SÜNNET KAVRAMI
1. Sünnet sözlükte ne anlama gelir?
Cevap: Sözlükte, üzerinde devamlı olarak yürünen yol,
hayat tarzı, gelenek, âdet, çığır, hal, tavır, karakter,
uygulama, kanun, kural gibi anlamlara gelir.
2. Sünnet’in, Hadis İlmi’ndeki anlamı nedir?
Cevap: Hz. Peygamberin (Allah’ın selâmı üzerine olsun)
sözleri, davranışları ve onaylarıdır. Yani onun yolu ve
hayat tarzı, sürekli ve devamlı davranışlarıdır. Bu
anlamıyla sünnet terimi, “Allah Elçisinin Sünneti”
anlamına gelen ( االله رسول سنة) ifadesinin kısaltılmış
şeklidir.
3. Sünnet, Hz. Peygamber’den gelmesi bakımından kaça
ayrılır?
Cevap:
• Kavlî Sünnet :Hz. Peygamber’in sözleridir.
• Fiilî Sünnet :Hz. Peygamber’in filleri ve
davranışlarıdır.
• Takrîrî Sünnet:Hz. Peygamber’in huzurunda veya
bilgisi dâhilinde olmak şartıyla, sahâbe tarafından
söylenen sözleri ve yapılan davranışları
onaylaması veya karşı çıkmamasıdır.
4. Kur’an’ın bildirdiğine göre Hz. Peygamber’in temel
görevleri nelerdir?
Cevap:
• Tebliğ.
• Beyân/Tebyîn.
• Tezkiye.
5. Tebliğ ne demektir?
Cevap: Allah’tan almış oldukları vahyi eksiksiz olarak
insanlara bildirmek anlamına gelir.
6. Beyân/Tebyîn ne demektir?
Cevap: Peygamber’in kendisine indirilen kitabı,
ümmetine açıklaması, onları ihtilaf ettikleri konularda
aydınlatmasıdır.
7. Tezkiye ne demektir?
Cevap: İnsanların kötü huylardan, günahlardan,
kötülüklerden temizlenmesi, arındırılması demektir.
8. Müslümanların Hz. Peygamber’e karşı sorumluluklarını
ifade eden bazı âyetler hangileridir?
Cevap: “Kim Peygamber’e itaat ederse Allah’a itaat etmiş
olur” (Nisâ, 4/80. Ayrıca bkz: Âl-i Imrân, 3/31, Nisâ, 4/13,
69, Nur, 24/52, 63, Ahzab, 33/71.) “Allah ve Peygamberi
bir karar verdiği zaman iman etmiş erkek ve kadının aykırı
hareket etme seçeneği yoktur.” (Ahzâb,33/36.) “Rabbinin
hakkı için, onlar aralarında çekiştikleri şeylerde seni
hakem yapıp sonra da verdiğin karara içlerinde hiç bir
darlık duymadan tam bir teslimiyetle boyun eğmedikçe
iman etmiş olmazlar.” (Nisâ,4/65. Ayrıca bkz: Nisa,4/59.)
“Allah’a ve Ahiret gününe kavuşmayı uman ve Allah’ı
çok zikredenler için Allah elçisinde güzel örnek vardır.”
(Ahzab,33/21.)
HADİS, HABER, ESER TERİMLERİ
9. Hadis ilminde hadis’in ne anlama gelir?
Cevap: Hz. Peygamber’den gelen haber/haberler
anlamına gelir. Başka bir ifade ile 8 söylenirse Hz.
Peygamber’in sünnetini haber veren, sünnetin söz ile ifade
edilmiş haline hadis denir.
10. Haber’in sözlük anlamı nedir?
Cevap: Bir olay veya nesneyi gören, tanık olan birinin;
görmeyenlere, tanık olmayanlara söylemesi, iletmesi,
duyurması, bildirmesiyle elde edilen dolaylı bilgidir.
11. Eser hangi anlamda kullanılmıştır?
Cevap: Hz. Peygamber’den nakledilenler anlamında hadis
terimiyle eş anlamlı olarak, bazılarınca da haber
kavramıyla eş anlamlı olarak Peygamber, sahâbe ve
tâbiûndan nakledilenler anlamında kullanmışlardır.
HADİSİN İKİ TEMEL ÖGESİ: İSNÂD VE METİN
12. İsnâd veya sened ne demektir?
