[color=red][size=12pt]Nokta (.)[/size][/color]
Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur: Öğrenciler arka bahçede oynuyor. "-(ı)ncı" eki yerine kullanılır: Onlar 7. Sokak'ta oturuyor. Tarihlerin yazılışında gün, ay, yıl rakamlarının arasına konur: 20.10.2000,05.06.1998... Saatlerin yazımında saatle dakikayı gösteren rakamların arasında kullanılır: Sınav 21.30'da başlayacak. Sözcük kısaltmalarının sonunda kullanılır: Dr., Doç. Dr., Prof. Dor., Av., s. (sayfa) Çarpı işareti yerine kullanılır: 7.8=56
Uyarı: Kitap, dergi, yazı ve şiir başlıklarından sonra nokta konmaz.
Acımak, Bingöl Çobanları, Çalışma Tutkusu...
[color=red][size=12pt]Virgül (,)[/size][/color]
Cümlelerin, eş görevli sözcüklerin, söz gruplarının arasında kullanılır:
Kitapları ciltledi, rafa dizdi.
Annesini, kardeşini özlemiş.
Derginin son sayısı yeni denemecilere, yeni şairlere
Özne yüklemden uzak düşmüşse özneden sonra konur: Serhat, sabahları biraz yürüdükten sonra kahvaltı yapar. Mektuplarda hitaplardan sonra konur: Aziz Dostum, Sevgili Kardeşim, "Evet" ve "hayır" gibi sözlerden sonra konur: Evet, onları gördüm. Anlam belirsizliğini gidermek için konur: Pencereden, akan insan seline bakıyorum. Cümlede tekrarlanan sözler arasına konur: Akşam, yine akşam, yine akşam. Cümlede ara söz göreviyle kullanılan açıklayıcı sözlerin başında ve sonunda virgül kullanılır: Geçen hafta, senin İzmir'e gittiğin gün, İstanbul'a kar yağdı.
Uyarı: İkilemelerin arasına, tamlayan ile tamlananın arasına, "ve, veya" bağlaçlarından önce ve sonra virgül konmaz.
[color=red][size=12pt]Noktalı Virgül ( ; )[/size][/color]
Öğeleri virgülle ayrılmış cümleleri bağlamak için kullanılır: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür şan kalır. İki cümleyi birbirine bağlayan "ama, fakat, ancak" gibi bağlaçlardan önce konur:
Yemek yedi; ama çay içmedi. Havuzda yüzebilirim; fakat denizde yüzemem.
Virgülle ayrılmış tür ve grupları birbirinden ayırmada kullanılır: Manavdan elma, portakal; patlıcan ve domates aldım.
Uyarı: Noktalı virgülden sonra sözcükler büyük harfle başlamaz.
[color=red][size=12pt]Soru İşareti (?)[/size][/color]
Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur:
Dün kim size geldi?
Buradakileri tanıyor musun?
Sıralı cümlelerin her ikisinde de soru anlamı varsa soru işareti ikinci cümlenin sonuna konur: Sinemaya mı gidelim, yoksa tiyatroya mı? Parantez içinde soru işaretinin kullanılması, cümleye alay veya bilginin şüpheyle karşılandığı anlamını katar: Babası gençliğinde çok iyi (?) güreşçiymiş.
Uyarı: Soru işaretinden sonra cümle büyük harfle başlar.
[color=red][size=12pt]Üç Nokta (...)[/size][/color]
Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:
Gökyüzünde kara kara bulutlar... Onunla yarın görüşürsem...
Benzer örneklerin devam ettiğini göstermek için konur: Bu bölgede birçok kuş vardı: kartal, şahin, atmaca... Söylenmek istenmeyen sözler yerine konur: Ağzında... sözü çıktı. Bir sözün alıntı olduğunu göstermek için kullanılır: ... Kendine uygun olmayan kalıplar içinde kötürümleşti.
Uyarı: Üç noktadan sonra büyük harfle başlanır.
[color=red][size=12pt]İki Nokta (:)[/size][/color]
Açıklama yapılacak cümlelerden sonra kullanılır: Masada her şey vardı: peynir, zeytin, bal, yağ... Tırnak içine alınmış alıntı sözlerden önce iki nokta konur: Atalarımız: "Görünen köy kılavuz istemez." demiş. Yazı içinde bir kişinin konuşmasını göstermek için, konuşma çizgisinden (-) önce konur.
