Batı Afrika’da bağımsız bir cumhuriyet.
Kuzeyde ve batıda Mali, kuzeybatıda Nijer, güneyde Fildişi Kıyısı, Gara, Togo ve Berin ile çevrilidir.
DEVLETİN ADI: Burkina Faso
BAŞŞEHRİ: Ouagadougou
NÜFÛSU: 9.261.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 274.200 km2
RESMÎ DİLİ: Fransızca
DÎNİ: İslâm, Putperestlik
PARA BİRİMİ: Frank
9° 25’ ve 15°07’ kuzey enlemleri ile 2°24’ doğu ve 5°31’ batı boylamları arasında yer alır.
TârihiBurkina Faso târihi M.S. 11. yüzyılda Mossi kabîlesinin ülkeye girmesiyle başlar. Bu kabîle ülkede dört büyük krallık kurdu. Bunlardan ilki Tehkodogo idi. Diğerleri ise merkezî yayladaki Uagadugu, kuzeydeki Yatenga ve doğudaki Fada N’Gourma krallıklarıydı.
1400 ve 1500 yılları arasında Mossi kabîlesi, güneyde Gana’dan kuzeydeki Timbuktu şehrine kadar olan toprakları hâkimiyeti altında tuttu. Fakat 16. asrın ikinci yarısında Songhai imparatorluğu bunları yaylalara attı.
1893’te Mossi ülkesinin kuzeyini ele geçiren Fransa, 1896’da ülkeyi tamâmen kontrolü altına aldı. 1919’da Yukarı Volta kolonisi kuruldu. Buradan Fransız Batı Afrikasının diğer kısımlarında mecburen çalıştırılmak üzere işçi gönderildi. 1932’de Yukarı Volta kolonisi komşu sömürgeler arasında paylaştırıldı. Bunun asıl sebebi Fildişi Kıyısı’nda zorla çalıştırılmak üzere Mossi halkından işçi temin etmekti.
Fransa 1947’de Yukarı Volta’yı yeniden ayrı bir ülke hâline getirdi. 1950’lerde bağımsızlık hareketleri başladı. Bu hareketler 5 Ağustos 1960’ta Yukarı Volta’nın bağımsızlığını kazanmasıyla sona erdi. 1958’de hazırlanan bir anayasa küçük değişiklikler yapılarak 1960 Kasım’ında yürürlüğe kondu.
1966’da hükümet ve sendikalar arasındaki anlaşmazlığın ardından ordu yönetimi ele aldı ve 1960 Anayasası askıya alındı. Aralık 1970’te yeni bir anayasa hazırlanarak halk oylamasına sunuldu ve kabul edildi. Bu anayasa 1971’de yürürlüğe konuldu. 1970’li yıllarda meydana gelen kuraklıklar ülke ekonomisine büyük ölçüde tesir ederek açlık getirdi.
1982’de yapılan bir darbe sonucunda yönetimi ele geçiren Yüzbaşı Blaise Compaoré 1992 senesinde genel seçimlere gitti. Seçmenlerin büyük kısmının sandık başına gitmemesine karşılık Compaoré başkanı olduğu Halk Cephesi seçimleri kazandı. 1984’te Yukarı Volta ismini Burkina Faso olarak değiştirdi.
Fizikî Yapı
Burkina Faso topraklarının çoğu Volta Nehrinin üç ana kolu (Beyaz Volta, Kırmızı Volta ve Kara Volta) arasında yer alan alçak bir yayla hâlindedir. Ülke nehirlerinin çoğu güneyde Gana’daki Volta Nehrine karışır. Ülkenin doğusunda ve güneybatısında alçak dağ silsileleri yükselir. Burkina Faso’nun en yüksek noktası olan Tenekourou 749 metre yüksekliğinde olup, güneybatıda yer alır. Ülkenin en alçak noktası deniz seviyesinden 198 metre yüksektir.
