Diğer sanatlarda olduğu gibi hat sanatında da güzel eserlerin meydana
gelmesinde sanatkârın yaratıcı gücü, gayret ve zekâsı yanında yazıda
kullanılan alet ve malzemenin kusursuz oluşu sanatkârın başarısını etkiler.
Hat sanatında uzun bir tarihî tecrübeye dayanan zengin alet ve materyalleri
vardır.
Kalem:
Yontulmuş kamış kalem yazının en tabii aletidir. Eski çağlardan
beri kullanılan kamış kalem genelde Hazar denizi güney bölgesinde ve Irak
Dicle kenarında yetişen bir cins kamıştır. Tabiatta sarı renkte olan kamışlar
birtakım usullerle ıslah ve terbiye edildikten sonra koyu kahverengini alır ve
kullanılmaya elverişli hale getirilir. Celî yazıları yazmak için kargı veya tahta
kalem, mushaf ve değerli kitapların yazımında cava kalemi usulüne uygun
açılarak kullanılmıştır.
Kalemtıraş:
Kamış kalemleri açmakta kullanılan kıymetli ustaların elinde
her biri bir sanat eseri olarak yapılmış uzun saplı, 15-20 cm. boyunda küçük
bıçak.
Makta‘:
Kamış kalemlerin uçlarının kesilerek düzeltildiği, kemik, fildişi,
bağa ve sedef gibi maddelerden yapılmış yazı aletidir.
Kağıt: Hat, tezhip ve minyatür gibi kitap sanatlarında kullanılan kâğıtlar
üretildiği gibi kullanılmaya elverişli değildir. İstenirse önce kaynatılarak elde
edilmiş bitkisel boyalarla usulüne uygun boyanır ve ayrı ayrı kurumaya
bırakılır.
Âhar:
Boyanmış kâğıtların pürüzlü yüzeylerini düzgün ve kolay
yazılabilir hale getirmek, dokusunu kuvvetlendirmek maksadıyla kâğıtların
üzerine sürülen koruyucu bir tabakadır. Böyle terbiye edilmiş kâğıtlar
üzerinde kalem ve fırça çok rahat hareket eder, mürekkep kâğıdın dokusuna
nüfuz etmediği için hatalı desen ve yazılar hiç iz bırakmadan yalamakla veya
süngerle silinebilir. Osmanlı resmî kayıtlarında silinti ve kazıntıya meydan
vermemesi için sadece âharsız mührelenmiş kâğıtlar kullanılmıştır. Kâğıtlara
genelde usulüne uygun hazırlanmış yumurta veya nişasta âharı uygulanmıştır.
Mühre:
Kâğıda sürülmüş âharı iyice tesbit etmek, yüzündeki pürüzleri
gidermek için cam veya çakmak taşından yapılmış mühre ile kâğıtlar
mührelenir.
Mıstar:
Mukavva üzerine eşit aralıklarla geçirilmiş ibrişim ipliklerden
oluşan yazılacak kâğıdın altına konulup üstüne elle bastırarak kâğıda çıkan
çizgiler üzerinde düzgün yazı yazılmasını sağlayan alet.
Mürekkep: Yazı yazmakta ve desen çizmekte kullanılan çeşitli renk ve
kıvamda sıvıdır.
Siyah Mürekkep
Hat ve tezhipte kullanılan siyah mürekkebin en saf bir şekilde ana
maddesi is, zamk-ı arabî ve sudur. Bu bileşimin bir havanda usulüne uygun
dövülmesi, istenen kıvama getirilmesiyle elde edilir. Siyah mürekkep
zamanla dökülmesi sebebiyle deri (parşömen) üzerine yazmak için mazıdan
yapılmış koyu kahverengi mürekkep kullanılmıştır. Kırmız böceğinden elde
edilen lâli kırmızı mürekkep, altın varakların zamk-ı arabî ve jelatinle iyice
ezilmesiyle elde edilen zermürekkepte hat sanatında kullanılmıştır.
Divit:
Kalem koymak için boru şeklinde uzun sapı ve ucunda mürekkep
koymak için hokkası bulunan yazı aletidir.
0 Yanıt
2206 Gösterim