Arkadaşına döndü: - Eline sağlık, çok güzel olmuş, dedi.
İki noktadan sonra cümle gelirse büyük harfle başlanır, cümle gelmezse küçük harfle başlanır. Dün farklı bir iş yaptım: Çalışma odamı boyadım.
[color=red][size=12pt]Tırnak İşareti (" ")[/size][/color]
Alıntı sözler tırnak içine alınır: "Zaman, en kıymetli hazinedir." derdi. Cümlede belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır: Son yazısında "cesaret" kavramı üzerinde durmuş. Eser adları tırnak içine alınır: Geçen hafta "Yaban"ı okudum.
[color=red][size=12pt]Ünlem İşareti (!)[/size][/color]
Şaşma, kızma, acıma, beğenme gibi duyguları içeren cümlelerin veya kelimelerin sonuna konur:
Ne ilginç bir kuş böyle! Hey, buraya gelsene! Tüh! Yine derse geç kaldım.
Parantez içinde kullanılan ünlem işareti cümleye alay, küçümseme anlamı katar: Mahallemizin en cesur (!) genci geliyor.
[color=red][size=12pt] Kısa Çizgi (-)[/size][/color]
Bu işarete hece birleştirme çizgisi de denir.
Satır sonuna sığmayan sözcükler satır sonunda bölünürken kullanılır: ...............düşüncelerine katılıyorum. Satır sonuna sığmayan birleşik sözcükler hecelerine ayrılırken basit bir sözcükmüş gibi ayrılır: ...............aslanağzı vardı, (yanlış) ...............aslanağzı vardı, (doğru) Aralarında bir ilgi, ortaklık bulunan sözler arasına konur:
Fenerbahçe-Galatasaray maçını izledik.
İtalya-Rusya görüşmeleri askıya alındı.
Bir olayın başlangıcını ve sonunu gösteren tarihlerin arasına konur: I. Dünya Savaşı (1914-1918) yılları arasında oldu. Eklerin belirtilmesinde, sözcüklerin köklerini ve eklerini ayırmada kullanılır: -ecek, -siz, -t; insan-lar-ın
Fiil kök ve gövdelerinden sonra mastar eki yerine kullanılır: konuş-(konuşmak), güldür-(güldürmek) Ara söz ve ara cümlelerin başında ve sonunda kullanılır: Evdeki herkesi -en çok da annemi- çok özledim.
[color=red][size=12pt] Kesme İşareti (')[/size][/color]
Özel adlara getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Muğla'nın havası temizdir. Rakamlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır. İzmir'e 1996'da yerleştik. Kısaltmalara gelen ekler kesme işaretiyle ayırılır: DSİ'de arkadaşı çalışıyor. Şiirlerde ölçüden dolayı hece düşmesini göstermek için kullanılır: N'eylersin ölüm herkesin başında? Harflerden veya eklerden sonra gelen ekleri ayırmak için konur:
Türkçede -lik'le türetilmiş çok sözcük var. Ansiklopediyi, a'dan g'ye kadar ben inceledim.
[color=red][size=12pt]Ayraç (Parantez)[/size][/color]
Cümle içindeki açıklamaların, ara sözlerin belirtilmesinde parantez kullanılır: Tanzimat edebiyatında N. Kemal'in (vatan şairi olarak bilinir) yeri tartışılmaz. Kimi sözcüklerin eş anlamlıları ayraç içinde gösterilir: Benzetme (teşbih) edebiyatımızda sıkça kullanılan sanattır. Yabancı sözcüklerin okunuşları ayraç içinde verilir: Balzac (Balzak) Fransızların ünlü yazarıdır. Tiyatro metinlerinde yapılacak hareketler ayraç içinde yazılır: Kavuklu (ellerini kaldırarak) dua etti. Bir olayın başlangıç-bitiş tarihleri ya da ünlü bir ismin doğum-ölüm tarihleri parantez içinde verilir: Nurullah Ataç (1898-1957) usta bir deneme yazarımızdır.
|