Cevap: Bir şeyi bir yere dayamak demektir. Bu dayama,
bir kişinin sırtını bir yere dayaması gibi fiziksel ve somut
nesneler arasında olabileceği gibi; birine bir suç yükleme
veya birinin bir söz söylediğini iddia etme gibi manevî ve
soyut da olabilir. Arapça’dan Türkçe’ye bu ikinci
anlamıyla geçen isnâd kelimesi, birine bir söz isnat etme
veya suç isnat etme şeklinde kullanılmaktadır.
13. Hadis ilminde isnad ne demektir?
Cevap: Hadislerin başındaki râvî silsilesini gösteren
isimlerden oluşan râvîler zinciri anlaşılır. Buna sened de
denir. Arapça’da sened, dağın eteği, dayanak, delil, belge
anlamlarına gelir.
14. Muallâk Hadis nedir?
Cevap: Hadis ilminde, başında senedi yani isnad zinciri
zikredilmeyen hadislere Muallâk Hadis denir.
15. Hadis ilminde tarîk veya vech nedir?
Cevap: Bir hadisin farklı isnad zincirleriyle gelen her bir
kanalına denir.
HADİS İLMİ: TANIMI, KONUSU, AMACI
16. Hadis İlmi, klasik kaynaklarda nasıl ifade edilir?
Cevap: İlmü’l-hadîs, Ulûmu’l-hadîs, İlmü’r-rivâye,
Usûlü’r-rivâye, İlmu’l-eser şeklinde ifade edilir.
17. Hadis ilminin konusu nedir?
Cevap: Hadisleri nakleden râvîler ve bu râvîler tarafından
nakledilen Peygamberimize dair rivayetlerdir.
18. Hadis ilminin amacı nedir?
Cevap: Hadislerin makbul olanlarını makbul
olmayanlardan ayırmaktır.
19. Hadis İlmi ve hadisle ilgili faaliyetler kaça ayrılır?
Cevap: Rivâyet ve dirâyet olmak üzere ikiye ayrılır.
20. Hadis ilminde Rivayet nedir?
Cevap: Daha çok hadis öğrenme, nakletme, derleme,
hadisleri içeren kitaplar telif etme gibi faaliyetlerini
kapsar.
21. Hadis ilminde Dirâyet nedir?
Cevap: Hadislerin senet ve metinleri ile ilgili her türlü
birikimi, yeteneği ve faaliyeti kapsar.
22.Hadis ilminde Tâlib nedir?
Cevap: Hadis öğrenen öğrencilere, hadis ilminde yolun
başında olanlara Tâlib denir.
23. Hadis ilminde Hadis âlimleri için hangi ifade
kullanılır?
Cevap: Muhaddis veya Hâfız tabiri kullanılır.
PEYGAMBERİMİZİ KONU EDİNEN DİĞER İLİMLER
24. Meğâzî ne demektir?
Cevap: Bu isim Arapça savaş anlamına gelen (ğ-z-v)
kökünden türemiş bir kelimedir. İslam tarihinin erken
dönemlerinde oluşmuş bir ilim dalıdır. Peygamberimizin
savaşlarını konu edinir. Hadis kitaplarında
Peygamberimizin savaşlarına dair rivayetler olmakla
birlikte hadis ilmi sadece peygamberimizin savaşlarına
odaklanmaz, Peygamberimizden nakledilen bütün
rivayetlerle ilgilenir.
25. Siyer ilmi nedir?
Cevap: Siyer Peygamberimizin sadece savaşlarıyla değil,
hayatının bütün yönleriyle ilgilenir. Yani bugünkü
biyografi bilim dalına tekabül eder. Tarih biliminin alt
dalıdır.
26. Şemâil ilmi nedir?
Cevap: Peygamberimizin fiziksel özellikleriyle yani dış
görünüşüyle ve ahlâkî vasıflarıyla ilgilenir, o konudaki
verileri, bilgileri toplar ve değerlendirir.
27. Delâil ilmi nedir?
Cevap: Peygamberimizin mucizelerini konu edinir.
HADİS İLMİNİN ÖNEMLİ ALT DALLARI
28. Hadis Tarihi neyi ele alır?
Cevap: Hadisin Peygamberimiz döneminden günümüze
kadar geçirdiği serüveni, hadisle ilgili yapılan her türlü
çalışmayı zaman ve mekân düzleminde, sebep sonuç
ilişkileri içinde, yani Tarih Biliminin ölçütleri
doğrultusunda ele alır.
