Konu: 7.Sınıf Sosyal Bilgiler - Zaman İçinde Bilim - Değişim ve Gelişim

[Uyanan Gençlik]

KAZANIM                       

4.      15–19.yüzyıllar arasında Avrupa’da yaşanan gelişmelerin günümüz bilimsel birikiminin oluşmasına etkisini fark eder.

5. Tarihsel süreçte düşünceyi ifade etme ve bilim özgürlüklerini bilimsel
gelişmelerle ilişkilendirir.

 
ORTA ÇAĞ AVRUPASINDA

  * Kavimler göçü ile birlikte Avrupa’da Hıristiyanlık geniş alanlara yayılmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan kiliseler ekonomik, siyasi ve dini güçleri ellerinde toplamışlardır. Bilimsel ve akıl­cı düşünceyi reddederek kişisel düşünceyi ya­saklamışlardır. Kutsal kitapları olan İncil’i kendi çıkarları doğrultusunda yorumlayarak halkı yanlış bilgilendirmişlerdir.

    *Çe­şitli bilim adamlarını idam ettirmişler Aforoz (dinden atma) Endülüjans (Günahların atfedile­bileceği belge) gibi yetkileri kullanarak siyasi bir güç sağlamışlardır.Bu yüzden Ortaçağ Avrupası bilim alanında hiçbir ilerleme kaydedememiştir.

     *Haçlı Seferleri ile birlikte kâğıt ,matbaa barut ve pusula Avru­pa’ya geçmesi yeniçağda Avrupada birçok yeniliğin yaşanmasında etkili olmuştur.


Barut

Barutun ateşli silahlarda kullanılmasıyla birlikte Orta Çağ Avrupa’sındaki Feodalite (De­rebeylik) sistemi zayıflarken, merkezi krallıklar güç kazanmıştır. Bu durum Avrupa’nın siyasi yapısını değiştirmiştir.

Kâğıt

Kâğıdın kullanılması ile birlikte Avrupa’da ve dünyada kültür aktarımı sağlanmıştır. Avru­pa’da bilimsel çalışmaların yapıldığı “Aydınlan­ma Dönemi” başlamıştır.

 Matbaa

Matbaa sayesinde yazıl­mış olan eserler çoğaltılarak geniş kitlelere hitap etmiştir.

Matbaa uluslararası kültürel etkileşimin yaşanmasında önemli bir yere sahiptir.

Pusula

Pusula, insanların yön bulma aracıdır. İlk olarak Çin’­de görülen bu icat, mıknatıslı taşlardan yapılmıştı. İnsanlar pusula ile birlikte denizlere ra­hatlıkla açılabilme imkanı bulmuşlardır. Bu da Coğrafi Keşifler’e neden olmuştur.

YENİÇAĞ AVRUPASINDA

1-COĞRAFİ KEŞİFLER

     Coğrafi Keşifler, 15. yüzyıl ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlattıkları keşiflere denir.

Sebepleri

a. Geleneksel ticaret yollarının-İpek ve Baharat yolu- müslümanların eline geçmesi
b. Coğrafya bilgisinin ilerlemesi

c.Pusulanın geliştirilmesi

d. Gemicilik sanatındaki ilerlemeler

e. Efsane ve hurafelere inanmayan cesur gemicilerin yetişmesi

Keşifler

* Portekizli Bartelmi Dias Afrika’nın güney ucuna ulaşarak Ümit Burnu’nu buldu (1487).
* İspanyol asıllı Kristof Kolomb,Amerika Kıtası’nı buldu (1492). Ancak yeni bir kıta keşfettiğini anlayamadan öldü.
* Portekizli Vasko do Gama Ümit Burnu’nu dolaşarak Hindistan’a vardı (1498).
*Kristof Kolomb’un ölümünden kısa bir süre sonra İtalyan gemici Ameriko Vespuçi, Amerika’nın Hindistan değil yeni bir kıta olduğunu dünyaya ilân etti ve kıtaya onun adı verildi Amerika (1507).
*1519′da Portekiz asıllı Macellan tarafından başlatılan batıya seyahat Del Kano tarafından tamamlanarak (1522) dünyanın yuvarlak olduğu ilk kez ispatlanmıştır.
**Başlangıçta Portekizliler ve İspanyollar tarafından başlatılan Coğrafî Keşifler, özellikle İngilizler, Fransızlar ve Hollandalılar tarafından tamamlanmıştır.

