan il Ermenistan, Azerbaycan ve İran ile sınır komşusudur ve Türkiye'nin üç ülkeyle sınırı olan tek ilidir. Iğdır ilçe merkezi bu üç ülkeden sadece Ermenistan ile komşudur.
Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı'nın yüz ölçümünün üçte biri, il merkezine bağlı Suveren köyü'nün sınırları içindedir. Ayrıca Ağrı Dağı, ilin her köşesinden rahatlıkla görülebilmektedir.
Türkiye'nin doğusunda Ermenistan ile sınırı belirleyen Aras Nehri, Arpaçay ile birleştikten sonra Iğdır sınırları boyunca akar. Bu nehir Iğdırlıların bir nevi hayat damarıdır.
Yüzölçümü: 3539 km2
Nüfûsu: 76,950 (2009)
Rakım : 850 m (2.789 ft)
Posta kodu: 76000
Alan kodu: 0476
Plaka kodu: 76
İlçeleri: Merkez, Aralık, Karakoyunlu, Tuzluca.
Târihi
Iğdır çok eski târihe sâhiptir. İlk bilinen sâkinleri Hurrilerdir. Daha sonra Urartuların hâkimiyetine girdi. Bölge daha sonra Urartuların işgâline uğradı. Asurlular ve Babilliler bölgeye hâkim olmak istedi iseler de başarılı olamadılar. M.Ö. 7. asırda Perslerin istilâsına uğradı. M.Ö. 4. asırda Makedonya Kralı İskender, Persleri yenerek burasını ele geçirdi. M.S. 2. asırda bölge Roma İmparatorluğunun hâkimiyetine girdi. M.S. 395’te Roma ikiye bölününce, bu bölge de bütün Anadolu gibi Bizans İmparatorluğunun payına düştü. Sultan Alparslan Iğdır’ı fethederek Türk topraklarına kattı. Daha sonra bir süre Gürcülerin elinde kalan Iğdır, 13. asırda Moğol istilâsına uğradı. Moğollardan sonra bölgeye Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Safevîler hâkim oldu. Kânûnî Sultan Süleyman devrinde düzenlenen İran Seferi sırasında fethedilerek Osmanlı topraklarına katıldı. Bölge 19. asra kadar birkaç defa İran saldırıları neticesinde el değiştirdi. 1878’de Rusların eline geçen Iğdır, 1918’e kadar 40 sene boyunca işgal altında kaldı. Ermeniler tarafından 1919’da işgal edilen Iğdır, 13 Kasım 1920’de kurtarıldı. Kars iline bağlı iken 27 Mayıs 1992’de yeni düzenlemeyle il oldu.
Fizikî Yapı
İl topraklarının güney ve batı kesimi yüksek dağlarla çevrili olup, kuzey ve doğu bölümleri ovalıktır. Ovalar ile dağlar arasında yükseklik farkı çoktur.Karasu-Aras Dağları il topraklarını engebelendirir. Başlıca dağları Perili Dağı ile Zor Dağıdır. Ağrı Dağının doruğu 5137 m olup, dağ Ağrı-Iğdır sınırı üzerindedir. Doruk Iğdır il sınırları içinde kalır. Ağrı Dağının Iğdır iline bakan yamaçlarının büyük kısmı beş bin metreden yüksektir.
İl topraklarının büyük kısmını Iğdır Ovası kaplar. Ova, Ağrı Dağının kuzeyinde olup, 750 km2 civârında genişliğe sâhiptir. Ovanın ortalama yüksekliği 850 m civârındadır. Verimli bir ova olan Iğdır Ovasının Nahcıvan sınırına doğru uzanan bölümüne Dil Ovası ismi verilir.
Dağlardan kaynaklanan suları Aras Irmağı toplar. Aras Irmağı, Iğdır Ovasını suladıktan sonra ülke topraklarından çıkana kadar tabiî sınır çizer.
