Konu: İslam Öncesi Türk Tarihi konu Özeti

[D®agon]

İSLÂM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

Türk adının güçlü, kuvvetli ya da türeyen çoğalan anlamında olduğuna dair iki görüş yaygındır.
Türklerin ilk ana yurdu Orta Asya'dır.

Hazar Denizi
Sibirya
ORTA ASYA
Kingan Dağlan (Çin)
Himalaya Dağ Sırası

Orta Asya'da Türkler yüksek bir uygarlık seviyesine yükselmişler, ancak göç etmek zorunda kalmışlardır.
Göç etmeyip ana yurtta kalan Türkler Hun, Göktürk ve Uygur devletlerini kurmuşlardır.

Göçlerin Nedenleri

Orta Asya iklim ve toprak koşullarının tarım ve hayvancılığa elverişsiz hâle gelmesi.
Nüfus artışı ile geçim kaynaklarının yetersiz kalışı.
Türk toplulukları arasındaki anlaşmazlıklar sonucu çıkan savaşlar.
* Moğol ve Çin başta olmak üzere, dış baskılar. Dünya hakimiyeti düşüncesi, yeni ülkeler fethetme ve yurt edinme düşüncesi.
* Hayvan hastalıkları.
Başa geçmek için Han'ın çocukları arasında yaşanan mücadeleler.


Göçler milât öncesinden başlar, Milâttan sonra da sürer.

Milattan Önceki Göçler:
Çin'in Kansu ve Or-dos bölgelerine Mezopotamya, Anadolu ve Ege Bölgesine, Yakut ve Çuvaşlar Sibirya'ya göç ettiler. Bazı boylar Hindistan'ın indus ve Pencap bölgelerine gittiler.

Türkler gittikleri yerlerin halklarını Cilâlı Taş ve Maden Devrine çıkarmış, hayvan evcilleştirmeyi, ekip biçmeyi, maden işlemeyi öğretmişlerdir. Kendi adlarıyla yerleşim yeri kuran Türk kültürü geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.

Milâttan Sonraki Göçler:

Güneye ve batıya devam etti.
Batıya göç edenlerin bir kısmı Hazar Denizi ve Karadeniz'in kuzeyinden Orta Avrupa ve Balkan Yarımadası'na geldiler. XI. yy.'da ise İran üzerinden Anadolu'ya geldiler.

Türk Tarihinin Özellikleri

Atlı ve göçebe hayat yaşamışlardır.
Çoğunlukla hayvan figürleri ile eserler yapmışlardır.
Ruhban sınıfı, kölelik, sömürge ve derebeylik anlayışı ve uygulaması yoktur.
Değişik coğrafî alanlarda ve değişik ülkelerde devletler kurmuşlardır.
İklim şartlarının zorluğu ve atlı göçebe olmaları bağımsızlık duygusunu ortaya çıkarmış, teşkilatçılık ve savaşçı karakter kazandırmıştır.

Çoğunlukla ikili teşkilât kullanmışlardır. Bu da doğu ve batı olmak üzere ülkenin ikiye ayrılmasıdır.
Doğu her zaman kutsal sayıldığından yönetimde tahta çıkma şansı yüksek velihat vardır.
Batıyı askerî nitelikli kişiler yabgu unvanıyla yönetir.
Merkezde hakan vardır.

İslamiyet öncesi ilk kurulan Türk Devletlerinin en büyükleri 5 tanedir.

1. ASYA HUN (BÜYÜK HUN) DEVLETİ (M.Ö. 220 - M.S. 216)

Merkezi Ötüken olarak Orhun ve Selenga nehirleri kenarında kuruldu.
Türkler tarafından kurulduğu bilinen ilk devlettir.
Bilinen ilk hükümdar, Teoman'dır.
Çinliler Hun saldırılarını önlemek için Çin Seddi'ni yaptılar.
Mete Döneminde devlet en güçlü dönemini yaşamıştır.
Bölgedeki kavimleri bir bayrak altında toplamış ve Türk ordu teşkilatının temeli olan onlu sistemin temelini atmıştır.

M.Ö. 209 Kara Kuvvetleri Komutanlığının Kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir.

Toprak devletin temeli ve köküdür, milletin malıdır anlayışını getirdi ve yerleştirdi.
Hunlar onun zamanında imparatorluk hâline geldiler.
Mete Han'ın ölümünden sonra Çin baskısı ve entrikaları ile İpek Yolu Çin'e kaptırılmış, taht kavgaları ve askeri bakımdan Çinliler'in Türkleri taklit etmeleri ile baş edemeyen

Hunlar önce doğu - batı, sonra kuzey - güney olarak ikiye ayrılmışlardır.
Bir kısmı yerinde kaldı. Ardından Çin'e Katıldı.

• Çin'e Katılmak istemeyenler Batı'ya göç ettiler.
• Kavimler Göç'üne sebep oldu.
• Avrupa Hun Devletini Kurdu.

Çin'e Katılmak istemeyenler Güney'e inip Ak-hun (Eftalit) Devletini Kurdu. (Afganistan'da)

KAVİMLER GÖÇÜ

Hakanları Balamir komutasındaki Kuzey Hun larından bir kısmının Karadeniz'in kuzeyinden ge çerek buradaki Barbar kavimleri göçe zorlamaları dır (375).

Sonuçları

Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrıldı (395).
Bugünkü Avrupa milletleri oluştu.
• Avrupa 100 yıl kadar karışıklık içinde kaldı.
İlkçağ sona erdi, Orta Çağ başladı.
Feodalite (Derebeylik) ortaya çıktı.
Avrupa Hun Devleti kuruldu.
Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı.

