Kimi tarihçi ve seyyahlara göre Arap, kimilerine göre Türk olan bir alperen.
Battal Gazi veya Seyyid Battal Gazi, 8. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen ve hakkında çeşitli inanışlar bırakmış bir liderdir. Emevilerin Anadolu'nun doğusunu fethetmesi ile oraya yerleşmiş bir Arap ailenin oğludur. Battal Gazi, Malatya'da doğmuştur. Doğduğu ve yaşadığı evin yeri halen mevcuttur. Yıkıntı halinde korunmaktadır. Uzun yıllar halka yemek dağıtılan hayrat yeri olarak kullanılmıştır. Evliya Çelebi seyehatnamesinde bahsedilmektedir.
Seyyid Battal Gazi Muhammed'in torunudur. Kendisi Emevi komutanı değildir. Ama Emevi ordusunda görev almıştır. Abdulvehab Gazi, Muhammed'in de aldığı emaneti yaklaşık iki yüzyıl sonra Seyyid Battal Gaziye teslim etmiştir. Seyyid Battal Gazi Aleviler için serçeşmedir. Seyyid Battal Gazi'nin torunları Amasya Merzifon'da, Eskişehir Seyitgazi'de ve Malatya civarında yaşamaktadır. Kendisi Ayasofya Kilisesine (camiine) giren ve o zamanın düşman komutanı Leo'nun korkusuna sebep olan seyyiddir. Halen Manisa, Eskişehir, Amasya, Tokat, Sivas yörelerinde Battal Gazi soyuna ikrar vermiş bu ocaktan olan Aleviler vardır.
Arapların Emeviler devrinde yaşayan tarihi kahramanı Abdullah Battal’la isim benzerliği olduğu düşünülürse Battal Gazinin gerçek bir Türk kahramanı olduğunu söylemek gerekir.
Ömrünü Bizans kafirleri ile savaşarak geçirmiştir. Gazilerin önderi oluşunun yanında ermiş olması diğer bir yönüdür. Battal Gazi bunların yanı sıra, yenilmezliği, cömertliği ve yardımseverliğinden dolayı nesilden nesile söylene gelmiş atı ve kılıcı ile de zihinlerde yer tutmuş bir serdengeçtiler başıdır. Türk tarihinde cihad ruhunu yaşatan efsanevi bir hale bürünmüş, güç üstü haller sahibi bir kimsedir. Bu yüzden hayatı menkıbeleşmiştir. Ebu Muhammed Cafer bin Sultan Hüseyin bin Abbas el-Haşimi Türk menkıbesine göre Malatya’da doğmuş ve Abbasiler zamanında yaşamıştır. Nerede öldüğü belli değildir. Anadolu’da Seyyid Gaziden başlayarak Doğu Türkistan’a kadar onun için birçok türbe ve makamlar vardır. Halk muhayyilesi, İslamiyet için rumlara karşı savaşından dolayı, Peygamber efendimizin sülalesinden geldiğini kabul etmiş ona seyyid sıfatını vermekten çekinmemiştir. Çeşitli kaynaklar 742-43 (H.121-123) yılında öldüğünü kaydederler.
Anadolu’da İslamiyet için canla başla savaşması, İslam ruhuna bürünerek onunla şekillenmesi hayatının destanlaşmasına sebeb olmuş ve Anadolu Türklüğünün yanı sıra, bütün Türk dünyasına Seyyid Battal Gazi Destanı'nı kazandırmış, böylece Türk kültür tarihi içinde, müessir bir yer tutmuştur. Şahıs olarak destanının yanında Türk halk şiirine de geniş bir şekilde konu teşkil etmiştir. Hacı Bektaş Veli hazretlerinin bile onun makamını ziyaret ettiği Velayetnamesi’nde zikredilmiştir. Hatta Evliya Çelebi, İstanbul’daki Kız Kulesi’nin, Kral Kantur’un kızını Battal’dan korumak için onun Şam’da bulunduğu bir zamanda yaptırdığını yazmıştır. Bilindiği gibi bu alperenler devrinde kayser kızları, İslam savaşçılarına gerekli kolaylıkları gösterirler ve kalelerin içten fethedilmesini sağlarlardı.
