MADDE NEDİR?
Uzayda yer kaplayan, beş duyu organı ile algıladığımız, kütlesi ve hacmi olan her şey birer Maddedir.
Not: Renk, ısı, ışık, ses ve koku madde değildirler.
Maddenin Niteleme Özellikleri
Bizler maddeleri duyu organlarımızla tanır ve niteleriz. Maddeyi nitelendirirken şu kavramları kullanırız.
Saydam: Işığı geçiren maddelere denir. (cam, hava gibi.)
Opak: Işığı geçirmeyen maddelere denir. (taş, duvar gibi.)
Parlak: Işığı yansıtan maddelere denir. (pırlanta, ayna gibi.)
Mat: Işığı yansıtmayan maddelere denir.(odun, kömür gibi)
Sert: kolayca şekil verilemeyen maddelere denir. (taş, tahta gibi.)
Yumuşak: Kolayca şekil verilebilen maddelere denir. (pamuk, hamur, sünger gibi.)
Esnek: Kolaylıkla bükülüp tekrar eski haline dönebilen maddelerdi. (sünger, yay gibi.)
Berk: Esnek olmayan maddelere denir. (tahta, toplu iğne gibi.)
Suyu Geçiren: Bazı maddeler suyu çekerek geçirirler. (pamuk, yün gibi)
Suyu Geçirmeyen: Bazı maddeler suyun çekmez ve geçirmezler. (şemsiye, plastik gibi)
Suda Yüzen: Bazı maddeler su içerisinde yüzer. (zeytinyağı, talaş gibi)
Suda Batan: Bazı maddeler su içersinde batar. (taş, demir gibi)
Mıknatıs Tarafından Çekilen: Demir, nikel çelik, kobalt gibi maddeler.
Mıknatıs Tarafından Çekilmeyen: Odun, altın, bakır gibi.
CİSİM – MALZEME – EŞYA – ALET
Cisim: Maddelerin şekil almış haline denir. Örneğin ağaç bir madde iken tahta bir cisimdir.
Malzeme: Nesneler, bir şeyler oluşturmak için kullanılan maddelere denir. Örneğin, pasta yapımında kullanılan un bir malzemedir.
Eşya: Günlük yaşantımızda kullanıla, eskiyen ama tükenmeyen nesnelerdir. Örneğin, masa, sıra birer eşyadır.
Alet: Maddelere şekil vermek veya iş yapmak için kullanılır. Örneğin, testere tahtayı kesmeye yarayan bir alettir.
Not: Hayatımızda kullanım açısından maddelerin niteliklerini bilmek zorundayızdır. Çünkü maddeler niteliklerine göre cisim, eşya, malzeme ve alet yapımında kullanılır. Örneğin, ayak sağlığımız için yapacağımız ayakkabı hem yumuşak, hem esnek hem de su geçirmemelidir. İşte bu nedenden ayakkabıları deriden yaparız.
MADDENİN HALLERİ
Doğada maddeler üç halde bulunurlar.
1. KATILAR
Belli bir şekilleri vardır ve dışardan bir etki uygulanmadıkça şekilleri değişmez. Akışkanlık özellikleri yoktur.
Not: Toz şeker, tuz, un gibi küçük taneli katılar bulundukları kabın şekillerini aldıkları ve aktıkları halde sıvılarla karıştırılmamalıdır.
2. SIVILAR
Belli bir şekilleri yoktur. İçine konuldukları kabın şeklini alırlar. Akışkanlık özelliği gösterirler. Su, zeytinyağı, süt benzin gibi.
3. GAZLAR
Kendisine ait şekil ve hacimleri yoktur. Ancak içinde bulundukları kabın şeklini ve hacmini alırlar. Gazlar bulundukları ortama yayılma özelliği gösterirler. Örneğin, oksijen, karbondioksit, su buharı gibi.
MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ
Kütle: Madde miktarıdır. Birimi ise kilogram (kg) yada gram (g)’dır.
Not: 1 kg = 1000 g
1. Katıların Kütlesinin Ölçülmesi
Katıların kütleleri eşit kollu terazilerle ölçülür. ,
2. Sıvıların Kütlesinin Ölçülmesi
Sıvıların kütlesini ölçebilmek için önce sıvıyı içine koyacağımızın boş kabın kütlesini ölçeriz (dara). Daha sonra boş kabın içine koyduğumuz sıvı ile birlikte kabın kütlesini ölçeriz (brüt kütle). Son olarak ise brüt kütleden boş kabın kütlesi yani darayı çıkararak sıvının kütlesini yani net kütleyi buluruz.
Net Kütle: Sadece maddenin kütlesidir.
Yani; Brüt Kütle – Dara = Net Kütle
3. Gazların Kütlesinin Ölçülmesi
Gazların kütlesi de tıpkı sıvılarda olduğu gibi bulunur. Yani önce boş kabı kütlesi yani “dara”, daha sonra gaz ile kabın kütlesi yani “brüt kütle” bulunur. Son olarak brüt kütleden dara çıkarılarak gazın “net kütlesi” bulunur.
Hacim: Maddenin uzayda kapladığı yere denir. Birimi litre (L) yada mililitre (mL)’dir.
Not: 1 L = 1000 mL
Maddelerin hacmi dereceli silindir ile ölçülür.