2- AVRUPA HUN DEVLETİ

Kurucusu Balamir'dir.
Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir.
Kuzey Hunları tarafından Macaristan'da kurulan devlet en güçlü dönemini Attila zamanında yaşamıştır.

Attila Dönemi
Doğu Roma'yı (Bizans'ı) vergiye bağlayan Attila Batı Roma seterine çıktı.
Ancak Papa'nın isteği üzerine barış yaparak geri döndü.
Ölümünden sonra taht kavgaları ve dış baskılar sonucu yıkıldı..

3-  I. GÖKTÜRK DEVLETİ

552'de Avarlar'ı yenen Göktürkler'in kökenleri Hunlar'a dayanıyordu.
Tarihte Türk adını kullanan ilk devlettir.
Asya Hunları'ndan sonra ikinci kez Orta Asya'da siyasî birliği sağlamış, devlet yönetiminde ikili teşkilâtı uygulamışlardır.
Kendilerine ait alfabeleri vardır.(Göktürk Alfabesi) Türkçe'nin tarihte görülen ilk alfabesidir.
Çin entrikaları ve taht kavgaları ile önce doğu - batı olarak ikiye ayrılıp Çin hakimiyetine girdiler.
Batı Türkistan'ı Türkleştirenler.
Ergenekon Destanı Göktürkler'e aittir, islamiyet öncesinde kurulmuş Türk Devletleri içinde sınırları en geniş Türk Devleti'dir.

4- II. GÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ

Çin hakimiyetindeki Göktürkler Kutluk Kağan liderliğinde devlet kurdular.
En güçlü devirleri Bilge Kağan, kardeşi Kültigin ve Vezir Tonyukuk zamanında yaşadılar.
Bu üç devlet adamı adına dikilen Orhun Abideleri o dönemin en önemli kültür mirasıdır.
Göktürkler'in siyasî ve sosyal hayatı hakkında bilgi veren ilk Türkçe eseridir.
Bilge Kağan'dan sonra iç çekişmelerle zayıflayan devlet Basmil, Karluk, Uygur isyanıyla yıkılmıştır.

5- UYGURLAR

Karluk, Basmil ve Uygurlar tarafından 744'de kuruldu, ipek Yolu ticareti yaparak Çin'le iyi ilişkiler kurdular.
Mani dinini seçerek savaşçı özelliklerini kaybettiler.
Bu yüzden varlıklarını uzun süre devam ettiremediler.
Kırgızlar devlete son verince Moğollar'ın yaşadığı bölgeye göç ettiler ve Moğol-lar'ın Türkleşmesini sağladılar. Budizm'i benimseyen Uygurlar ile İslamiyet'i yaymak isteyen Kara-hanlılar mücadele ettiler.
Yerleşik hayata geçen Uygurlar ilk defa kent ve kasaba kurup mimari alanda eserler vermişlerdir.
Kendilerine ait alfabe oluşturmuşlardır.
Yaradılış Destanı onlara aittir,
ilk kez matbaa ve kağıdı kullanan Uygurlar, siyasî alandan çok kültürel alanda isimlerini duyurmuşlardır.
Kırgızlar tarafından yıkılmıştır.

DİĞER TÜRK BOYLARI

İskitler:
Türk tarihinde bilinen ilk topluluktur.
Bilinen ilk Türk kadın hükümdarı İskitlerin hükümdarı Tomris Hatundur.

Avarlar:
İstanbul'u kuşatan ilk Türk boyudur.

Oğuzlar:
İslâmiyet'i topyekün seçmiş Selçuklu ve Osmanlı Devleti'ni kurmuşlardır.
Türk boyları içinde en aktif ve en etkili boydur.

Türgişler:
Emevîler'le mücadelelerinin ana nedeni Orta Asya'yı İslâm hakimiyetine sokmamak içindir.
Türk tarihinde ilk parayı kullandılar.

Peçenekler:
Balkanlar'a geldiler. Malazgirt Savaşı'nda Selçuklular'a yardım ettiler.

Kartuklar:
islâmiyet'i topyekûn seçen ilk Türk boyudur.
Talaş Savaşı'nın kazanılmasında ve Karahanlı Devleti'nin kurulmasında önemli rol oynadılar.

Kumanlar (Kıpçak):
X. yy.da Doğu Avrupa'ya gelen Kumanlar Ruslarla mücadele ettiler.
Oğuz -Kıpçak savaşları Dede Korkut Destanı'nda yer alır.

Bulgarlar:
Tuna Bulgarlar'ı Hristiyanlığı, Volga (İtil) Bulgarları islâmiyet'i seçtiler.

Hazar:
Yöneticileri Türk, din bakımdan Musevî-dirler.
Bölgede sağladıkları huzur ve güvenden "Hazar Barış Çağı" olarak adlandırılmıştır.
Hz. Osman devrinde müslümanlarla karşılaşmışlar ve ilk Türk-Müslüman savaşlarını yapmışlardır.

Sibirler:
Sibirya ve Kafkasya'da yaşayıp Sibirya'ya adlarını vermişlerdir.

Kırgızlar:
Ötügen'de kurdukları devletlerini Moğollar yıkınca bölge Moğollar'ın eline geçti.
Türk edebiyatının en uzun destanı Manas Destanı onlara aittir.
Moğol hakimiyetini kabul eden ilk TÜRK KAVMİDİR.

Akhunlar:
Afganistan ve Kuzey Hindistan'da etkili oldular.

