Kimyâda, elektrikçe kutuplu olan moleküllerin kutupları arasındaki elektrik yükünü ifâde etmede kullanılan bir terim.
Tam kovalent ve tam elektrovalent bileşikler arasında bir takım ara bağ tipleri vardır. Meselâ HCl molekülünde, klor atomu, ortak elektron çiftini hidrojen atomuna nazaran daha kuvvetli çeker ve böylece ortak elektron çifti klora daha yakın olur. Molekül, elektrik alanının içine konulacak olursa klor yönü (+) levhaya, hidrojen yönü de (-) levhaya doğru yönelir. İşte böyle moleküllere polar moleküller, aralarındaki bağa da polar bağ adı verilir. Polar moleküllere “dipol” denir. Elektrik yükü (q) ile yüklerin ağırlık merkezleri arasındaki uzaklığın (r) çarpımı “dipol moment”ini verir. Birimi, elekrostatik yük birimi x santimetre yâni debyedir.
Eğer üç atomlu bir molekülün (sözgelişi CO2) iki bağı (CO bağları) antiparalel iseler, bu taktirde iki dipol birbirini nötralize eder ve molekül nonpolar (polar değil) olur. O zaman molekülün atomları bir doğru üzerinde dizilir. Halbuki su (H2O) molekülünde bağlar kıvrıktır:
O
/ \
(H ¾¾ H)
ve molekül polardır. Daha fazla sayıdaki atomlu moleküller de polar veya nonpolar olmalarına göre muhtelif geometrik dizilişler ortaya çıkar.Meselâ dört atomlu BCl3 nonpolar olup atomlar bir düzlem üzerindedir. Halbuki NH3 polar olduğundan geometrik şekil piramidaldir.
Muhtelif Sıvıların 20°C’deki Dipol Momentleri
Sıvı-Dipol Moment-10-18 e.s.u.
Nitrobenzen-4,20
Nitrometan-3,40
Metil nitril-3,20
Hidrojen siyanür-2,90
Benzaldehit-2,70
Aseton-2,70
Asetaldehit-2,50
Glikol-2,20
Su-1,85
Fenol-1,70
İzopropil alkol-1,70
n-Butil alkol-1,70
Kükürtdioksid-1,60
Etil alkol-1,60
Klorbenzen-1,60
Anilin-1,50
Amonyak-1,50
1,3-Diklorbenzen-1,50
Etilamin-1,30
Etil eter-1,20
Kloroform-1,10
Hidrojen klorür-1,00
Hidrojen sülfür-1,00
Tiyofen-0,60
O-ksilen-0,52
m.ksilen-0,46
Toluen-0,4-0,5
Benzen-0,06
p.ksilen-0,06
0 Yanıt
2225 Gösterim