Konu: Mecaz Anlam

[sult@n]

Sözcüğün, gerçek ve yan anlamlarının dışında başka bir anlama gelmesidir.
Diğer bir ifadeyle gerçek ve yan anlamdan uzak olan anlamdır.

NOT:
Bir sözcük cümle içinde mecaz anlam kazanırken şu özellikleri gösterir:

- Mecaz anlamlı sözcükler genellikle soyut bir nitelik kazanır.

- Başka bir sözcüğün yerine kullanılır.

- Gerçek anlamını yitirir.


Örneğin;

“Cesaretimin kırılmasına sen sebep oldun.”

“Kırılmak” sözcüğünün gerçek anlamı “bir veya birçok parçaya ayrılmak”tır.
Oysa bu sözcük, cümlede “azalmak, yok olmak” anlamında kullanılmıştır.

Sabaha kadar tatlı bir uykuya daldım.

Bu cümlede “tatlı” sözcüğü “rahatlatan”, “dinlendiren” sözcüğünün yerine ve kendi anlamının dışında kullanılmıştır.

“Arkadaşıma yine göz değmiş.”
“Davranışlarından oldukça ağır biri olduğu belli.”
“O ne yüzsüz biriymiş.”
“Sert birine benziyorsun.”
“Biraz geniş olun.”
"Adam utancından erimiş"
"Sabır cennetin anahtarıdır"
"Yine şairlik damarı tuttu."


Yukarıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin mecaz anlam kazanmış oldukları görülüyor.

Mecaz anlam sadece sözcük düzeyinde değil, tamlama,deyim, argo ve
cümle düzeyinde de görülebilir:

- Yeni başkanımızın davranışları hamdı.
(Sözcük düzeyinde mecaz anlam)

- Bu boş kafalar gelişmemizi engelliyor.
(Tamlama düzeyinde mecaz anlam)

- Ahmet, öğretmeni iyice kafaya almıştı.
(Argo düzeyine mecaz anlam)

- Rüzgâr eken fırtına biçer.
(Cümle, atasözü düzeyinde mecaz anlam)


ÖRNEK:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
A) At üstünde bir gelin göründü.
B) Gelecek hafta onunla görüşecek.
C) Çocukları uyutmak için gitti.
D) Boş sözlerle herkesi sıktı.
E) Akrabalarını görmek için gitti.

ÇÖZÜM:
“Gelin, gelecek, uyutmak, görmek” sözcükleri gerçek anlamda;
“boş” sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır.
“boş”; yani içinde bir şey olmayan anlamında değil,
soyutlaşarak “lüzumsuz, gereksiz” anlamında kullanılmıştır.
CEVAP: D