Battal Gazi Destanı'nda ve halk hikâyelerinde, Emeviler zamanında Arap ordusuyla birlikte İstanbul'u kuşattığı anlatılmaktadır. Kuşatma hem denizden hem karadan yapılmış, fakat başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Destanda Battal'ın düşmanı, Arap komutanına oyun oynayıp kuşatma başladığında İstanbul'a geçerek imparatorluğunu ilan eden İmparator Leon'dur. Arap tarihinde II. İstanbul kuşatmasının tarihi 717-718 olarak belirtilmektedir. Bizans tarihindeki veriler de bu tarihi doğrular niteliktedir. Ayrıca Bizans tarihinde İmparator III. Leon'un tahta çıkma tarihi 717 olarak belirtilmiştir, bundan dolayı destandaki Leon'un İmparator III. Leo İsauryalı olma olasılığı üzerinde durulmaktadır. Destanda Battal Gazi'nin kuşatma sırasında yirmili yaşlarında olduğu söylendiği için, Battal Gazi'nin doğum yılının 690-695 civarı olmasının olası olduğu düşünülmektedir. Battal Gazi'nin 740 yılındaki Afyon (Akroinon) Savaşı'nda öldüğü konusunda tarihçiler mütabakata varmışlardır.
740 yılında Eskişehir'in Seyitgazi ilçesi yakınlarında savaşta aldığı yara sebebiyle şehit olmuştur.
Anadolu dışında muhtelif yerlerde menkıbelerine rastlanan Seyyid Battal Gazi, bugün halk arasında anlatıldığı gibi filim ve tiyatroya da konu olmuştur.
Battalname, İslam ruhu ile dolu Anadolu Türklerinin eseri olmakla birlikte, tarihi temeller üzerine kurulmuştur. İslam dininin ve İslam medeniyetinin unsurları açık bir şekilde eserde göze çarpmaktadır. Battalname’nin esas fikri tamamiyle dinidir. Ayrıca İran geleneklerine de rastlanmaktadır. Bu ise mensub olunan ortak kültürün tabii bir neticesidir. Eserin asıl konusu İslam-Bizans mücadelesinden doğmuştur. Emevi, bilhassa Abbasi ordularında Türklerin oynadığı rol düşünülünce Bizans hudutlarında ve İslam ordularında yaşayan Türkler arasında böyle menkıbelerin varlığını kabul etmek gerekir. Battalname’de, sınırlı da olsa, eski destan üslubunu hatırlatan bazı kısımlar vardır. Eserdeki masal unsurlarının çoğu perilerin ve devlerin bulunuşu, ayrıca halkıyat izlerine pek fazla rastlanması eserin gerçek bir halk destanı olduğunu göstermektedir. Kısacası Seyyid Battal Gazi Destanı şehirlerde yaşayan Müslüman ve medeni Türkler arasında ortaya çıkmıştır.
Manzum ve mensur olarak yirminin üstünde yazması bulunan eser, üzerinde yerli ve yabancı araştırıcılar çeşitli yönlerden incelemeler yapmışlardır.
Battal Gazi hakkında bugüne ulaşabilmiş kaynaklar sadece mesnevi tarzı yazılmış, birbirini hem destekleyen hem de çelişen olgular içeren destanlar ve halkın hafızasında kalmış olan bilgilerdir.
Battal Gazi ile ilgili romanlar
Türk Edebiyatı'nda Battal Gazi Destanı'nı temel alarak yazılan tarihi romanlardır.