29. Hadis tarihi ne zaman ortaya çıkmıştır?
Cevap: Son dönemlerde ortaya çıkmış çağdaş bir bilim
dalıdır.
30. Tamamen hadis tarihine özgü olarak yazılmış ilk
müstakil Türkçe eser hangisidir?
Cevap: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim
Üyesi Prof. Dr. Talat Koçyiğit’in yazmış olduğu ve ilk
baskısı 1977 de, adı geçen Fakültenin yayınları arasında
neşredilen Hadis Tarihi isimli kitaptır.
31. Hadis Usûlü ne demektir?
Cevap: Türkçe’ye çevrilmiş olan Arapça tamlaması,
hadisin asılları, dayanakları, kökleri, kaynakları, kuralları
anlamına gelir.
32. Hadis Usûlüne başka hangi ad verilimiştir?
Cevap: Hadis Terimleri İlmi anlamına gelen (İlmu)
Mustalahu’l-hadîs de denir.
33. Günümüze ulaşan ilk Hadis Usûlü kitabı hangisidir?
Cevap: Râmhürmüzî’nin (ö.360-971) elMuhaddisü’lfâsıl’ıdır.
34. Klasik tabiriyle Ulûmü’l-hadîs, günümüzdeki tabiriyle
Hadis Usûlü alanında günümüze ulaşmış olan en eski eser
hangisidir?
Cevap: İmam Şafiî‘nin (ö.204/819) erRisâle isimli
eseridir.
35. Günümüze ulaşan hadis âlimlerince yazılmış ilk
müstakil hadis usûlü kitabı kabul edilen eser hangisidir?
Cevap: Ebû Muhammed el-Hasen b. Abdurrahmân’nin
(ö.360/971) el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâî
isimli eseridir.
36. Mütekaddimûn dönemi Hadis usûlü kitapları
hangileridir?
Cevap: Ebû Muhammed el-Hasen b. Abdurrahmân’nin
el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâî eseri, Ebû
Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Hâkim enNîsâbûrî’nin
Ma‘rifetü ulûmi’l-hadîs isimli eseri ve Ebû
Bekir Ahmed b. Ali el-Hatîb el-Bağdâdî’nin el-Kifâye fî
ilmi’r-rivâye isimli eseridir.
37. Müteahhirûn dönemi Hadis Usûlü kitapları
hangileridir?
Cevap: Endülüs’lü Ebu’l-Fadl İyâd b. Mûsa
elYahsûbî’nin el-İlmâ‘ ilâ ma‘rifeti usûli’r-rivâye ve
takyîdi’ssemâ‘ isimli eseri, Ebu’l-Hafs Ömer b.
Abdülmecîd el-Kuraşî elMeyâncî’nin Mâ lâ yese‘u’lmuhaddise
cehlüh isimli eseri ve Ebû Amr Takiyyüddîn
Osmân b. Abdürrahmân eş-Şehrizûrî’nin Ulûmü’l-hadîs’i.
Kitap Mukaddimetü İbni’s-Salâh isimli eseridir.
38. Ricâl ilmi nedir?
Cevap: Hadis râvîleri hakkında, hadis rivayetine ehil olup
olmadıklarını belirlemeye yönelik gerekli her türlü bilgiyi
derlemek, korumak ve değerlendirmek amacıyla ortaya
çıkan bilim dalıdır.
39. Ricâl İlmi’nin bir diğer adı nedir?
Cevap: Cerh ve Ta‘dîl İlmi’dir.
40. Cerh ve Ta‘dîl ne demektir?
Cevap: Cerh, râvîler hakkında olumsuz kanaat belirtme,
ta‘dîl ise râvîler hakkında olumlu kanaat belirtme
anlamında kullanılır.
41. Cârih ve mecrûh nedir?
Cevap: Cârih, cerh edilmiş yani kusurlu bulunmuş râvîye
mecrûh denir.
42. İlel ilmi nedir?