İklim
Bütün yıl boyunca sıcak olan Burkina Faso’da, biri yağışlı, diğeri kurak olmak üzere iki mevsim vardır. Takriben mayıs ayı sonundan ekime kadar bol miktarda yağmur düşer. Yıllık yağış ortalamaları kuzeyden güneye doğru artmakta olup, 400 ilâ 800 mm arasında değişir. Kurak mevsim kasımda başlar mayısta son bulur. Bu mevsimde kuraklığa ek olarak Sahra’dan kavurucu rüzgârlar eser. Ortalama sıcaklıklar 25°C ilâ 30°C derece arasındadır.
Tabiî Kaynakları
Burkina Faso toprakları kuzeyde bozkır ve fundalıklarla kaplıdır. Güneyde ise yüksek otlar ve ağaç kümeleri ile kaplı çok sayıda yuvarlak tepeler bulunur. Ülkede eskiden çok sayıda bulunan vahşi hayvanlar artık günümüzde azdır. Ülkede mevcut olan belli başlı vahşi hayvanlar;yaban sığırı, çakal, sırtlan, aslan, leopar, yaban domuzu, ceylan, antilop, su aygırı, fil, maymun ve timsahtır. Başlıca yeraltı zenginlikleri olarak Burkina Faso’da manganez, altın ve elmas vardır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
9.261.000 nüfûsu ile Burkina Faso Batı Afrika’da en fazla nüfus yoğunluğuna sâhip ülkelerden biri olup, km2ye 24 kişi düşer. Ülkenin en büyük nüfus merkezleri 200.000 nüfusu ile en sür’atli büyüyen Ouagadougau şehri ile 150.000 nüfuslu Bobo Dioulasso’dur.
Burkina Fasolular Batı Afrika etnik gruplarının yarısının karışımıdır. Fulse, Kibsi, Kipirsi, Kurumba ve Nioniosse çok öncelerden beri Burkina Faso’da yaşayan ülkenin asıl yerlileridir. Bu esas yerli halklara Ninisi (toprağın çocukları) denir. Mali sınırına yakın kuzeybatıda Marka, Samo, Samogho ve Diula grupları yaşar. Gana ve Fildişi Kıyısı sınırları boyunca Lobi etnik grubu bulunur. Kara ve Kırmızı Volta arasındaki ve güneydeki Gana halkları ile karışanlar ortak olarak Gurunsi adını alırlar. Kuzeydoğuda Fulbe Peul ve Tuarep halkları bulunur. Kırmızı ve Beyaz Volta arasındaki topraklara hâkim olan Mossi, Burkina Faso’nun en çok tanınan halkıdır. Mossi kültürünü paylaşan şahıslar ülkenin en kalabalık grubunu meydana getirir. Her etnik grup kendine has dile veya lehçeye sâhiptir. Mossi dili olan More diğerlerinden daha fazla konuşulur. More, Nijer-Kongo dili âilesinin Voltaic alt grubuna âittir. Ülkenin resmî dili Fransızcadır.
Burkina Fasoluların yarısı (% 50) Putperest, beşte biri (% 20) Müslüman, % 8’i Katolik, kalanı diğer dinlere mensuptur.
Burkina Faso dünyânın en fakir ülkelerinden biri olduğundan, pek çoğu her yıl Fildişi Kıyısı ve Gana’ya çalışmaya gider. Nüfus artışı % 2,5 civârında seyretmektedir. Kötü beslenme, parazit taşıyıcılar, uyku hastalığı, cüzzam ve diğer tropikal hastalıklar ülkenin başlıca sağlık meseleleridir.
Burkina Faso’da eğitim Fransız sistemine göredir. Fakat yavaş yavaş değişmektedir. Her ne kadar eğitim ücretsiz ve mecbûrî ise de 15 yaşından küçük okul çağındaki çocukların % 10’dan azı okula devâm etmekte ve nüfusun % 13’ü okuma-yazma bilmektedir.
