Konu: Osmanlıda 30 yıl boyunca şeyhülislamlık yapmış Kanuni Dönemi ünlü fıkıh hadis

[busegül]

SORU: Osmanlıda 30 yıl boyunca şeyhülislamlık yapmış Kanuni Dönemi ünlü fıkıh hadis bilgini kimdir?
   
A) Akşemseddin
B) Tebrizi
C) Ebussuud Efendi
D) Kadızade-i Rumi
E) Piri Reis





CEVAP: Ebussuud Efendi

30 Aralık 1490 tarihinde Çorum'un İskilip ilçesinde doğdu. Aslen Kürttür.
Şeyh Muhiddin Mehmed Efendi'nin oğludur ve anne tarafından da Ali Kuşçu'nun torunudur.

1533'de İstanbul kadılığı görevine atandı; sonra Bursa kadılığına geçti ve 1537'de Rumeli kazaskerliği görevi verildi.
Sultan I. Süleyman devrinde 1545 tarihinde Şeyhülislamlığa getirildi. Başarılı olduğu için Sultan I. Süleyman'in ölümünden sonra, II. Selim devrinde de görevini sürdürdü.

Bu Sultan'larla birlikte çalışarak verdiği fetvalarla I. Süleyman'ın Yezidilere karşı hareketlerini ve II. Selim'in Kıbrıs seferini destekleyen fetvalar verdi. Verdiği fetvaların arasında enteresan olarak Karagöz oyunları gösterileri ve o zaman yeni olarak Osmanlı ülkesine girmekte olan kahve içilmesi konuları bulunmaktadır.

Kanuni ve II. Selim devrindeki önemli kanun hareketlerinde bulundu. Kanuni Sultan Süleyman'ın karşısında "padişah emriyle nâ-meşrû’ olan nesne meşrû’ olmaz" çıkışını yaptığı ifade edilir.

Osmanlı toprakları dışındaki islam coğrafyasında da itibar sahibi olmuş ve eserlerinin etkisi günümüze kadar devam etmiş bir alimdir.
Kanunnameler hazırlattığı ve bir çok alim yetiştirdiği için ilmiye sınıfı uzun bir müddet zayıflamamıştır. Ebussuud aynı zamanda bir şairdi.

Kanuni döneminde, Osmanlı yasalarına yaptığı katkılara rağmen Ebussuud Efendi, Anadolu'da Kızılbaş olarak nitelendirilen Türkmen Alevileri için verdiği fetvalarıyla bilinir. Verdiği fetvalar arasında Kızılbaşların canları, malları helâldir, onlarla savaşırken ölmek şehitliğin en yücesidir ve Kızılbaşların kestiği hayvanın eti mundardır, yenmez gibi, günümüzde de bilinen fetvaları yer alır.

Eserleri

Bilinen 22 adet eseri ile çeşitli risaleleri vardır. "İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim" adlı tefsiri alanında en önemli eserlerden kabul edilir.

Tefsir

    İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim (Arapça tefsir),
    Maâk'dü t-tarrâffi evveli sureti'l-Feth minel-Keşşâf
    Tefsirü sureti'I-Furtan
    Tef sini sureti'I Müminin
    Risale fi bahsi imâni'l-Firavn

Hukuk

    Fetavayı Ebussuud Efendi,
    Kanunname-i Ali Osmani (Fatih devrine adını veren kanun)
    Maruzaat (çeşitli fıkhî ve ameli hükümler),
    Arâzî-yi Harâcıyye ve Oşriy-ye Hacında Kanun ve Fetvalar,
    Risale fi vakfı'I-men kül ve'n-nufçûd,
    Bidâatü'l-kadî li-ihtiyâcihi fil-müstakbel ve'l-mâzî,
    Fe-tâvâ Kâtiblerine Tenbih,
    el-Fetva'l müteallikti bı-beyânı'I-valftı'I-muteber e lı'l-hasad ve istihlâk) I-galat,
    Gamezâtü I-melih fi evveli mebâhisi kasri'l-âmm mine't-Telvîh,
    Sevâkjbii'l-enzâr fi evâılı Menârı'l-envâr,
    Hasmü'l-hılâffi'l-mesh ale'l-htfaf,
    Risale fi val^fi'I-arazî ve bazı âhkami'l-vakj,
    Rishile fi tescili'I-evkaf Risale fi vakfı't-tâvahîn ale'I-arzı'l-mevkûfe li'l-gayr.
    Öşür Hakkında Risale

Dil ve edebiyat

    Calatüt-ı Ebussuud (Gala-tât-ı Avam),
    el-Kasîdetü'l-mîmiyye,
    el-Kasâidü'l-Arabiyye,
    Ka-sîde fi nsai's-Sultân Süleyman,
    Münşeat-ı Ebussuud.
    Galatat (yanlış kullanılan kelimeler),
    Kaside-i Mimiyye (Arapça şiir)
    Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili’l-Menâr
    Ğamazâtu’l-Melih
    Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili Menâri’l-Envâr fi’l-Usûl

Akaid

    Risale fi beyanı'I -kaza ve'l-kader

Tıp

    Risale li-ecli'ttaûn
    Duânâme-ı Ebussu-ûud (Duaname yalın bir dil ilə yazılmış dualar və hadisler),
    Risale fi ediyeti'l-me'sûre
    Risale-i Mergûbe
    Mecmua-ı Deavât