1. Sıvıların Hacminin Ölçülmesi
Sıvıların hacmini ölçmek için sıvıyı dereceli silindirin içine doldururuz. Derecede görünen değer bize o sıvının hacmini verir.
2. Katıların Hacminin Ölçülmesi
Katıların hacmini ölçmek için önce dereceli silindirin içersine bir miktar su doldurup hacmine bakarız. Daha sonra katı maddeyi suyun içerisine atarız ve böylece suyun hacmi ve yüksekliği bir miktar artacaktır. İşte katının hacmi, suyun son hacmi ile ilk hacmi arasındaki farka eşittir.
Örnek:
Sıvının İlk Hacmi = 300 mL
Taş ile sıvının hacmi = 400 mL ise;
Taşın Hacmi = 400 mL – 300 mL = 100 mL’dir.
Not: Gazların hacimleri içinde bulundukları kabın hacmine eşittir.
MADDENİN DEĞİŞİMİ
Maddeler doğal, işlenmiş ya da yapay madde olarak üçe ayrılır.
Doğal Madde: Doğada bulunan ve insanlar tarafından yapılmayan maddelerdir. Örneğin, domates, limon, petrol gibi.
İşlenmiş Madde: Doğadaki maddelerin insanlar tarafından işlenerek kullanılabilecek hale getirilmesiyle oluşan maddelerdir. Örneğin; domates salçası doğadaki domatesin toplanıp işlenmesiyle yapılır.
Yapay Madde: Doğada bulunan maddelere benzetilerek insanlar tarafından başka maddelerle yapılan maddelerdir. Örneğin; yapay gül insanlar tarafından doğal güle benzetilerek plastikten yapılır.
SICAKLIĞIN MADDE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Her maddenin bir sıcaklığı vardır. Sıcaklık, termometre ile ölçülür ve C ile gösterilir.
Sıcak madde ile soğuk madde arasında daima ısı alışverişi yaşanır. Sıcaklığı yüksek olan maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye doğru ısı alışverişi yaşanır.
Isınma: Isısı düşük olan maddenin ısı almasıdır.
Soğuma: Isısı yüksek olan maddenin ısı kaybetmesidir.
Buzdolabından çıkardığımız buzu bir kabın içerisine koyup ısıtırsak eriyerek su haline döner. Yani başlangıçta buz katı iken ısı alarak sıvı hale dönüşür. Yine suyu ısıtırsak buharlaşarak sıvı halden gaz hale geçecektir. İşte bu şekilde maddelerin ısı alışverişi ile bir halden başka bir hale geçmesine HAL DEĞİŞİMİ denir.
Hal Değişimleri
Erime: Katı maddelerin ısı alarak sıvı hale geçmesidir. Buzun su olması gibi.
Buharlaşma: Sıvı maddelerin ısı alarak gaz hale geçmesidir. Suyun buhar olması gibi.
Yoğunlaşma: Gaz maddelerin ısı vererek sıvı hale geçmesidir. Su buharının su olması gibi.
Donma: Sıvı maddelerin ısı vererek katı hale geçmesidir. Suyun buz olması gibi.
Not: Bütün katı maddeler ısı alarak sıvı olmazlar yani hal değiştirmezler. Örneğin; kağıt, odun gibi maddeler ısı adlıklarında sıvı hale geçmezler. Ancak şekilleri değişir ve bir daha eski hallerine dönemezler. İşte bu olaya Bozunma deriz.
DOĞADA MADDELER KARIŞIK HALDE BULUNUR
Bunların dışında doğada maddeler karışık halde bulunurlar. Yani bazı maddeler tek cins maddeden oluşmuş iken bazı maddeler birden fazla madde bir araya gelerek oluşur.
Saf Madde: Tek bir cins maddeden oluşan maddelerdir. Su, şeker, tuz, bakır, altın gibi.
Karışım: Birden fazla saf maddenin bir araya gelmesiyle oluşan maddelerdi. Örneğin; tuzlu su tuz ve sun gibi iki saf maddenin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. Yine şekerli su, çamur gibi maddeler birer karışımdır.
Bazı karışımlarda saf maddelerden biri diğerinin içinde tam olarak çözülür ve görülmezler. Bu gibi karışımlara Çözelti denir.
Çözelti = Çözen + Çözünen
Tuzlu Su = Su + Tuz
Örneğin; tuzlu su bir çözeltidir ve tuz suyun içerisinde tamamen çözünür ve gözle görülmez.
Karışımları Ayırma Yöntemleri
1. Süzme: Sıvı içerisinde tam olarak çözünmeyen katıları ayırmak için bu yöntem kullanılır. Örneğin, kum – su karışımını ayırmak için bu yöntemi kullanırız.
2. Mıknatısla Ayırma: Mıknatıs tarafından çekilen maddeler ile diğer maddeleri birbirinden ayırmak için bu yöntem kullanılır. Örneğin, talaş ve toplu iğneleri birbirinden ayırmak için bu yöntem kullanılır.
3. Buharlaştırma: Tuzlu su gibi karışımları ayırmak için bu yöntem kullanılır.
4. Yüzdürme: Bazı katı maddeler sıvı içerisinde batmazlar ve sıvı yüzeyinde yüzerler. Bu gibi karışımlar bu yöntem kullanılarak ayrılırlar. Örneğin, talaş ve kum karışımını suyun içine attığımızda kum batarken talaşlar yüzecektir.
0 Yanıt
4953 Gösterim