1. Müslüman devletlerin arazi taksiminde bir arazinin
öşri veya haraci olmasında rol oynayan en büyük
etmen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Arazi sahibinin dini
B) Arazinin büyüklüğü
C) Arazinin verimliliği
D) Arazi sahibinin mal varlığı
E) Arazinin konumu
Çözüm: Hz. Peygamber’in Medine’ye hicreti ile başlayıp
daha sonra devam eden arazi taksimi ve buna bağlı olarak
alınan vergilerin isim, miktar ve alış şekilleri farklı
devreler geçirmiştir. Bir arazinin öşrî veya haracî
olmasında rol oynayan en büyük etken, İmam Ebu
Yusuf’un (731-798) da belirttiği gibi arazi sahibinin dini
olmaktadır. Doğru cevap A’dır.
2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Beytülmal’ın yapısı ve
işleyişi arasında yer almamaktadır?
A) Fetihler sonunda bütçe tespiti yapmak
B) Zekât gelirlerini toplayarak muhtaçlara dağıtmak
C) Ziraî ürünlerin miktarlarını tahmin etmek
D) Beytülmala ait nakit paranın muhafazasını
sağlamak
E) Ziraî ürünlerin zekâtını toplamak
Çözüm: Bu dönemde zekât gelirlerini toplamak,
muhtaçlara dağıtmak, ziraî ürünlerin miktarlarını tahmin
ve zekâtını belirlemek üzere çok sayıda kişi
görevlendirilmişti. Zekât âmili (Zekât toplama memuru)
olan bu kimseler de bir anlamda beytülmal görevlisi
sayılmalıdır. Beytülmalın bu yapısı ve işleyişi, Hz. Ebu
Bekir’in kısa süren halifeliği zamanında fazla bir
değişikliğe uğramadan devam etmişti. Doğru cevap A’dır.
3. Aşağıdakilerden hangisi İslam vergi sisteminde
Müslümanlardan alınan zirai vergi anlamına gelir?
A) Cizye
B) Öşür
C) Zekat
D) Harac
E) Emiri
Çözüm: İslâm vergi sisteminde Müslüman vatandaşı
yakından ilgilendiren vergilerden biri de öşür, yani ziraî
ürün vergisidir. Sözlük olarak onda bir veya on cüzde bir
cüz anlamını taşımakla birlikte terim olarak mutlaka onda
bir yerinde kullanılmaz. Öşrün oranı, elde edilen ziraî
üründeki insan emeğinin durumuna göre değişir. Öşürde
de zekâtta olduğu gibi ibadet mânâsı olduğundan
Müslüman olmayanlar bununla yükümlü değildirler.
Doğru cevap B’dir.
4. İslâm devletinin Müslüman olmayan vatandaşından
arazi vergisi olarak alınan vergi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Zekât
B) Öşür
C) Harac
D) Cizye
E) Harac-ı muvazzaf
Çözüm: İslâm hukukuna göre harac, arazi-i haraciyeyi
ekip biçen vatandaşı ilgilendirmekle birlikte daha çok
Müslüman olmayan vatandaşı ilgilendirir. Arazi vergisi
olarak harac, tarihin eski dönemlerinden beri
bilinmektedir. Doğru cevap C’dir.
5. İslam dünyasında divan teşkilatı kim tarafından
kurulmuştur?
A) Hz. Ebubekir
B) Hz. Ömer
C) Hz. Ali
D) Hz. Osman
E) Halife Mütevekkil
Çözüm: İslâm dünyasında, Halife Hz. Ömer’in fey
gelirlerini dağıtmak için kurduğu divan teşkilâtı ile
birlikte yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanan divan
tabiri, Emeviler ve bilhassa Abbasiler zamanında başta
askerî ve mali sahalar olmak üzere çeşitli devlet
hizmetlerine bakan kurumlara isim olarak verilmişti.
Doğru cevap B’dir.
6. I. Ganimet ve ordu saymanlığı ile ilgili olan divan
II. Devletin iç ve dış yazışmalarını yürüten divan
III. Halife şehirde olmadığı zamanlarda devlet işleri
ile ilgilenen divan
IV. Cibayet (harac vergileri) divanı
V. Devletin gelir ve giderini kontrol eden divan
Yukarıda verilen ifadelerden hangisi ya da hangileri
Emeviler Dönemi’nde İslam dünyasında kurulan
divanlar arasındadır?