Coğrafi Keşifler’in sonuçları

• Hristiyanlık yayıldı. Buna karşılık dünyanın düz olduğu gibi pek çok yanlış bilgi aktaran din adamlarına olan güven azaldı.
• Keşfedilen yerlerde yetişen domates, vanilya, patates, tütün, kakao gibi bitki türleri ile Avrupalılar ilk kez tanıştı.
• Avrupalıların, keşfettikleri yerleri sömürgeleştirmesiyle Sömürgecilik Dönemi başladı.
• Keşifler, ticaret yollarının değişmesine neden oldu.Akdeniz limanları ile Baharat ve İpek Yolu eski önemini kaybederken Hint Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazandı.
• Yeni keşfedilen ülkelerde bol miktarda bulunan altın ve gümüş gibi değerli madenler Avrupa’ya getirildi. Avrupa’da ticaretle uğraşan kişiler (Burjuva sınıfı) zenginleşti. Tüccarların, soyluların ellerinde bulunan toprakları satın almalarıyla soylular eski güçlerini kaybettiler.
• Zenginleşen Avrupalılar, kültür ve sanat hareketlerini desteklediler. Böylece, Avrupa’da Rönesans’ın doğmasına ortam hazırlamış oldu.

     2-RÖNESANS

    Kelime anlamı “yeniden doğuş”tur. 15. ve 16. yy’da Sanat, edebiyat ve bilim alanlarındaki gelişmelere verilen addır.

Nedenleri:

- Coğrafi Keşiflerle birlikte ekonomik refaha ka­vuşan halkın bilim ve sanata önem vermeye başlaması.

- Eski Helen ve Roma dönemine ait eserlerin incelenmesi.

- Kağıt ve Matbaanın öğrenilmesiyle birlikte okuma-yazma oranının artması, düşüncelerin geniş alanlara yayılması.

- İstanbul’un fethinden sonra İtalya’ya kaçan bilginlerin orada yapmış oldukları çalışmalar.

- Avrupa’nın İslami bilimsel eserleri kendi dil­lerine çevirmeleri.

- Bilim adamlarını destekleyen “mesen” sınıfı­nın varlığı.

UYARI: Rönesans’ın İtalya’da başlama nedeni, coğrafi konumu, ekonomik refahı ve eski Ro­ma antik eserlerinin burada bulunmasıdır.
Gelişimi

İtalya’da başlayan Rönesans hareketleri, bütün Avrupa’ya yayılmıştır. Rönesans hare­ketleri Fransa ve Polonya’da bilim, Hollanda’da resim, İngiltere’de edebiyat alanında gelişme sağlanmasında etkili olmuştur. Bu dönemde; Giovanni Boccaccio, Nikola Makyevel, Francesko Petiark, Ciyovanni Bellini, Albert Dürer, Francis Bacon, Misel Monteyn, Leonardo Da Vinci, VVilliam Shakespeare gibi bilim adamları yetişmiştir.

Sonuçları:

*Orta Çağ’ın skolastik kilise düşüncesi yıkılırken yerine serbest ve bilimsel düşünce doğdu.

*Hristiyanlığın sanat ve düşünce üzerindeki baskısı sona erdi.

*Bilim sanat ve edebiyatta pek çok yeni eserler verildi.

*Reform hareketine zemin hazırlandı.

*Avrupa’da bilimsel gelişmelerin önü açıldı.

     3-REFORM

     Kelime anlamı düzeltme, yenileme anla­mındadır. 16. yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan dinde yeni düzenlemeler yapılmasına “Reform” denir.

Nedenleri:

- Kağıt ve matbaayla birlikte okur yazar oranı­nın artması.

- İncil’in farklı dillere çevrilmesi sonucu İncil’in asıl içeriğinin öğrenilmesi ve din adamlarına olan güvenin azalması.