Macarlar:
Doğu Avrupa'da devlet kurdular. Hristiyanlığı seçtiler.

KÜLTÜR VE MEDENİYET

Hükümdarlık:
Han, Hakan, Kağan, Sanyü unvanlarını kullandılar.
Hükümdarlığın Gök Tanrı tarafından verildiğine inanırlardı.
Devlet yönetme yetkisi olan Kut, kan yoluyla babadan oğula geçerdi.
"Ülke,hanedanının ortak malıdır anlayışı Türk devletlerinin taht kavgalarıyla kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.

Aileler obaları, obalar boyları, boylar devleti (il, oluştururdu. Bu sayede kolaylıkla devlet kurulabili yordu.

Kurultay (toy ya da kengeş meclisi) adlı da nışma meclisi vardı.
Üyeleri boy beyleriydi. Siyasî askerî, ekonomik kararlar alırdı.

Hükümdarın yetki leri kısıtlı idi.
Yönetimde hükümdar eşi olan hatun lar da söz sahibi idi. Devlet meclisine katılır, elç, kabul ederdi.
Devlet ve toplum yaşayışında kullanılan baz terimler şunlardır:

Tarkan: Hakan'a idarî ve askerî işlerde yardım cı olan üst düzey memur.
Tudun: Vergi memuru,Vali
Bitikçi: Dış işleri yürüten kişi
Yuğ: Dini tören (yas ayini)
Kurgan: Mezarlar (ölen kişi için yapılan mezar)
Balbal: Ölen kişinin savaşta öldürdüğü kişi kadar dikilen heykel
Ayukı: Hükümet
Aygucı: Başbakan
Buyruk: Bakan
Şad: Boylara gönderilen yönetici
Yabgu: Hükümdarın kardeşi
Oğuş: Aile
Urug: Soy
Subaşı: Ordu komutanı
Şad: Hükümdarın büyük oğlu
Tamu: Cehennem
Uçmağ: Cennet
Tengri: Tanrı
Şaman,Kam,Baksı: Din adamı
Ongun: Totemlere verilen ad

HUKUK

Yazılı hukuk yoktur.
Devlet ve toplum işleri düzenleyen kurallara töre denilirdi.

ORDU

Türk Ordusunu Çin, Roma, Bizans, Rus, Moğollar örnek almışlardır.
Ordu onlu sisteme göre düzenlenirdi.
Kadın erkek herkes asker sayılın Genellikle atlı birliklerden oluşurdu.
Savaşlar hilâl taktiği (Turan taktiği) uygulanırdı.

DİN VE İNANIŞ

Göktanrı inancı Türkler arasında en yaygın olan dindir.
Mani dini, Hristiyanlık, Şamanizm, Totemizm, Budizm, Musevîlikde kabul ettikleri dinlerdi.
Avrupa'ya göç eden Türk boyları Hristiyanlığı kabul ederek Türklük özelliklerini yitirmişlerdir.

Avrupa'ya göç eden Türkler;
-Hristiyanlığı kabul etmeleri
-Orta Asya ile bağlarının kesilmesi
-Nüfus azlığı
-Bizans entrikaları sonucu Türklük özelliklerini yitirdiler.

EDEBİYAT

Daha çok sözlü edebiyat gelişmiştir.
En eski edebiyat ürünü destanlardır.
ilk alfabeler Göktürk ve Uygur alfabesidir.

Destanlar:

Oguz kağan Destanı: Hunlar
Alper Tunga Destanı ve Şu Destanı: İskitler (Sakalar)
Ergenekon Destanı ve Bozkurt Destanı: Göktürkler
Türeyiş(Yaradılış) Destanı ve Göç Destanı: Uygurlar
Manas Destanı: Kırgızlar

Bilim ve Sanat

En önemli müzik aleti Kopuz 'dur.

Vitray: Renkli cam parçaların birleştirilmesi ile oluşturulan süsleme sanatı
Fresk(Fresko): Duvara sürülen yaş alçı üzerine yapılan süsleme sanatı
Minyatür: Perspektiften uzak küçük resimler
Tezhip: Kitap süsleme sanatı


İslamiyet öncesi döneme dayanan sanat dalları:

Mimari, resim, Müzik, Heykel, Minyatür, Tezhip, Fresk, Vitray, Duvar resmi, Dokuma sanatı, Maden sanatı.

Türklerin yerleşik yaşama geçmesinin kanıtları:

Tarım, Mimari, Sulama Kanalları, Duvar Resmi, Fresk, Vitray

[D®agon]

Test - 1

1. Orta Asya'da yapılan kazılar sonunda ortaya çıkarılan kumaş parçaları ve altın heykellerden yararlanılarak Türk tarihinin başlangıcı MÖ. 4000'lere kadar götürülmüştür. Ortaya konan her bulgu yeni açıklamaları da beraberinde getirmektedir.
Bu bilgilere göre;
I. Tarih, bilimsel çalışmalara kapalı bir bilim değildir.
II. Elde edilen bulgular tarihin aydınlatılmasında etkili olmaktadır.
III. Türkler dünya kültürünün yaratıcısıdır.
IV. Türkler tarih öncesi dönemde Orta Asya'da yaşamıştır.
V. Maden sanatı Türklerle başlamıştır. gibi yargılardan hangilerine ulaşılamaz?
A) I, II ve IV   B) III ve V   C) Yalnız IV
D) I ve IV   E) Yalnız III

