Alm. Antimon, Fr. Antimoine, İng Antimony.
Kimyada Sb formülüyle gösterilen bir element. Tabiatta mineraller halinde bulunur. Çok eskiden beri bilinen bir elementtir. Atom numarası 51 ve atom ağırlığı 121,75’dir. Yoğunluğu 4,6 gr/cm3tür. Periyodik cetvelde 5A grubunda bulunur.
Kimyasal olarak daha ziyade metalik özelliklere sahipse de metallere benzemeyen bazı davranışları da vardır. Dört çeşit allotropu mevcuttur.
1. En çok bilineni ve en kararlı olanı, kristal halinde olup kırılgan, gümüş renginde metaldir. Erime noktası 630 ve kaynama noktası 1380°C dir. Özgül ağırlığı 6,7 gr/cm3tür.
2. Gri antimon, oda sıcaklığında kararlıdır.
3. Sarı antimon, Sb4 şeklindedir -90°C de kararlıdır.
4. Siyah antimon, antimon triklorürün elektrolizinden elde edilir. Hafif bir darbe ile patlar ve gri antimona dönüşür.
Bulunuşu: Antimon mineralleri dünyada geniş bir alana yayılmış olarak bulunur. Türkiye, Çin, ABD, Çokoslovakya Avusturya, Yugoslavya, Meksika, Kanada, Kuzey Afrika ve Bolivya antimon üreticisidir.
Stibnit (Antimon sülfür Sb2S3) antimon kaynağı olarak en önemli mineraldir. Antimonun diğer mineralleri antimon oksit ve antimon oksi sülfürdür.
Elde edilişi: Antimon Sb2S3’ün demir parçaları ile eritilmesinden elde edilir. Yüksek kalitedeki antimon elektrolizle elde edilir.
Bileşikleri: Antimon, bileşiklerinde -3, +3, +5 değerliklerini alabilir.
Metal antimon havada kavrulursa Sb2O3 (antimon trioksit) meydana gelir. Antimon trioksit amfoterdir. Bu yüzden asit ve bazlarla reaksiyon verir. Sb2O4 (antimon tetraoksit) ise asit oksittir ve bazlarla reaksiyon verir. Antimon pentaoksit (Sb2O5) suda az çözünür. Fakat bazda çözünür.
Stibin denilen antimon hidrür (SbH3) zehirli ve renksiz bir gazdır.
Kullanıldığı yerler:
Antimon alaşımlarda kullanılır. Kalay, kurşun gibi yumuşak metaller antimon ile sert alaşımlar verir. % 6-8 arasında antimon ihtiva eden kurşun alaşımları sert ve aside dayanıklıdır. Sülfat asidi etki etmez. Bu alaşımlardan batarya (akümülatör) plakları, matbaa harfleri yapılır. Ayrıca sezyumla beraber katot lambaları yapımında ve kızılaltı ışınları bulucusu olarak kullanılan fotosellerin üretiminde kullanılır. Oksitleri ise, saydam olmayan sır yapımında, cam ve seramiklere renk vermede kullanılır.
Antimonun bileşiklerinden antimon sülfür cephane ve kibrit yapımında, antimon trioksit ile antimon triklorür aleve dayanıklı kumaş üretiminde, gene antimon trioksit hem pigment hem de yanmayı yavaşlatan eleman olarak boyalarda ve plastiklerde kullanılır. Boyalarda pigment olarak kullanılan birçok antimon bileşiği vardır; organik tuzlarından antimon-potasyum tartarat (tartar emetik) dokuma sanayiinde boya sabitleştirici, tıpta da balgam söktürücü ve kusturucu olarak kullanılır. Yine antimonun bazı organik bileşikleri de çeşitli tropikal hastalıkların tedavisinde kullanılır.
Antimon zehirlenmesi:
Ağız veya teneffüs yoluyla alınan bazı antimon bileşiklerinin vücut dokuları ve fonksiyonları üzerindeki zararlı etkileri. Antimon zehirlenmesinin belirtileri arsenik zehirlenmesininkine benzer.
Antimon zehirlenmesi, iyi emaye kaplanmamış paketler içinde satışa sunulan ve emaye kaplamadan çözünen antimon oksitle karışmış olan asitli meyve sularının içilmesiyle ortaya çıkar. Solucan ve mantar hastalıklarının tedavisinde ve kusturucu olarak kullanılan tartar emetik gibi ilaçların arka arkaya kullanılması da zehirlenmeye yol açabilir. Buna mukabil antimonun sanayideki kullanımı, antimon bileşikleriyle çalışan iş yerlerindeki ağır zehirlenme olayları ile bağlantılı görülmemektedir.
Sıvı antimon dondurulduğu zaman donmuş antimonun ortasında yıldız gibi bir şekil çıkar.
Türkiye'de Balıkesir, Kütahya, Bursa, Sivas, İzmir ve Tokat'ta çıkarılır. Cephane yapımında, cam ve seramik sanayinde ve renklendirmede kullanılır.
Dünya üzerinde akü yapımında hammadde olarak kullanılmaktadır.
0 Yanıt
2357 Gösterim