A) I ve II
B) II ve IV
C) II, IV ve V
D) I ve III
E) I, IV ve V
Çözüm: İslâm âleminde, Hz. Ömer devri ile başlayan
divan teşkilâtı, ülkenin idarî, siyasî ve ekonomik
gelişmesine paralel olarak ilerleme ve artış göstermiştir.
Emeviler dönemi divan çeşitleri bakımından zenginlik
gösterir. İslâm coğrafyasının batı ucunda bulunan Mağrib
(Fas) ile Endülüs’te de divanlar kurulmaya başlandı.
İktisadî alanda dört divanın kurulduğu görülmektedir.
Bunlar:
- Ganimet ve ordu saymanlığı ile ilgili olan divan,
- Vergiler divanı,
- Cibayet (harac vergileri) divanı
- Devletin gelir ve giderini kontrol eden divan.
Doğru cevap E’dir
7. Abbasiler döneminde hem gelir (çeşitli vergiler ile
diğer gelirler) tahsil eden, hem de gerekli yerlere
harcama yapan bir daire olarak görev yapan divan
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Divan-ı işraf
B) Divan-ı arz
C) Divanü’l-harac
D) Niyabet-i saltanat
E) Divan-ı mezalim
Çözüm: Abbasiler döneminde divanların sayısında bir
hayli artış olduğu görülmektedir. Bu divanların başında
da divanü’l-harac gelmektedir. Bu divan, hem gelir (çeşitli
vergiler ile diğer gelirler) tahsil eden, hem de gerekli
yerlere harcama yapan bir dairedir. Gelir tahsil ettiği için
harac arazilerinin ölçümünü yaptığı gibi arazilerdeki
mahsul çeşitlerini tespit edip buna göre vergi mükellefi ve
vergi oranlarını tayin ederdi. Doğru cevap C’dir.
8. Osmanlılarda hâkim ya da yargıç yardımcısı olarak
görev yapan kişi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kadı
B) Başdefterdar
C) Müşrif
D) Muhtesib
E) Sahib-i divan-ı işraf
Çözüm: Osmanlılarda kadının (hâkim, yargıç) yardımcısı
olarak vazife gören muhtesibin, belirtilen bu
görevlerinden başka XV. ve XVI. asır “ihtisab
kanunnamelerinde bunlarla ilgili daha geniş bilgiler
bulunmaktadır. Doğru cevap D’dir.
9. Maddî bir karşılık beklemeden başkalarına yardım
etmek gibi ulvî bir düşüncenin mahsulü ve
yüzyıllardan beri İslâm ülkelerinde sosyal hayat
üzerinde derin tesirler meydana getirmiş müesseseler
ne ad verilir?
A) Vakıf
B) Divan
C) Kadılık
D) İhtisab
E) Defterdarlık
Çözüm: İslâm medeniyetinde toplumun ekonomik hayatı
üzerinde etkili olan diğer bir kurum da vakıftır. Maddî bir
karşılık beklemeden başkalarına yardım etmek gibi ulvî ve
fevkalade bir düşüncenin mahsulü olan vakıf müessesesi,
yüzyıllardan beri İslâm ülkelerinde büyük bir önem
kazanmış, ekonomik ve sosyal hayat üzerinde derin
tesirler meydana getirmiş dinî ve hukukî bir müessesedir.
Doğru cevap A’dır.
10. Osmanlı’da 1826 yılında Anadolu ve Rumeli’deki
vakıfların idaresi aşağıda verilen kurumlardan
hangisine bağlanmıştır?
A) Evkaf-ı Hümâyûn Nezâreti
B) Haremeyn Nezareti
C) Tophane Ümerası Nezareti
D) İstanbul Kadıları Nezareti
E) Vezir Nezareti
Çözüm: Mısır, Suriye, Arabistan ve Kuzey Afrika’nın
Osmanlı yönetimine geçmesinden sonra buralarda
bulunan vakıflar 1587 senesinde kurulan Haremeyn Evkaf
Nezâreti’ne bağlandı. Daha sonraki gelişmelerin sonucu
olarak Anadolu ve Rumeli’deki vakıfların idaresi de
1826’da kurulan Evkaf-ı Hümâyûn Nezâreti’ne bağlandı.
Doğru cevap A’dır.
0 Yanıt
1556 Gösterim