Murat Sertoğlu
1968- Battal Gazi’nin Oğlu
1967- Battal Gazi
1973- Battal Gazi’nin Torunu
Abdullah Ziya Kozanoğlu
1937 - Battal Gazi Destanı
Cavid Ersen
Battal Gazi
Oğuz Özdeş
1968 - Battal Gazi'nin Oğlu
Filmler
Battal Gazi Geliyor - 1955 yapımı Türkiye filmi
Battal Gazi - 1966 yapımı Türkiye filmi
Battal Gazi Destanı - 1971 yapımı Türkiye filmi
Battal Gazi'nin İntikamı - 1972 yapımı Türkiye filmi
Battal Gazi Geliyor - 1973 yapımı Türkiye filmi
Battal Gazi'nin Oğlu - 1974 yapımı Türkiye filmi
Romanlar
KOZANOĞLU, Aptullah Ziya (1937) Battal Gazi Destanı, İstanbul: Türkiye Basımevi.
SOKO, ziya Şakir (1953) Büyük Türk Kahramanı Seyyid Battal Gazi'nin Efsanevî Maceraları. İstanbul: Maarif Kitaphanesi, 327 s.
SERTOĞLU, Murat (1967) Battal Gazi, İstanbul: İtimat Kitabevi, 312 s.
SERTOĞLU, Murat (1968) Battal Gazi'nin Oğlu, istanbul: İtimat Kitabevi, 368 s.
SERTOĞLU, Murat (1971) Battal Gazi'nin Torunu, İstanbul: İtimat Kitabevi, 344 s.
SERTOĞLU, Murat (1972) Battal Gazi'nin Oğlu'nun İntikamı, İstanbul: İtimat Kitabevi.
Halk Hikayeleri
Seyyit Battal Gazi, İstanbul, 1932,s 64 s.
GEDİZ, Füruzan (1945) Battal Gazi yahut Alp Aslan'ın Cenk Hikayeleri. İstanbul: Ak-Ün Basımevi. 32 s. resimli.
P.G. (1966 ve 1967)Türk Kahramanı: Seyit Battal Gazi (2c.) İstanbul: Alaaddin Sağlam Kitabevi.
GÜRTUNCA, Mehmet Faruk (1966-67) Seyyid Battal Gazi, Bizans'ı Yerinden Oynatan Kahraman, İstanbul: Ülkü Basımevi.
GÜRTUNCA, Mehmet Faruk (1978) Seyyit Battal Gazi'nin Oğlu, 366 s.
N.B. (1968) Büyük-Resimli Battal Gazi Hikayesi, İstanbul: Halk Kitapçılık, 48 s.
KORGUNAL, Muharrem Zeki (1936) Türk Kahramanı Battal Gazi: Mihriyayil'den İntikam, İstanbul: Korgunal Basımevi.
KADI, Emmi (1949) Seyyid Battal Gazi (yy) Nuri Akça Yayınları.
AYYILDIZ, Nasan (1967) Eski Yazı ile Yazılana Sadık Kalarak Yazılan Tam ve Hakiki Battal Gazi, İstanbul: Ayyıldız Kitabevi, 319 s.
Çocuk Romanları
ALPEREN, Mehmet (2009) Battal Gazi. Almanya: Yunus Verlag 56 s.
ATÇAKARLAR, Nefise (2009) Battal Gazi: Anadolu Aslanı, istanbul: Timaş, 93 s.
BİLGİN, İsmail (2010) Battal Gazi İstanbul'da, İstanbul: Damla, 64 s.
CAN, Vedat (1998) Battal Gazi, İstanbul: Erdem Yayınları, 88 s.
DEVİR, Sema (2002) Battal Gazi Destanı, İstanbul: Erdem, 80 s.
KARADAĞ, Suat (2003) Battal Gazi Destanı, İstanbul: Damla, 64 s.
DAŞÇIOĞLU, Yılmaz (1993) Battal Gazi Hikayeleri, İstanbul: Nehir Yayınları, 86 s.
0 Yanıt
2468 Gösterim