2. Türklerin Orta Asya'dan yaptığı göçlerde genelde batı, doğu ve güneye doğru gitmeleri, kuzeye yapılan göçlerin daha az olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Güçlü devletlerin bulunması
B) Çin’den uzaklaşılmak istenmesi
C) İklim koşullarının elverişsiz olması
D) Kurultay kararlarının uygulanması
E) Göç yollarına uzak olması

3. Büyük Hun hükümdarı Mete, askeri açıdan üstünlük kurmasına karşın, Çin'i doğrudan topraklarına katmamış dışardan baskı altına almayı çıkarları açısından daha uygun görmüştür.
Aşağıdakilerden hangisinin, Mete'yi bu politikayı izlemeye yönelten temel etken olduğu savunulabilir?
A) Çin'e yerleşilmesi durumunda kültürel özelliklerin kaybedileceği düşüncesi
B) Düzenli ordunun kurulmuş olması
C) Batıdaki fetihlere ağırlık verilmesi
D) Çin topraklarının verimsiz olması
E) Mimari çalışmaların yetersiz kalması

4. Büyük Hun Devleti ile Çin arasında imzalanan bir antlaşmada "Çinliler, Hunlara belirlenmiş miktarda ipek, şarap ve diğer çeşitli yiyecekleri her yıl satacak." maddesi yer almıştır.
Bu maddeye bakılarak, aşağıdakilerden hangisi savunulabilir?
A) Orta Asya'da ipek üretilmediği
B) İpek Yolu'nun Orta Asya'dan geçtiği
C) İki taraf arasında sürekli savaşlar yapıldığı
D) Çinlilerin Hunlara vergi ödemeyi kabul ettiği
E) İki devlet arasında ticari ilişki olduğu

5. - Hunların saldırılarından korunmak için Çin Seddi'nin yapılması
- Hunların bir kısmının Orta Asya'dan göç ederek Avrupa Hun Devleti'ni kurması
gibi bilgiler aşağıdaki yargılardan hangisini kanıtlamaz?
A) Türkler Çinliler ile savaş yapmıştır.
B) Türkler Çinlilerden daha güçlüdür.
C) Hunlar farklı bölgelerde devletler kurmuştur.
D) Hun-Çin savaşlarının temel nedeni İpek Yolu egemenliğidir.
E) Türkler Orta Asya'dan Avrupa'ya göç etmiştir.

6. Uygurlarla ilgili özelliklerden bazıları şunlardır:
I. Maniheizm dininin benimsenmesi
II. Kendilerine özgü alfabe kullanılması
III. Yönetimde kurultay kararlarının etkili olması
IV. Kağıt ve matbaa tekniğinin gelişmesi
Bunlardan hangilerinin kendilerinden önceki Türk devletlerinden farklı olarak ortaya çıkan gelişmeler olduğu savunulabilir?
A) I ve IV   B) Yalnız I   C) II ve III
D) Yalnız IV   E) Yalnız II

7. Orta Asya'da devlet kuran Avarlar 552'de Göktürkler tarafından yıkılınca batıya göç etmek zorunda kaldı. Romanya ve Macaristan topraklarında yeni bir devlet kurdu. Bizans İmparatorluğu ile yaptığı savaşları kazanarak yıllık vergiye bağladı. Daha sonra İstanbul'u kuşattıysa da başarılı olamadı.
Bu bilgilere göre Avarlar ile ilgili olarak hangi yargıya varılamaz?
A) Hem Asya'da hem de Avrupa'da egemenlik kurmuştur.
B) Savaşçı özelliklerini korumuştur.
C) Avrupa'daki hakimiyeti uzun süre devam etmiştir.
D) Ekonomik açıdan kazanç sağlamıştır.
E) Askeri açıdan başarısız sonuçlanan girişimlerde de bulunmuştur.

8. — Uygurlar
    — Hazarlar
    — Karluklar
gibi Türk topluluklarının ortak özelliği olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Yerleşik yaşama geçmeleri
B) Eski inançlarını terkederek yeni bir dini inancı benimsemeleri
C) Siyasi varlıklarını Avrupa'da devam ettirmeleri
D) Müslüman-Araplarla savaşmaları
E) Kendilerine özgü alfabe kullanmaları

9. Göktürk Devleti'nin batı kanadını yöneten İstemi Yabgu'nun oğlu Tardu, babası gibi güçlü bir kişiydi. Ancak devletin başına geçmek istemesi iç karışıklığa yol açtı. Çinliler bu durumdan yararlanarak Göktürklerin içişlerine karıştı. Devlet doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı.
Bu bilgiye göre, Türk devletlerinin parçalanmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Devletin güçlü olmaması
B) Devletin törelere göre yönetilmesi
C) Fetih yapılmaması
D) Kesin bir veraset kuralının olmaması
E) Hakanın yetkilerinin kısıtlanması

10. Uygurlarda hanedan dışından olanların da hükümdar olabilme hakkı vardı. Ancak bu konuda hükümdarın seçilmesine kurultay karar verirdi.
Yalnızca bu bilgiden hangi sonuç çıkarılabilir?
A) Kurultayın toplanması hükümdarın isteği ile olur.
B) Kurultayın toplanması belirli zamanlarda olmaktadır.
C) Kurultayın geniş yetkileri vardır.
D) Tahta geçebilmek için mutlaka hükümdarın çocuğu olmak zorunludur.
E) Kurultayın tek görevi hükümdarın seçimi yapmaktır.