Cevap: İlel Arapça sebep, hastalık ve kusur anlamlarına
gelen illet kelimesinin çoğuludur. Hadis ilminde illet, ilk
bakışta sahih görünen hadislerde ancak derin bilgi ve
tecrübe sahibi hadis uzmanlarının görebileceği gizli kusur
anlamına gelir. Bu tür gizli kusur taşıyan hadislere Muallel
veya Ma‘lûl Hadis denir. İlelü’l-Hadîs İlmi hadislerdeki
bu tür gizli ve fark edilmesi zor kusurlarla ilgilenen
bunları bulmayı ve düzeltmeyi amaçlayan bir ilim dalıdır.
43. Günümüze ulaşan İlel kitapları hangileridir?
Cevap: Alî b. El-Medînî’nin (ö.234/848) İlelü’lhadîs’i.,Yahyâ
b. Maîn’in’in (ö.233/847) et-Târîh ve’l
İlel’I, Ahmed b. Hanbel’in (241/855) el-İlel ve
ma‘rifetü’r-ricâl’I, İbn Ebî Hâtim er-Râzî’nin (ö.327/938)
İlelü’l-Hadîs’i. Ali b. Ömer ed-Dârakutnî’nin (ö.385/995)
el-İlelü’l-vâride fi’lehâdîsi’n-nebeviyye’si. Ebu’l-Ferec
İbnü’l-Cevzî’nin (ö.597/1200-2) el-İlelü’l-mütenâhiye
fi’lehâdîsi’l-vâhiye’si.
44. Ğarîbü’l-Hadîs ilmi nedir?
Cevap: Az kullanıldığı, yaygın olmadığı ya da manâsı
kapalı olduğu için anlaşılması zor olan kelimeler ve
bunları konu edinen ilim dalı anlaşılır.
45. Hadis ilminde manâ ile rivâyet nedir?
Cevap: Hadisler her zaman aynen Hz. Peygamberin
ağzından çıktığı gibi nakledilmemiştir. Çok zaman râvîler
hadisi, metnine sâdık kalmaksızın kendi ifadeleriyle
nakletmişlerdir. Buna hadis ilminde manâ ile rivâyet denir.
46. İhtilâfü’l-Hadîs İlmi nedir?
Cevap: Zıt görünen hadisleri konu edinip bunları
değerlendiren ve zıtlığı çözmeye çalışan ilim dalıdır.
47. Âlimler, sahih yani sağlam hadisler arasında gerçekte
zıtlık olup olmayacağı konusunda kaç gruba
ayrılmışlardır?
Cevap:
• Çelişkiyi kabul etmeyenler: Zıtlık gerçekte değil
görüntüdedir. Hz. Peygamber hem hatalardan
korunmuş hem de vahyin kontrolü altında
olduğundan böyle çelişkili şeyler söylemesi
mümkün değildir.
• Çelişkiyi kabul edenler: Hadislerin farklı
ortamlarda ve farklı amaçlarla söylenmiş olması,
hadislerden birinin genel öbürünün özel hüküm
ifade etmesi gibi sebeplerle çelişki mümkündür.
• Çelişkiyi kısmen kabul edenler: Bunlar iki
gruptur: Bir grup aynı konudaki hadisler çelişmez
ama farklı konulardakiler çelişebilir der. Diğer
grup ise kesin deliller birbiriyle çelişmez, kesin
olmayan deliller çelişebilir görüşündedir.
48. Hadisler arasındaki ihtilaf hangi sebeplerden
kaynaklanabilir?
Cevap:
• Hz. Peygamber’den kaynaklanan sebepler: Hz.
Peygamber bazen genel bir hüküm verir, sonra
özel durumlar için o hükme sınır getirebilirdi.
• Hadisler arasındaki çelişkilerin bazıları
râvîlerden kaynaklanmaktadır. Başta sahâbe
olmak üzere bazı râviler hadisleri yanlış duymuş,
yanlış anlamış, tamamını duymamış, hadisin
söylendiği şartları ve ortamı bilmediğinden yanlış
yorumlamış, farklı ortamlarda söylenmiş
sözlerden sadece birini duymuş, bazı şeyleri
unutmuş, kısaltma amacıyla hadisin bir kısmını
söylememiş, hadisi mânâ ile rivayet denilen
şekilde lafzına sadık kalmadan kendi ifadeleriyle
aktarmış, hadise bazı açıklama ve yorumlar
katmış, hadisi okurken veya yazarken hatalar
yapmış olabilirler.
