Konu: İslam Hukukunda cenin ehliyeti kavramını açıklayınız.

[Ders Hocası]

SORU: İslam Hukukunda cenin ehliyeti kavramını açıklayınız. Ceninin hakları nelerdir? Tartışınız.

YANIT:
CENİNİN EHLİYETİ:
Bu devre çocuğun ana rahmine düşmesinden doğuma kadar devam eder. Bu devre içinde ceninin eksik vücub ehliyeti vardır. Yani lehine olan haklar sabit olur, fakat aleyhine hakkın sübûtuna ehil değildir.

Fukahâ ceninin, lehinde olan zaruri hakların sübutunu şu esasa bağlamışlardır: Cenin istiklali olmayışı ve her cihetten anasına tabi oluşu bakımından onun bir uzvu, bir parçası gibidir; binâenaleyh hiçbir ehliyeti olmaması gerekir. Fakat bir müddet sonra anadan ayrılacağı ve kendine mahsus bir hayata sahip oluşu bakımında ele alınınca da ceninin hak sahibi olması zarûridir. Diğer taraftan canlı olarak doğmaması ihtimali mevcut olduğu için bu hakların zarûret sınırını aşmaması gerekir.

CENİNİN HAKLARI:
İctihadlar, cenin için dört hakkın sübutunda ittifak halindedir:

1. Baba, ana ve bunların vasıta olduğu kimseler ile soy irtibatı (neseb)

2. Miras: Vâris olması gereken birisinin ölümü halinde doğacak çocuğa, düşmesi muhtemel olan en büyük pay ayrılır ve muhafaza edilir.

3. Kendisine vasiyyet edilen şeye hak sahibi olması.

4. Keza kendisine vakfedilen şey üzerinde hak sahibi olması.

Zaruret ve ehliyet bulunmadığı için cenin için bu dört haktan başkası sabit olmaz. Sağ olarak dünyaya geldiği takdirde bunlara fiilen sahip olur. Hanbeli mezhebine göre cenin, murisin vefatı anından itibaren miras hissesine sahip olur.

Hariçten bir müdahale ile düşen çocuk-takdiren-sağ doğmuş ve müdahale eden tarafından öldürülmüş sayılır ve beş yüz dirhem tutan kan bedelini ceninin veresesine ödemeğe mecbur olur.

Bkz.: Hayreddin Karaman, Mukayeseli İslam Hukuku, C. 1, İstanbul, 1991, s. 182-183.