İklim ve Bitki Örtüsü
İlin düz kesimleri, Doğu Anadolu bölgesinin diğer bölümlerinde görülen şiddetli kara ikliminden etkilenmez. Kuytu olması yüzünden Iğdır Ovasında ortalama sıcaklık 11,6°C’dir. Kuytuluğu yüzünden Iğdır Ovası ülkemizin en az yağış alan bölgelerinden biridir. Yazlar uzun ve sıcak geçer.
Iğdır, orman bakımından çok fakirdir. Gerek dağlık ve gerekse ovalık bölgelerde tabiî bitki örtüsü bozkır görünümündedir.
Ekonomi
Iğdır ilinin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Sanâyi ve turizm sektörü fazla gelişmemiştir.
Tarım: Aras Nehrinin suladığı Iğdır Ovası, önemli tarım alanıdır. İklimin uygun olması yüzünden ovada pamuktan şeftaliye kadar çeşitli bitki yetiştirilir. Başlıca tarım ürünleri şekerpancarı, buğday, arpa, patates ve pamuktur.
Iğdır Kayısısı (Şalağı); dünyaca ünlü olan ve sadece Iğdır yöresi ile Kağızman'da yetişen bu kayısı türünün şekli eliptik olup simetrik bir yapıya sahiptir. Çekirdekleri uzun şeritli ve tatlı olduğundan kuruyemiş olarak tüketilebilir. Erkenci bir çeşit olduğundan Haziran ayının son haftasında olgunlaşmaya başlar. Iğdır'ın en yaygın kayısı türü olan Şalak çeşidinin birçok faydası olduğu bilinmektedir.
Hayvancılık: Geniş yaylalara sâhib olan Iğdır’da hayvancılık önemli gelir kaynağıdır. En çok koyun yetiştirilir ve canlı hayvan ticâreti yapılır. Hayvanlardan elde edilen sütlerden tereyağı ve kaşarpeyniri üretilir.
Sanâyi: Sanâyi oldukça fakir olan Iğdır’da küçük işletme olarak 6 adet çırçır fabrikası ile bir adet pamuklu dokuma tekstil fabrikası vardır. Ayrıca Tuzluca ilçesinde tekel tarafından işletilen tuzlalar vardır.
Merkez ilçeye bağlı Çalpala Köyü yakınlarında Kiti Hidroelektrik Santrali bulunmaktadır. Bu santral, 1961 yılında kurulup 1966 yılında faaliyete geçmiştir.
Ulaşım: Yaygın bir karayolu ağına sâhiptir. Ağrı, Kars, Erzurum, Ermenistan, Nahcıvan ve İran karayolu bağlantılarının merkezidir. Demiryolu bağlantısı ve hava alanı yoktur. Iğdır ilinde bulunan iki sınır kapısından Ermenistan’a açılan Alican sınır kapısı günümüzde kapalıdır. Nahcıvan sınır kapısı ise 1992’de açılmıştır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Nüfus (2009) : Şehir nüfusu 76,950
Örf ve âdetleri: Eski devirlerden bu yana pekçok kavim, millet ve medeniyetlerin gelip geçtiği bölgede Türk-İslâm kültürü hâkimdir. Diğer kültür ve milletlerin örf ve âdetleri unutulmuştur. Bölgede Âzerî kıyâfetleri hâkimdir. Erkekler başlarına körpe kuzu derisinden yapılan kalpak giyerler. Alt kısımlarına Âzerî şalvarı, sırta açık renkli kumaştan uzun kollu bileksiz ve yakasız köynek giyilir. Kadınlar ipekten “kalağı” denen bir tür başlık kullanırlar. Kalağı fes veya dar kasnak üstüne örtülür. Üstlerine boylama denen uzun entariler giyerler.
Eğitim: Iğdır ili eğitim bakımından bölge illerine nazaran oldukça ileridir.
İlçeleri
Iğdır’ın biri merkez olmaz üzere dört ilçesi vardır.
Merkez: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 79.306 olup, 35.858’i ilçe merkezinde, 43.448’i köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 42 köyü vardır. İlçe toprakları orta yükseklikte engebeli topraklardan meydana gelir. Güneyinde Aras Güneyi Dağları yer alır. Başlıca akarsuyu Aras Irmağıdır.
