Konu: ilk radyo yayını dünyada hangi yıl gerçekleştirilmiştir?

[Bilgecan]

CEVAP: 1920

Kanada doğumlu Prof. fteginald Aubrey Fes-senden tarafından 24 Aralık 1906 günü Mas-sachussets eyaletinin Brat Rock kentinde bulunan National Electric Signalling Co.’ya ait 140 metre yüksekliğindeki radyo anteni aracılığıyla yapıldı. Program, Fessenden’in bizzat çaldığı Gounod’un “Oh, Kutsal Gece” adlı bestesiyle başladı. Bu keman diniçtisin-den sonca, yine Fessenden bu kez besteyi şar­kı şeklinde okudu. Daha sonra Hendel’in “Largo” su bir gramofondan çalındı, Yayın, Fessenden’in dinleyicilerinin Noellerini kutla­ması ile sona erdi. Bu yayın, istasyonun beş millik çevresi içinde bulunan bazı gemilerin telsiz operatörleri tarafından dinlendi. İkinci yayın, yeni yılın arifesinde yapıldı. Bu kez çok daha iyi koşullarla daha iyi bir program su­nuldu. Batı Hint Adaları’na kadar dinlenen bu program, gerçekten çok beğenildi.

İngiltere’de ilk radyo yayını ise, Kraliyet Donanması’ndan Teğmen Quentin Crauford tarafından Sancak Gemisi Andromeda’nın telsiz odasından yapıldı. Crauford, Catham’ daki donanmaya ait diğer gemiler için düzen­lediği bir programın yayınlanması amacıyla, Amirallik’ten gerekli izni aldıktan sonra, And­romeda’nın telsiz odasını, radyo yayını yapa­bilecek biçimde bizzat düzenledi. Aradan 20 yılı aşkın bir süre geçtikten sonra, ilk yayını şöyle anlatacaktı:

“1907 yılıydı. Yayında bana yardımcı ol­mak isteyen birçok telsiz operatörü vardı. İç­lerinden sesleri en güzel olanları seçerek, bir koro kurdum. Önce ‘God Save the King— Tanrı Kral’ı Korusun’ adlı parçayı söyledik. Bu, İngiltere’de radyodan yayınlanan ilk şar­kı oldu. Onu, ‘Rule Britannia’ , ‘Trafalgar Day’, ‘On the Mississippi Shore’, ‘There is a Tavern in the Town’, ‘Three Blind Mice’ ve diğerleri izledi. Amirallik, yayının nereden ve nasıl yapıldığını halkın bilmesini istemiyordu. Bir tek kelime bile etmeme izin yoktu.”

Düzenli olarak ilk deneme yayını, 1907 yı­lının Şubat ayında De Forest Radyo Telepho-ne Co. şirketi tarafından New York’ta bir binanın en üst katında başlatıldı. Lee De Fo­rest, bu yayınla ilgili olarak anı defterine şun­ları yazdı:

“İşim o denli mutluluk vericiydi ki, kent­te yaşayan insanlara ve uzak denizlerdeki ses­siz dalgalar arasında yol alan denizcilere evlerini anımsatacak güzel müzik parçaları ya­yınladığımı düşündükçe, yüreğim hazla dolup taşıyordu.” Önceleri, programlarda Columbia şirketi­nin çıkardığı plaklar dinletiliyordu. İlk canlı yayıfıı, İsveçli soprano Eugenia Farrar yaptı. Eylül ayında, Brooklyn’deki donanma üssün­de bulunan USS Connecticut adlı gemiden ya­pılan bu yayında Eugenia Farrar, “I Love You Truly” ve “Just a VVearyin for You” adlı par­çaları söyledi. Daha çok müzik ağırlıklı programlar ya­yınlamasına karşın, 1909 yılında De Forest ün­lü kaynanası Harriet Stanton Blaek’i stüdyoya soktu ve Bayan Stanton, dünyanın ilk sözlü programını yaptı. Konu, “kadınla­rın oy verme hakları”ydı. Bu istasyon tara­fından gerçekleştirilen öteki önemli “ilk”ler arasında, 1910 yılının Ocak ayında yapılan ilk stüdyo dışı yayını sayabiliriz. Bu yayında din­leyiciler, Caruso’nun Metropolitan Opera Ho-use’daki konserini canlı olarak dinlediler, Ertesi ay da, uluslararası bir sanatçının, pri­madonna Mariette Mazarin’in bir konserini stüdyodan yayınladı ve bu da başka bir “ilk’v olarak tarihe geçti. De Forest, artan maliyet-? ler karşısında yayınını 1911 yılında durdurmak zorunda kaldı.

1909 yılında yayına başlayan radyo istas­yonlarından biri de, Charles D. Herrold’ûn California’daki vericisidir. Herrold, plaklar ve canlı solistlerle yaptığı programların yanı sı­ra, haftada bir kez de haberler yayınladı. İki yıl içinde Herrold’ûn istasyonu, dünyada ilk kez düzenli bir program çerçevesinde yayın ya: pan radyo kurumu oldu.

1916 yılında De Forest’in radyosu, yeni­den yayına başladı. Haftada beş kez konser programları dinleterek sürdürdüğü yayınını, ABD’nin savaşa girmesiyle, tüm gereksiz rad­yo istasyonlarının susturulması üzerine bir kez daha durdurdu. 1919 yılında 2XG adı altında yeniden açıldı. Bu kez radyo yayıncılığı tari­hinin ilk spikerleri Bili Gowen ve .Bili Garity ile ilk program yönetmeni Richard Klein de yayın kadrosunda görev alıyordu. 1920 yılında 2XG kapasitesini genişlettiği için kendisine küçük gelen stüdyolarından çı­karak Broadway’deki VV’orld’s Tower Buil-ding’e taşındı. Ama böyle yapmakla, De Forest çok önemli bir yasayı çiğnemişti. Onun vericisi Bronx’da ruhsatlıydı. Manhattan’da ise ruhsatı geçersizdi. Bunun üzerine De Forest, 2XG’nin yayını­nı durdurdu ve yeni bir girişimde bulunarak Detroit’te İstasyon WWJ Detroit’i kurdu. Bu, De Forest’in deyimiyle, Amerika’da günlük programlar yayınlayan ilk ticari radyo istas­yonuydu.

Türkiye'de ilk radyo yayını, Eşref Şefik'in anonsu ile bundan tam 85 yıl önce 6 Mayıs 1927'de başladı.