11. İslam öncesi Türk toplulukları genelde göçebe yaşam biçimini benimsemişlerdir.
Türklerin göçebe yaşam biçimini benimsemesi, aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkili olmamıştır?
A) Farklı kültürlerden etkilenmeleri
B) Gittikleri bölgelerde kültürel kimliklerini kaybetmeleri
C) Anıtsal nitelikli eserler yapmamaları
D) Değişik yerlerde devletler kurmaları
E) Veraset anlayışı nedeniyle saltanat kavgaları yaşamaları

12. İslam öncesi Türk devletlerinin,
I. Yönetimde Hakanın yanında kurultayın da etkili olması
II. Orhun Anıtlarının yazılması
III. Töre adı verilen hukuk kurallarının uygulanması
gibi özelliklerinden hangilerinin Türk kültürünün günümüze kadar gelmesini ve öğrenilmesini kolaylaştırdığı savunulabilir?
A) Yalnız I   B) Yalnız II   C) Yalnız III
D) I ve II      E) II ve III



CEVAP ANAHTARI:

1. B
2. C
3. A
4. E
5. D
6. A
7. C
8. B
9. D
10. C
11. E
12. B
 

[D®agon]

Test - 2

1. Türklerin anayurdu olarak kabul edilen yerlerde hayat şartları oldukça zordu. Orta Asya'daki en eski merkezler olan Abakan ve Altaylardaki uygarlıklar bölgenin sert doğal şartlarına ve ihtiyaçlara uygun olarak gelişmiştir. Türkler, yaptıkları göçlerle hayvan yetiştirme ve ziraat kültürlerini değişik yerlere taşımıştır.
Bu bilgiler esas alındığında;
I. Coğrafi şartlar toplum yaşantısını etkilemiştir.
II. Türkler Mezopotamya uygarlığıyla kolayca bağlantı kurmuştur.
III. Göçler kültür alışverişinde etkili olmuştur.
IV. Orta Asya'da maden işlemeciliği yaygındır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) I ve II   B) II ve III   C) III ve IV
D) I ve III   E) II ve IV

2. Türk tarihinin ilk dönemlerinin incelenmesi çok zor olmaktadır.
Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi Türk tarihinin incelenmesini zorlaştıran nedenlerden biri olarak gösterilemez?
A) Çinliler ve Bizans İmparatorluğu ile ilişki kurulması
B) Anıtsal nitelikli mimari eserlerin az olması
C) Yazılı belgelerin az olması
D) Farklı yerlerde devletler kurulması
E) Göçebe yaşantının uzun süre devam etmesi

3. İslam öncesi Türk devletleri ile Çinliler arasındaki en önemli sorun İpek Yolu egemenliği olmuştur. Çinliler İpek Yolu üzerinde bulunan ülkeleri ve burada yaşayan toplulukları tanımak ve Hunlara karşı ittifak kurmak için çalışmalar yapmışlardır.
Bu bilgiye bakılarak aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılamaz?
A) Çinliler, Hunları güçlü bir düşman olarak görmektedir.
B) Orta Asya'da ticaret önemli bir ekonomik uğraştır.
C) İpek Yolu değişik ülkelerden geçmektedir.
D) Hunlar ve Çinliler mücadele halindedir.
E) Çinliler, Hurt saldırılarından korunmak için Çin şeddini yapmışlardır.

4. Türk devletleriyle ilgili olgulardan bazıları şunlardır:
I. Yöneticileri Museviliği kabul etmiş olmasına rağmen halkı Hıristiyan, Müslüman ve Şamanistlerden oluşmuştur.
II. Sanatları manastır, saray yapımı ve bunların iç donanımı şeklinde gelişmiştir.
III. Avrupa'nın etnik ve siyasi yapısını değiştiren Kavimler Göçü'nün başlamasına neden olmuşlardır.
IV. Alfabelerinde 38 harf kullanmışlardır.
V. Türklerde devlet ve ordu teşkilatını ilk kez düzenlemişlerdir.
VI. Avrupa'da devlet kurmuşlardır. Bunlardan hangileri Hunlar ile ilgilidir?
A) I, II ve IV      B) I, III ve VI      C) III, V ve VI
D) II, III ve V      E) III, IV ve VI

5. Türk toplumlarına Avrupa kapılarını açan Hunlar, bu kıtanın siyasi ve kültürel yaşamına da yön vermiştir.
Aşağıdakilerden hangisi, Avrupa Hunları ile ilgili bir özellik değildir?
A) Kavimler Göçü ile bugünkü Avrupa'nın siyasi temellerinin atılması
B) Türklere yeni yerleşim alanları yaratılması
C) Batı Roma İmparatorluğu'nun vergiye bağlanması
D) Avrupa'da ilk yazılı eserlerin bırakılması
E) Bizans ile siyasi ilişkiler kurulması

6. Göktürkler, Çinliler tarafından yıkılmış ve yarım yüzyıl Çin egemenliğinde kaldıktan sonra bağımsızlık savaşı yaparak yeniden devlet kurmuşlardır.
Bu durum, Çin'in Türkler üzerindeki hangi politikasında başarılı olamadığının göstergesidir?
A) İpek Yolu'nu ele geçirme
B) Egemenlik kurma
C) Ekonomik üstünlük kurma
D) Yerleşik hayata geçirme
E) Dinlerini değiştirme

7. Uygurlara ait olan hukuk vesikalarında; borç alıp-verme, kiralama, alım-satım, vasiyetname gibi bilgilere rastlanmıştır. Bu vesikalar Uygurların sosyal hayatlarını yansıtan çok önemli belgelerdir.
Yukarıdaki bilgiye bakılarak Uygurlar ile ilgili hangi yargıya varılamaz?
A) Ekonomileri ticarete dayalıdır.
B) Hukuk anlayışı gelişmiştir.
C) Kendilerinden önceki Türk devletlerinin geleneklerini sürdürmüştür.
D) Yerleşik yaşama geçilmiştir.
E) Hukuk kuralları yazılı hale getirilmiştir.