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Iğdır Ovasında çok çeşitli ürün yetiştirilir. Ova, Kuzey Anadolu’nun Çukurovası sayılır. Sebzecilik ve meyvecilik gelişmiştir. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, şekerpancarı, pamuk, patates, elma, kayısı ve armuttur. Hayvancılık da önemli gelir kaynağıdır. En çok koyun ve sığır beslenir. Hayvancılık daha çok canlı hayvan ticâretine yöneliktir.
İlçe merkezi, Kars’ı Aralık ve Doğubeyazıt üzerinden Gürbulak sınır kapısına bağlayan yolların kavşağında Iğdır Ovasının orta kesiminde kurulmuştur. Eskiden kervan yolları üzerinde önemli konaklama merkeziydi. Denizden 872 m yüksekliktedir. İlçe belediyesi 1924’te kurulmuştur. 1992 senesinde il olan Iğdır’ın merkezi oldu.
Aralık: 1990 sayımına göre toplan nüfûsu 17.983 olup, 4201’i ilçe merkezinde, 13.782’si köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 23 köyü vardır. Yüzölçümü 611 km2 olup, nüfus yoğunluğu 29’dur. İlçe toprakları 1500-2000 m yükseklikteki platolardan meydana gelir. Güneyinde Ağrı Dağı yer alır. Başlıca akarsuyu Aras Nehridir.
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri pamuk, çilek, üzüm, buğday, arpa, patates ve şekerpancarıdır. Hayvancılık gelişmiş olup küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık yapılır. İlçede devlet üretme çiftliği vardır. İklimi her türlü tarıma müsaittir.
İlçe merkezi Aras Nehri kıyısında kurulmuştur. İl merkezine en uzak ilçe olup 219 km mesâfededir. 1960’ta ilçe olan Aralık’ın belediyesi aynı sene kurulmuştur.
Karakoyunlu: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 16.426 olup, 4110’u ilçe merkezinde, 12.316’sı köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 11 köyü vardır. İlçe toprakları orta yükseklikte engebeli topraklardan meydana gelir.
Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, şekerpancarı, patates, elma ve armuttur. En çok koyun ve sığır beslenir. Merkez ilçeye bağlı bucakken 1992 senesinde ilçe oldu. Eski ismi Taşburun’dur.
Tuzluca: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 28.886 olup, 7698’i ilçe merkezinde, 21.188’i köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağına bağlı 50, Gaziler bucağına bağlı 30 köyü vardır.Yüzölçümü 1236 km2 olup, nüfus yoğunluğu 23’tür. İlçe toprakları dağlıktır. Güney ve güneybatısında Perlit Dağı, batısında Aşağıdağ, Kuruzdağı ve kuzeyinde Iğdır Ovasının bir bölümü yer alır. Başlıca akarsuyu Aras Irmağıdır.
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, şekerpancarı, arpa, patates ve kayısı olup, ayrıca az miktarda pamuk, pirinç ve erik yetiştirilir. Yaylacılık metoduyla hayvancılık yapılır. En çok koyun, kıl keçisi ve sığır beslenir.Tekele âit tuzla ve tuğla-kiremit fabrikası başlıca sanâyi kuruluşudur.
İlçe merkezi Iğdır Ovasının batısında Ermenistan sınırı yakınında kurulmuştur. Kars’ı Digor üzerinden Doğubeyazıt’a bağlayan karayolu ilçeden geçer. İl merkezine 94 km mesâfededir. Belediyesi 1923’te kurulmuştur.
Târihî Eserler ve Turistik Yerleri
Iğdır târihî eserler yönünden fazla zengin değildir. Günümüze ulaşan sâdece Selçuklu dönemine âit bir kervansaraydır.
Selçuklu kervansarayı, il merkezine 25 km uzaklıkta Kervansaray köyü yakınlarındadır. Boyuna yapılan binânın beş kulesi vardır. On üçüncü asırda yapıldığı tahmin edilmektedir.
0 Yanıt
4787 Gösterim