49. Hadisler arasındaki ihtilâfın giderilmesinde hangi
yöntemler kullanılır?
Cevap:
• Cem‘ ve te’lîf.
• Nesh.
• Tercih.
• Tevakkuf.
50. Cem‘ ve te’lîf nedir?Örnek veriniz.
Cevap: Cem‘ Arapça’da dağınık olan şeyleri bir araya
getirme, te’lif ise uzlaştırma anlamına gelir. Bu yöntemin
esası çelişen hadislerin her ikisini, birden çok ise hepsini
bağdaştırarak, herhangi birini terk etmeden birlikte geçerli
saymaktır. Buna tevcîh, haml, te’vîl gibi isimler de verilir.
Örneğin “İki kulle (bir kulle yaklaşık yüz litredir)
miktarına ulaşınca su pislik tutmaz” denilmektedir (Ebu
Dâvud, “Tahâret”, 33, Tirmizî, “Tahâret”, 49). Başka bir
hadiste ise “Rengi ve tadı değişmedikçe su pislik tutmaz”
buyrulmaktadır (İbn Mâce, “Tahâret”, 76). Bu hadisler ilk
bakışta çelişmektedir. Nedeni suyun pis olup olmaması
için iki farklı ölçüt verilmiş olmasıdır. Birisi miktar, diğeri
renk ve tadının değişmesi. Hangi ölçüt esas alınacaktır. Bu
hadisi, İmam Şâfiî şöyle cem‘ ve te’lîf eder: İki kulleden
fazla su, rengi ve tadı değişmedikçe pislenmez. İki
kulleden az su, rengi ve tadı değişsin değişmesin içine
pislik düşünce pis olur. (Şafiî (1973) , el-Ümm, VIII, 499.)
51. Nesh nedir ? örnekle açıklayınız.
Cevap: Arapça’da yok etmek, ortadan kaldırmak,
nakletmek anlamlarına gelir. İslâmî ilimlerde nesh’in
tanımı: “Şer’î bir hükmün daha sonra gelen şer’î bir delille
kaldırılması” şeklindedir. Yürürlükten kaldırılan önceki
hükme mensûh, öncekini yürürlükten kaldıran sonraki
hükme nâsih denir. Örneğin Şeddâd b. Evs, Mekke fethi
esnasında oruçlu olan birinin hacamat yaptırdığını yani
kan aldırdığını görünce “Hacamat yapanın da yaptıranın
da orucu bozulur” buyurmuştur. (Buhârî, “Savm”, 32) İbn
Abbas ise Peygamber’in oruçlu iken kan aldırdığını
gördüğünü söylemiştir. (Buhârî, “Savm”, 22, “Tıbb”,12-
14,15.) Burada İbn Abbas’ın rivayet ettiği olay veda haccı
esnasında, yani diğerinden iki sene sonra meydana
geldiğinden öncekini nesh etmiştir. Dolayısıyla oruçlu
iken kan aldırmak orucu bozmaz.
52. Esbâbü’l-Vürûd nedir?
Cevap: Geliş, ortaya çıkış sebepleri anlamına gelir.
HADİS TENKİDİNİN TEMEL İLKELERİ
53. Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını araştıran hadis
tenkitçiliği, insanoğlunun haberlerin doğruluğunu
belirlemek için şimdiye kadar bulabildiği ve kullandığı
evrensel yöntemler nelerdir?
Cevap:
• Haberi verenin, haber verdiği olaya tanık olup
olmadığının, doğru algılama konusunda bir engel
bulunup bulunmadığının, haberi doğru olarak
aktarmasını engelleyecek herhangi bir neden,
engel veya kusur bulunup bulunmadığının
araştırılması.
• Haberin başka kaynaklardan te’kîdi, yani aynı
haberi veren başka kaynaklar olup olmadığının
araştırılması, varsa ikisinin karşılaştırılması.
• Bize ulaşan bir haber değişik kaynaklardan
gelmiş olsa da haberin doğruluğu için haberin
içeriğine de dikkat ederiz.
54. Metin Tenkidi nedir?
Cevap: Hadisin metninin içeriğinin yukarıda sözü edilen
Kur’an’a aykırılık gibi ölçütlere aykırı olması sebebiyle
eleştirisine son dönemlerde Metin Tenkidi denilmektedir.
0 Yanıt
2814 Gösterim