8. — IX. yüzyılda Hıristiyanlığı kabul eden Bulgarlar
kalabalık Slav toplumlarına karışarak Türklüklerini kaybetti.
— Bulgar hükümdarı Simeon 923'te İstanbul'u kuşattı ve Papa tarafından "Çar" unvanıyla ödüllendirildi.
— Bulgar kralları, Türklerin uzun süre kullandığı "Han" unvanının yerine "Çar" unvanını kullanmaya başladı.
Tuna Bulgarları ile ilgili bu bilgiler aşağıdakilerden hangisini kanıtlar?
A) Savaşçı özelliklerini kaybettikleri
B) Orta Asya'daki kültürel kimliklerinden uzaklaştıkları
C) Katolik ve Ortodoks dünyasıyla ilişkilerinde barışçı politika izledikleri
D) Slav toplumlarının lideri oldukları
E) Tek tanrılı dinleri kabul ettikleri

9. I. Kırgızlar
II. Kartuklar
III. Uygurlar
IV. Peçenekler
V. Hunlar
gibi Türk topluluklarından hangileri Karadeniz'in kuzeyinden Avrupa'ya göç etmişlerdir?
A) I ve II   B) II ve III   C) III ve IV
D) IV ve V   E) I ve V

10. Tarih boyunca toplumların ekonomik, kültürel, siyasi ve sanatsal etkinlikleri, bulundukları bölgenin doğal koşullarına göre şekillenmiştir.
Türk devletlerinin özellikleri ve çalışmaları dikkate alındığında, aşağıdakilerden hangisinin bu açıklamaya uygun bir örnek olduğu söylenebilir?
A) Hunlarda sanat eserlerinin küçük boyutlu ve taşınabilir nitelikte olması
B) Anadolu Selçuklularında eğitimin medreseye dayalı olması
C) Selçuklularda resmi dilin Farsça olması
D) Hazarların Musevilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet'i benimsemesi
E) Göktürklerin Türk adıyla kurulan ilk Türk devleti olması

11. İslam öncesi Türk devletlerinde hükümdarlar tek egemen oldukları halde mutlakiyetten söz edilemez.
Bu durumun nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Yönetimde egemenliğin paylaşılması
B) Kurultay kararlarının bağlayıcı nitelik taşımaması
C) Kurultayın yönetimde etkili olması
D) Hükümdarların yetkilerinin törelerle sınırlandırılması
E) Hatunların da yönetimde söz sahibi olması

12. |. Mimarinin gelişmemesi
II. Çinlilerle sürekli savaş yapılması
III. Yazılı belgelerin az bulunması
IV. Çinli prensesler ile evlenilmesi
V. Düzenli orduların kurulması
Yukarıdakilerden hangileri, Türklerin göçebe yaşantısıyla doğrudan bağlantılıdır?
A) II, III ve IV   B) I, III ve V   C) I, II ve III
D) III, IV ve V   E) I, III ve IV



CEVAP ANAHTARI:

1. D
2. A
3. E
4. C
5. D
6. B
7. C
8. B
9. D
10. A
11. B
12. C

[D®agon]

Test - 3


1. Orta Asya Türk tarihi hakkında bilgi veren eserlerin kurganlardan çıkan buluntularla sınırlı kalmasının temel nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Az sayıda eser yapılması
B) Doğal koşulların sanat eserlerini tahrip etmesi
C) Türklerin yaptıkları eşyaları mezarlarda saklaması
D) Çinliler ile yapılan savaşlarda sanat eserlerinin zarar görmesi
E) Göçebe yaşam nedeniyle taşınabilir eserlerin zamanla yok olması

2. - Çinliler, Teoman döneminde Türk (Hun) saldırılarını durdurmak amacıyla Çin Seddi'ni tamamlamıştır.
- Türkler (Hunlar), Mete Han döneminde Çin'i vergiye bağlamıştır.
Yukarıdaki bilgiler değerlendirildiğinde aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılamaz?
A) Hun-Çin mücadelesinin temel nedeninin İpek Yolu olduğu
B) Çin'de mimari sanatının geliştiği
C) Çin Seddi'nin Hunları durdurmayı başaramadığı
D) Hun ordularının güçlü olduğu
E) Hunların Çinliler ile savaştığı

3. Kavimler Göçü'nden sonra Avrupa'ya giden Hunlar göçebe yaşantılarını sürdürmüştür. Hunlar ele geçirdikleri bölge halkı ile birlikte yaşamış, bu nedenle kavimler arasında kültür alış-verişi olmuştur. Atilla'nın sarayında yabancı görevliler de bulunuyordu. Bu görevliler yüksek mevkilere kadar çıkabiliyorlardı. Türkçeden başka Latin ve Germen dilleri de konuşulmakta idi.
Yukarıdaki bilgilerden hangi sonuç çıkarılabilir?
A) Hunlar geniş bölgelere egemen olamamıştır.
B) Avrupa Hunlarında veraset kavgaları görülmemiştir.
C) Hunlar yerleşik hayata uyum sağlayamamıştır.
D) Hunlar Avrupa kültüründen etkilenmeye başlamıştır.
E) Hunlar başarılı savaşlar yapmıştır.

