Minimum düzeyin ana ilkesi, zarar vermemek, haksızlık yapmamak idi, bu
düzeyin ana ilkesi ise faydalılık ilkesi, faydalı olma kuralıdır. Faydalılık
ilkesine göre, eylemlerimizde ne kadar az kişiye ne kadar az zarar veriyor, ve
ne kadar çok kişiye ne kadar çok fayda sağlıyorsak, eylemlerimiz o derece
ahlâki olmuş olur. Bu düzeyde vurgu, zarar vermemenin de ötesinde, faydalı
olmaya geçmektedir. Zira hiç kimseye zarar vermemek ve sadece üzerimize
düşen ödevi yapmak yetmez; ahlâklılıkta daha üst düzeye çıkmak istiyorsak,
onun ötesine geçen faydalar da sağlanmalıdır. Bu durum, erdemler konusunda
daha belirgin gözükmektedir.
Mutedil düzeye erdemler açısından baktığımızda, buna uygun düşen ana
erdemlerin, özellikle de iş ahlâkı dikkate alındığında, güvenilirlik ve
iyilikseverlik olduğu söylenebilir. Herkesin hakkını vermek ve adaleti yerine
getirmek, herkes için bir zorunluluktur. Ama daha ahlâklı insanların bunun
ötesine geçerek, insanlara güven vermesi ve bunun da ötesinde onlara çeşitli
düzeylerde elden geldiğince iyilik ve yardım etmesi gerekir. İş dünyası
içinde, bize güvenmek isteyen, yardımseverlik ve iyilikseverliğimize muhtaç
olan insanlar mutlaka vardır. İyi ahlâklı bir insan, bütün dinler ve ahlâk
felsefelerine göre, iyi düşünme, iyi duygular besleme, iyilikleri teşvik edici
tarzda konuşma ve elindeki imkanlarla iyilik etme özelliği gelişmiş bir insan
olmalıdır. Mutedil düzeyin temel erdemi olan iyilikle ilgili de şu iki kısa ayet
öz bir fikir vermektedir:
“Allah yolunda sarfedin… İşlerinizi iyi yapın. Şüphesiz Allah iyi iş yapanları sever”
(Bakara/2: 195).
“Allah şüphesiz adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara bakmayı emreder”
(Nahl/16: 90)
0 Yanıt
1559 Gösterim