Rusya'ya bağlı muhtar cumhuriyet.
Güney Ural dağlarından, Bugulma Belebey Yaylasının engebeli tepelerine kadar uzanan Cumhuriyetin yüzölçümü, 143.600 km2dir. Asya ile Avrupa'nın birleştiği noktada yer alır.
Başkurtistan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu'na bağlı federe bir Türk cumhuriyetidir. 11 Ekim 1991 tarihinde özerkliğine kavuşmuştur.
Yüzölçümü :143.600 km2
Nüfusu : 4.105.000
Başkenti : Ufa
Dili: Rusça, Başkurtça
Kuruluş tarihi: 3 Temmuz 1991
Başkurtların ana dili olan Başkurtça, Tatarca'ya yakın olup hemen hemen bu Türkî dille aynıdır. Başkurtların % 68'i Özerk Başkurdistan'da yaşamakta olup, geriye kalan % 32'si Ural bölgesindedir. Başkurtlar daha çok kentsel yörelerde değil kırsal bölgelerde yerleşiktirler. Başkurt halkının yaşamında Mitolojinin ve destanların ayrı bir yeri bulunmakladır. Başkurdistan'ın dışında, Başkurtlar, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Ukrayna ve Rusya Federasyonu'nun diğer bölgelerinde yaşamaktadırlar. Ülke Asya ile Avrupa'nın birleştiği bölgedir.
Başkırtlar. Altınordu Devletinin tabiiyetindeyken 13. ve 15. yüz yıllar arasında Volga ile Ural Dağları arasına yerleştirildiler. Altınordu devletine tabi olarak bir kadı tarafından idare edildiler. Bu devletin yıkılmasından sonra “Yıyın” adını verdikleri kurultay tarafından seçilen bir başbuğ tarafından idare edildiler. Kazan Hanı İbrahim Hanın Ruslara karşı tertiplediği seferlere katıldılar. 1552’de toprakları Rus işgaline uğrayınca bölgeyi terk ettiler. 1661’de Seyyid Batır idaresinde Macaristan’a kadar uzanan akınlar yaptılar. Başkurt topraklarında Ruslar tarafından kurulan Ufa şehrini 1672’de basıp çok sayıda Rus’u ortadan kaldırdılar. Bunun üzerine Ruslar, Başkurt topraklarında demirciliği yasaklayarak silah imalini önlemeye çalıştılar. Yasağa uymayanları ölümle cezalandırdılar. On sekizinci yüzyılda liderleri Gaib Sultan’ın öldürülmesi üzerine isyan ettilerse de, Çar Büyük Petro tarafından itaate alındılar (1728). 1735’teki isyanları 1737’de kanlı bir şekilde bastırıldı. 1755’ten sonra Başkurdistan’a yoğun bir şekilde Rus iskanı gerçekleştirildi. 1872’den sonra Başkurtlar, tamamen Rus kontrolüne alındılar.
On dokuzuncu yüzyıla kadar çobanlıkla geçinen ve göçebe bir hayat yaşıyan Başkurtlar, bu asırda Rusların baskısı ile yerleşik hayata geçerek ziraatle uğraşmaya başladılar. Müslüman bir topluluk olan Başkurtlar, 19 Şubat 1919’da Kızılordu ile yaptıkları barış antlaşmasıyla Başkurt Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyetini (Başkurdistan) kurdular. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin dağılmasından sonra, Rusya Fedarasyonu içersinde Başkurt Özerk Cumhuriyeti olarak halen varlıklarını devam ettirmektedirler (1992).
Başkırdistan toprakları doğusunda yer alan Güney Urallardan batıya ve güneye doğru gidildikçe yükseklik azalır. Ormanlarla kaplı dağlar yerini, tek tük yeşilliklerle kaplı bozkıra ve Belaya Irmağının geçtiği ovalara bırakır. Başlıca akarsuyu olan Belaya, Güney Urallardan doğar. Sibirya'dan gelen soğuk hava dalgaları bölgenin nemli kara iklimini çok etkiler. Yaz ile kış arasında sıcaklık farkı çoktur. Kışın sıcaklık -45°C ye düştüğü olduğu gibi, yazın da 36°C'ye kadar çıkar. Yağışlar bozkır bölgelerinde 400-500 mm, dağlarda ise 400-600 mm arasında değişir.
Başkırdistan, 53 küçük bölgeye ayrılmıştır. Son sayımlara göre nüfusu 4.000.000 civarındadır. Başkırtlar nüfusun ancak % 21.7 sini meydana getirir. Ülkede eğitim gelişmiştir. Okuma yazma oranı yüksektir. Eğitim Rus ve Başkır dillerinde yapılır. Dokuz üniversite vardır.
Başkırdistan'da ekonomi tarım ve sanayiye dayalıdır. Zengin maden yatakları, hızla büyüyen sanayi dalları için gerekli olan ham madde sağlanır. Güneyde Kuyargas'ta kömür, Baymak'ta bakır, Novoya Priştina'da boksit çıkartılır. Ufa ve kuzeybatıdaki Neftekamsk yakınlarında, batıdaki Belebey ve Belaya Irmağının orta kesimlerindeki İşimbay'da bulunan yataklardan petrol ve doğal gaz elde edilir. Rafineriler ve petro-kimya fabrikaları ana ekonomiyi meydana getirir.
Belaya Vadisinde tarım önemli yer tutar. Başlıca tarım ürünleri çavdar, yulaf, darı, keten, şekerpancarı ve ayçiçeğidir. Ufa ve Sterlitamakta sebzecilik gelişmiştir. Urallarda hayvancılık ön plana geçer. Sığır, koyun ve keçi beslenir. At yetiştiriciliği çok ünlüdür.
Başkırdistan'da ulaşım gelişmiştir. Başkent Ufa'da bir hava alanı vardır. Diğer bölgelere kara ve demiryolu ile bağlanan ülkeden, Uralları aşan önemli demiryolu hatlarından biri geçer.
0 Yanıt
1870 Gösterim