4. I. Göktürk Devleti'nin en önemli özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Göçebe yaşam biçimini benimsemesi
B) Türk boylarını bir yönetim altında toplaması
C) Türk adı ile kurulan ilk devlet olması
D) Türkler tarafından kurulmuş olması
E) Parçalanmasında Çinlilerin politikalarının da etkili olması

5. Göktürkler 630-680 yılları arasındaki dönemde Çin egemenliğinde yaşamışlardır. Bu dönemde zaman zaman Çin yönetimine karşı ayaklanmışlar, ancak 681 'de Kutluk Kağan öncülüğünde yeniden bağımsız bir devlet kurmuşlardır.
Bu durum, Türklerin;
I. Bağımsızlıklarına düşkün olmaları
II. Yerleşik yaşama geçmeleri
III. Ulusal kimliklerini korumaları
IV. Savaşçılık niteliklerini geliştirmeleri
gibi özelliklerinden hangileri ile açıklanamaz?
A) I ve II   B) Yalnız II   C) III ve IV
D) Yalnız III   E) Yalnız IV

6. İslam öncesi Türk devletlerinden biri olan Uygurların bazı özellikleri şunlardır:
I. Saray yapımına özen gösterildi.
II. Minyatürler ve duvarlara resimler yapıldı.
III. Budizm ve Maniheizm dinleri kabul edildi.
IV. Hıristiyanlığı kabul edenler için manastırlar yapıldı.
V. Şehirler kuruldu ve etrafına surlar yapıldı.
VI. Ticarete önem verildi.
Bunlardan hangileri, Uygurlarda dini inanç serbestliğinin benimsendiğinin göstergesidir?
A) I ve V   B) III ve IV   C) III ve V
D) I ve II   E) IV ve VI

7. Uygur Devleti'nde Böğü Kağan 780 yılında, veziri Tun Bağa Tarkan tarafından öldürülmüş ve Tun Bağa Tarkan kağan olarak devletin başına geçmiştir.
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?
A) Devlet yıkılmıştır.
B) Veraset yasası belirlenmiştir.
C) Fedaral yönetim biçimi sona ermiştir.
D) Hanedan değişikliği gerçekleşmiştir.
E) Kültürel alanda değişiklik yaşanmıştır.

8. — Musevilik inancını benimsemişlerdir.
— iran'a kürk satmış, Bizans'tan giyim eşyaları almışlardır. Hazarlar ile ilgili bu özellikler dikkate alındığında, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Tek tanrılı inancı benimsedikleri
B) Komşu devletlerinin egemenliğini kabul ettikleri
C) Dokuma eşyalarını dışardan aldıkları
D) Başka toplumlardan etkilendikleri
E) Ticaret ile uğraştıkları

9. Avrupa'ya göç eden Türk topluluklarının varlıklarını koruyamadıkları, bir süre sonra, etnik ve kültürel özelliklerini kaybettikleri görülmüştür.
Bu durumun nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?
A) Yerleşik hayata geçmeleri
B) Göçlerle beslenememeleri
C) Bizans imparatorluğunun çalışmaları
D) Nüfus olarak azınlıkta kalmaları
E) Slavlaşmaları sonucu kültürel kimliklerini kaybetmeleri

10. Orta Asya Türk devletlerin bazı özellikleri demokratik yönetim anlayışına uygundur.
Türklerin aşağıdaki özelliklerinden hangisinin bu anlayışa uygun olduğu savunulabilir?
A) Ülkenin hanedanın ortak malı olması
B) Hak eşitsizliğine dayalı bir sınıf yapısının olmaması
C) Egemenliğin tanrısal kaynaklı olması
D) Hukuk kurallarının geleneklere dayalı olması
E) Devlet işlerinin boy beylerinden oluşan kurultayda kararlaştırılması

11. İslam öncesi Türk devletlerinde hem yönetenlerin hem de yönetilenlerin uymak zorunda oldukları ve tek kişinin iradesiyle değişmeyen esaslara töre denilirdi.
Aşağıdakilerden hangisi, bu bilgiden çıkarılabilecek bir sonuçtur?
A) Halkın yönetime katıldığı
B) Egemenliğin tanrısal kaynaklı olduğu
C) Hükümdarların yetkilerinin sınırlı olduğu
D) Savaşılan devletlerin hukuk sisteminden etkilenildiği
E) Şer'i hukukun geçerli olduğu

12. Türklerin İslamiyetten öncesi dönemde kurduğu devletlerden bazıları şunlardır:
I. Hunlar
II. Avarlar
III. Göktürkler
IV. Akhunlar
V. Uygurlar
Bunlardan hangileri, kendilerine özgü alfabe kullanmıştır?
A) I ve IV   B) I ve II   C) IV ve V
D) III ve V   E) II ve III



CEVAP ANAHTARI:

1. E
2. A
3. D
4. C
5. B
6. B
7. D
8. B
9. A
10. E
11. C
12. D

[D®agon]

1- islamiyetten önceki Türk devletlerinde, önceleri ekonomik etkinlikler yalnız hayvancıiığa dayanıyordu.
Daha sonra bu durum değişmiş, tarım önem kazanmıştır.
Tarım   hangi   Türk   devleti   zamanında   önem kazanmaya başlanmıştır?
A)   Hunlar
B)   Göktürkler
C)   Uygurlar
D)   Karluklar
E)   Hazarlar


Eski Türklerde iktisadi hayat büyük ölçüde hayvancılığa dayanmaktaydı. Bu göçebe hayatın tabi bir sonucuydu. Uygurların yerleşik hayata geçmesi ile Türkler tarımla uğraşmışlar tahıl, meyve ve sebze yetiştirmişlerdir.
(Cevap C)
 
2- Uygurlar, Orta Asya'daki diğer Türk devletlerine göre;
I.   Halıcılık
II.   Demircilik
III.   Tarım
IV.   Resim ve heykel
alanlarının      hangilerinde      daha      başarılı olmuşlardır?
A) Yalnız I   
B) Yalnız II
C) II ve III   
D) II ve IV
E) III ve IV
 
Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
Bu yüzden tarım ve sanat alanında daha başarılı olmuşlardır.
(Cevap E)


3- Türkterin Orta Asya'da dış tehlikelerle karşı karşıya kalmaları ve topraklarının doğal sınırlarla korunmamış olması, aşağıdakilerin hangisinde yeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur?
 
