Konu: Arapçada Fiiller - Aksâm-ı Seb‘a

[Ders Hocası]

Arapçada Fiiller (Aksâm-ı Seb‘a)
Aksâm-ı Seb‘a (الأقسام السبعة)
Sülâsî  fiiller, yapısal özelliklerine göre yedi farklı ad altında kümelenirler.  Bu yedi kümenin tümünü ifade etmek için aksâm-ı seb‘a (yedi grup -fiil-) kavramı kullanılır.

Sülâsî fiiller önce yapılarında illetli harf ( yani ي - و -  ا)
bulundurup bulundurmamalarına göre ikiye ayrılır:

1. Sahîh Fiiller:
 Yapısında illetli harf bulundurmayan fiiller.

2. Mu‘tell Fiiller:
 Yapısında illetli harf bulunduran fiiller.

I. Sahih Fiiller:
 Kendi içinde biçimlerine göre üç gruba ayrılır:
• Sâlim Fiiller
• Muda’’af Fiiller
• Mehmûz Fiiller

1. Sâlim Fiil:
Yapısında hemze veya şedde bulunmayan sahîh fiillerdir.
َ
2. Mudâ‘‘af Fiil:
 Yapısında şedde bulunan sahîh fiillerdir.

3. Mehmûz Fiil:
 Yapısında hemze bulunan fiillerdir. Hemzenin fiilin başında, ortasında veya sonunda oluşuna göre mehmûz fiiller üçe ayrılır.
• Mehmûzu’l-Fâ:
 İlk harfi, yani fâu’l-fi‘l’i hemzeli olan fiillerdir.

• Mehmûzu’l ‘Ayn:
 Orta harfi, yani ikinci harfi, yani ‘aynu’l-fi‘l’i hemzeli olan fiillerdir.
َ
• Mehmûzu’l-Lâm:
 Son harfi, yani lâmu'lfi‘l’i hemzeli olan fiillerdir.
َ
II. Mu‘tell Fiiller:
Yapısında illetli harf bulunan fiillere mu‘tell fiiller denir.
Mu‘tell fiiller dörde ayrılır.
• Misâl Fiiller
• Ecvef Fiiller
• Nâkıs Fiiller
• Lefîf Fiiller

1. Misal Fiil:
 İlk harfi, yani fâu’l-fi‘l’i illetli olan fiillere misal fiiller  dedir.  Misal  fiiller  bu  illetli  harfin  vav  (و)  ya  da  ye  (ي) oluşuna göre ikiye ayrılır:
• Misâl-i Vâvî:
 İlletli harfi vâv olan misâl fiillerdir.
َ• Misâl-i Yâ’î:
 İlletli harfi ye olan misal fiillerdir.
َ
2. Ecvef Fiil:
 Orta harfi, yani ‘aynu’l-fi‘l’i illetli olan fiillere ecvef fiiller denir.
Ecvef fiiller bu illetli harfin vav ya da ye oluşuna göre ikiye ayrılır.
Ortada bulunan ve zorunlu olarak elif görünen (nedeni ecvef
 fiiller işlenirken anlatılacaktır) illetli harfin aslı vâv ise bu tür fiile
ecvef-i vâvî; ortada bulunan ve zorunlu olarak elif
görünen illetli harfin aslı ye ise bu tür fiile ecvef-i yâ’iadı verilir.
• Ecvef-i Vâvî:
َ• Ecvef-i Yâ’î:
َ
3. Nâkıs Fiil:
Son harfi, yani lâmu’l-fi‘l’i illetli olan fiillere nâkıs fiiller denir.
Nâkıs fiiller, elif-i memdûde veya elif-i maksûre
olarak görünen bu illetli harfin aslının vav ya da
ye oluşuna göre ikiye ayrılır. Sonda bulunan illetli harfin aslı
vâv ise nâkıs-ı vâvî, ye ise nâkıs-ı yâ’îadı verilir.
•   Nâkıs-ı Vâvî:
ا•   Nâkıs-ı Yâ’î:

4. Lefîf Fiiller:
 Yapısında iki tane illetli harf bulunduran fiillerdir. Lefîf fiiller bu illetli harflerin bulundukları yere göre ikiye ayrılır. İlk ve son harfi illetli ise
Lefîf Mefrûk, yani araları açık olan lefîf; illetli harfler yan yana ise
Lefîf Makrûn, yani bitişik lefîf adı verilir.
•   Lefîf Mefrûk:
•   Lefîf Makrûn:

Sülâsî fiillerin sahîh ve mu‘tell çeşitlerinden oluşan bu yedi türüne birden aksâm-ı seb‘a (الأقسام السبعة) adı verilir.