Alm. Alaun, Fr. Alun, İng. Alum, Potash alum.
Çift tuzların çok bilinen bir çeşidi olup, 1+ ve 3+ değerlikli metaller, sülfat kökü ve kristal suyu bulunduran bir bileşik.
Genel formülü Me+ M3+ SO4 12H2O şeklindedir. En çok bilineni ve kullanılanı alüminyum şapıdır.
Bu şapta alüminyumun yanına potasyum, sodyum, amonyum, sezyum, gümüş, rubidyum ve birçok organik aminler girebilir.
Alüminyum şapı 1+ değerlikli metâl sulfatın alüminyum sulfatla birleştirilmesinden elde edilir.
2KAl(SO4)2.12H2OÆK2SO4+ Al2(SO4)3 + 24H2O
Bu şapa potasyum alüminyum şapı denir.
Genel formülünden de anlaşılacağı gibi birçok şap çeşidi mevcuttur. Misâl olarak; demir, krom, mangan, kobalt, titan, vanadyum, toryum, iridyum vs. şapları verilebilir. Şap elde edebilmek için Me2+ SO4 ve (Me3+)2 (SO4)3 tuzlarının, aynı molaritedeki çözeltileri karıştırılır. Bu çözelti buharlaştırıldıktan sonra şap, kristal hâlinde meydana gelir.
Ticârî açıdan en önemli şap türü olan potasyum alüminyum şapına âdi şap denir. Bu şap oktaedrik yapıda olup, 92°C’de erir. 100°C’de billur (kristal) suyunu kaybetmeye başlar. Sudaki çözünürlüğü sıcaklıkla çok iyi bir şekilde artar. 15°C’de 100 gram suda 9,59 gram çözünür. Buruk bir lezzeti vardır. Havada kararlıdır.
Şap îmâlâtının târihi çok eskidir. On beşinci asırda Türkler boya fabrikalarında mordan olarak kullandılar. Yaklaşık 1460’ta John de Castro, şapın fabrikasyonunu Türklerden öğrendikten sonra bu bilgileri İtalya’ya götürdü. İtalya’dan diğer ülkelere yayıldı. Hâlen aynı usûl kullanılmaktadır. Memleketimizde Şebinkarahisar’da (30 milyon ton), Şaphâne köyünde (Kütahya, 1.440.000 ton) Şaphâne Dağında (Foça, 1.350.000 ton) şap taşı mâdenleri vardır.
Kullanılışı:
Şapların herbirinin önemli kullanma sahaları vardır. Bunlardan tıp, tekstil, şeker, kâğıt, boya ve kibrit sanâyileri başta gelir.
Âdi şap daha ziyâde boyacılıkta ve kâğıtçılıkta; kızıl menekşe renginde, kubik billurlar şeklinde olan potasyum krom şapı da boyacılıkta ve dericilikte kullanılır.
Şaplar, kabartma tozu, kan durdurucu, damar büzücü, yangın söndürücü, mordan (renk sabitleştirici) olarak, sulardaki yabancı maddeleri pıhtılaştırmada kullanılır.
0 Yanıt
1770 Gösterim