Arapçada bu gruba (Kâne ve benzerleri) adı verilir. Bu grubun özelliği isim cümlesinin başında kullanılması; isim cümlesinin mubtedasını kendisine isim, haberini de kendisine haber yapmasıdır.
Burada bilinmesi gereken en önemli husus, kâne ve grubunun isminin dâima merfû, haberinin ise dâima mansûb olduğudur.
Bir başka ifadeyle, isim cümlesinin mubtedası olan kelime, cümlenin başına kâne (veya bu gruptan bir fiil) geldiğinde, artık kâne’nin ismi olur ve merfû hâlde kalır (çünkü mubtedâ merfû idi, kâne’nin ismi de merfû olmak zorundadır).
İsim cümlesinin merfû olan haberi, cümlenin başına kâne’nin gelmesinden sonra artık kâne’nin haberi olarak mansûb olmak zorundadır.
Bu gruptaki fiiller, morfolojik yönden diğer fiiller gibi çekimlenmesine rağmen, diğer fiillerden özne ve nesne alamayışlarıyla, özneleriyle anlamlı bir cümle oluşturamayışlarıyla ayrılırlar ve bu yüzden bu gruptaki fiiller “nâkıs fiiller – “diye de adlandırılırlar. Buradaki “nâkıs – eksik” nitelemesinin, bu gruptaki fiillerin normal fiillere göre yukarıda belirtilen hususlar bakımından eksikliklerini ifade etmek için kullanılmış olduğunu belirtelim.
“İdi” anlamına gelen mâzi yapıdaki kâne’nin, “olur”, “oluyor” anlamındaki muzâri yapısı yekûnu ve “ol” anlamına gelen emr-i hâzır formu “kun” da, bunların olumsuzları da, irâb bakımından aynı etkiye sahiptir.
Şimdi birkaç örnek cümle üzerinde bu etkiyi görelim:
Kısaca hatırlatmak gerekirse, fâil açık bir isim olarak geldiğinde, ister tekil, ister çoğul olsun fiil daima 3. tekil olmak zorunda idi. Fâilin cinsiyetine bağlı olarak ya üçüncü tekil eril, ya da üçüncü tekil dişil olarak kullanılırdı. Şayet fâil açık bir isim olarak değil de bir zamir olarak kullanılırsa, fiil sayı ve cinsiyet bakımından o zamire uygun çekim yapısında kullanılırdı. Bu kuralların tümü kâne ve grubundaki fiillerle isimleri için de geçerlidir.
Selâmün aleyküm. Bugün Kâne ve grubunu
öğrendik. Bu fiiller isim cümlesinin başına gelir;
mubtedâyı ref eder ve (mubteda) kâne’nin ismi
olarak adlandırılır; haberi nasb eder ve (haber)
kâne’nin haberi olarak adlandırılır. Tahtaya
bakınız. Bu cümle kâne’ye örnektir.
Hava güzeldir.
Hava güzeldi.
0 Yanıt
2188 Gösterim