- Kilisenin Endülüjans yetkisini kullanarak zen­ginleşmesi ve halkın bu gelişmelere tepkisi.

- Rönesans hareketleriyle birlikte düşünce öz­gürlüğünün oluşması.

UYARI: Reform hareketleri, Martin Luther öncülü­ğünde Almanya’da ortaya çıkmıştır.
Gelişimi

Martin Luther kilisenin uygulamalarına karşı çıkmıştır. Buna karşılık kilise, Martin Luther’i dinden çıkarmış ve ölüme mahkum etmiş­tir. Martin Luther, Katolik kilisesine karşı, Protestanlık mezhebini kurmuştur.

Sonuçları:

- Avrupa’da yeni mezhepler ortaya çıkarak mezhep birliği bozulmuştur.

- Katolik kilisesine ve din adamlarına olan gü­ven azalmıştır.

- Kilisenin elinde bulunan eğitim sistemi laik bir şekle dönüştürülmüştür.

- Kilisenin elinde bulunan topraklar, mallar halk tarafından paylaşılmıştır.

- Bilimsel çalışmalar önündeki en büyük engel olan kiliseler, eski önemini kaybetmiştir.

UYARI: Osmanlı Devleti Reform hareketlerinden etkilenmemiştir.  Bunun yanında Reformla birlikte, Avrupa’nın mezhep birliği­nin bozulması ve mezhep çatışmalarının baş­laması Osmanlı’nın Balkanlarda ilerleyişini kolaylaştırmıştır.
 
    4- AYDINLANMA ÇAĞI

        18. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan her konuda akla öncülük tanıyan düşünce sistemine Aydınlanma”, bu düşünce sistemi ile gelen yeni döneme ise ”Aydınlanma Çağı” adı verilir.
        Aydınlanma Çağı’nda ”aklın kullanılması ile doğru bilgiye ulaşabileceği” fikri temel olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde deney ve gözlem önem kazanmış, doğa bilimlerinde büyük gelişmeler sağlanmıştır.

Aydınlanma Çağı’nın oluşmasında etkili olan bilim adamlarından bazıları şunlardır.

Newton: Fizik ve matematik alanında çalışmalar yapmıştır.

Kopernik: Evrende Güneş merkezli bir sistem olduğunu ve Güneş’in Dünya etrafında değil, Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü ispatlamıştır.
Galileo: Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatlayarak, kilise tarafından benimsenen, Dünya’nın düz olduğu görüşünü yıkmıştır. Ayrıca fizik alanında da çalışmalar yapmıştır.

Dekart: Bilimsel bilgiye ancak matematikle ulaşılabileceğini öne sürmüş ve bu nedenle analitik ve geometriyi geliştirmiştir.

Jan Jak Russo : Baskıcı düşüncelere karşı çıkarak demokrasinin doğmasına ve gelişmesine katkıda bulunmuştur
Aydınlanma Çağı’nda güzel sanatlar alanında da gelişmeler olmuş, özellikle müzik alanında Mozart, Bach gibi ünlü besteciler yetişmiştir.

 
5-SANAYİ İNKILABI

      XVIII. yüzyılda ilk olarak İngiltere’de başlayan, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan, etkileri bakımından tüm dünyayı sarsan önemli bir olaydır.İngiltere’de James Watt tarafından buhar gücünün makinalarda kullanılmasıyla tekstil alanında 18. Yy. ortalarında başlamış, Yakınçağ’da büyük bir gelişme göstermiştir.

Sonuçları:
* Pazar ve hammadde ihtiyacı artmış, sömürgecilik yeni bir boyut kazanmıştır.
* İşçi sınıfı ortaya çıkmıştır.
* Köylerden şehirlere hızlı nüfus akını başlamıştır.
* Sanayileşemeyen ülkeler sömürge durumuna düşmüştür.
* Osmanlı ülkesi, kapitülasyonların da etkisiyle açık Pazar haline gelmiştir.
* Osmanlı küçük esnafı ve Lonca teşkilatı çökmüştür.
* Kapitalizm, Liberalizm, Sosyalizm gibi kavramlar ortaya çıkmıştır.