Siyâsî Hayat
Burkina Faso cumhûriyetle idâre edilen bir ülke olup, 10 idârî bölgeye ayrılmıştır. Cumhurbaşkanı ve Millet Meclisi üyeleri beş yılda bir seçilir. Ülke 1983’ten 1992’ye kadar Ulusal Devrim Konseyince yönetildi. Konseyin ve sonra kurulan Halk Cephesi Partisinin başkanı olan Yüzbaşı Compaoré 1992 seçimlerini kazanarak devlet başkanı oldu. Ülke, Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliği teşkilâtlarına üyedir.
Ekonomi
Burkina Faso ekonomisi, yiyecek bitkileri tarımına ve hayvancılığa dayanır.Toprakların % 15’inden azı ekilidir. Verim düşüktür. Kuraklık, bitki hastalıkları, böcekler, kemiriciler ve iptidâî tarım teknikleri üretimi düşük tutmaktadır. Sığır, keçi, koyun ve tavuk, yetiştirilen belli başlı hayvanlardır.
Akdarı, sorghum (süpürge darısı), fasulye, Hint yerelması, manyok, mısır, yerfıstığı, pamuk, susam ve Batı Afrika’ya has tohumundan yağ çıkarılan ağaçlar en önemli bitkilerdir. Pamuk, yerfıstığı ve susam ihraç edilmektedir. Çiftlik hayvanları ve hayvan derileri ihracat gelirlerinin önemli bir kısmını meydana getirir.
Sanâyi tesislerinin çoğu Banfora, Bobo, Dioulasso, Boromo, Koudougou ve Ouagadougou arasındaki demiryolu boyunca bulunur. Sabun, nebâti yağlar, şeker, pamuk ve kösele ürünleri îmâlâtın çoğunluğunu teşkil eder. Elektrik enerjisinin çoğu termal olarak üretilir. Fakat bir çok hidroelektrik projeleri Komod ve Kara Volta üzerinde tasarı hâlindedir.
Makina, eczâ ürünleri, petrol, giyim eşyâsı ve yiyecek ithali çoğunlukla Fransa, Fildişi Kıyısı, ABD ve Almanya’dan yapılır. İhrâcâtı Fransa, Fildişi Kıyısı, Gana ve Birleşik Krallığa (İngiltere)dır. Ülke sürekli olarak ticâret açığı verir. Dışarıda çalışan işçilerin gönderdiği paralar önemli bir döviz kaynağıdır.
Ülkenin 14.500 km civârındaki demiryolu ağı Fransızca konuşan Batı Afrika ülkeleri arasında en uzunudur. Karayolları çoğu kasabaları ve şehirleri birbirine irtibatlar. Milletlerarası Hava alanı iki büyük şehir olan Ouagadougou ve Bobo Dioulasso yakınındadır.
Burkina Faso'nun başkenti olan Ouagadougou aynı zamanda ülkenin en büyük şehridir. Şehir 1.626.950'lik nüfusuyla Burkina Faso' nun idari, kültürel ve ekonomik merkezidir.
Şehrin ekonomisi yiyecek ve tekstil endüstrisine dayanır. Sahip olduğu uluslararası havalimanının yanı sıra şehir Fildişi Sahilleri' nin Abican kentine ve Burkina Faso'nun kuzeyindeki Kaya kentine demiryolu ile bağlıdır.
Ouagadougou adının geçmişi 15. yüzyıla dayanır. Bu dönemde Ninsi kabileleri bölgede yaşamaktaydı. Bu kabileler Burkina Faso tarihinin önemli bir öğesi olan Yonyense kahramanı Wubri kabilesinin galibiyetini sağlayan dek (2008) sürekli savaş halindeydi. Wubri şehrin Ninsi'ler tarafından “Kumbee-Tenga” olarak kullanılan adını “Wogodogo” yani "insanların şeref ve saygı sahibi oldukları yer" olarak değiştirdi. Ouagadougou da Wogodogo'dan değişerek günümüze gelmiştir.
0 Yanıt
3015 Gösterim