A) Askerlik 
B) Ticaret
C) Tarım
D) Dokumacılık
E) Hayvancılık
 
Türkler Orta Asya'da komşu devletlerin oluşturduğu tehdit ve tehlikelerle karşı karşıya kaldıklarından kendilerini korumuşlardır. Bu da askeri yeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur.
(Cevap A)


4- Aşağıdakilerden hangisi ilk Türk İslam devletlerinde toprak yönetimi ile ilgili bir kavram değildir?
 
A) ikta
B) Has
C) Zeamet
D) Ocaklık
E) Ulak
 
Ulak: Türk İslam devletlerinde bugünkü postacının karşılığı   olarak   haberci,    haber   veren   kimse
anlamında "ulak" terimi kullanılmıştır.
İkta:  Ordu  görevlilerine  ve  devlet  memurlarına hizmet  ve   maaşiarına   karşılık  verilen   toprağın
geliridir.    İkta   sahipleri    getirlerin    bir    kısmını kendilerine ayınrlar geri kalanıyla da "sipahi" denilen
atlı asker beslemek zorundaydı.
Has arazisi: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır.
Hükümdar bu toprakları yakınlarına verebiliyordu.
Zeamet:  Yıllık geliri  20  bin  ile  100  bin  akçe arasındaki    topraklardır.   
Eyalet    merkezlerinde bulunan   hazine   ve   tımar   defterini   tutanlara,sancaklardaki alay beylerine, kale komutanlarına, divan katiplerine, eyalet askerlerinin subaylarına ve kadı gibi ikinci derece memurlara verilirdi.
Ocaklık: Gelirleri  kale muhafızları ve tersane giderterine ayrılan topraklardı.
(Cevap E)

5- İslamiyet'ten   önceki   Türkler   farklı   inanışlardaki insanlarla birlikte yaşamışlardır.
Bu durum Türklerin hangi özelliğini gösterir?
A)   Kararların alındığı bir meclislerinin olduğunun
B)   Ülkeyi iki koldan yönetmelerinîn
C)   Hoşgörülü olmalarının
D)   Yerleşik hayata geçtiklerinin
E)   Birçok devlet kurduklarının

İslamiyet'ten önceki Türkler farklı inanışlardaki insanlarla birlikte yaşamışlardir.
Bu durum Türklerin hoşgörülü olduğu gösterir.
(Cevap C)


6- Uygurlar döneminde ticari ilişkiler kişiler arasında yazılı anlaşmalarla düzenlenirdi.
Bu durum Uygurlarda aşağıdaki hangi sistemin geliştiğini gösterir?
A)   Hukuk
B)   Siyaset
C)   Sanat
D)   Edebiyat
E)   Askerlik

Uygurlarda ticaret hayatının gelişmesi, kişiler arasındaki ilişkilerin kanıtlanabilir olması için yazılı sözleşmeler önem kazanmıştır.Böylece Uygurlar'la birlikte hukuk daha sağlam ve şekilci bir nitelik kazanmıştır.
(Cevap A)


7-  I. Orhun Kitabeleri
    II. Manas Destanı
   III. Karabalgasun Yazıtları
Yukarıdakilerden hangileri Göktürkler'e aittir?

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
 
Orhun   Abideleri:   II.   Göktürk  dönemine   aittir.
İslamiyet   öncesi   Türk   tarihinin   önemli   Türkçe belgeleridir.
(Cevap A)
İskitler: Şu Destanı
Hunlar: Oğuz Kağan Destanı
Göktürkler: Ergenekon Destanı, Orhun Kitabeleri
Uygurlar: Türeyiş ve Göç Destanı
Kırgızlar: Manas Destanı
Uygurlar: Karabalgasun Destanı 

8- Aşağıdakilerden hangisi Orhun Kitabeleri'nin tarihi açısından önemini belirleyen özelliklerden biri değildir?
A)   Türk adının geçmesi ve Türkçe yazılmış olması
B)   Hun tarihi ile ilgili ayrıntılı bilgi vermesi
C)   Türk yazısının en eski alfabesi ile yazılması
D)   Siyasi bir beyanname olması
E)   VIII. yüzyılda yazılmış olması

Türk tarihi aydınlatan ilk yazılı kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtları'dır.
727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk,
732'de Kül Tigin ve
735'te Bilge Kağan adına dikilen bu anıtlar en iyi edebiyat örneklerini oluştururlar.
Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin olması, Türk devlet adamlarının ulusa hesap vermesi. devlet ve halkın karşılıklı görevlerinin belirtilmesi. Türk uygarlığı ve yasaları hakkında bilgi vermesi bakımından bu anıtlar çok önemlidir. Türklerde sosyal devlet anlayışının ilk ipuçlarını vermesi bakımından da bu anıtlar ayrı önem taşır.
(Cevap B)