Alm. Staudamm, Fr. Barrage, İng. Dam.
Türkiye'nin en büyük barajı Atatürk Barajı'dır.
Bir akarsu vadisini kapatan ve arkasında su biriktiren; enerji üretimi, içme için kullanılma, sulama suyu temini ve akarsuların düzenlenmesi gibi pekçok gayeye hizmet eden ekonomik faydası büyük olan tesisler.
Baraj, eski zamanlardan beri insanlığın su ihtiyacını karşılamak ve tarımsal alanların sulanması amacıyla inşaa edilen su yapılarıdır. Günümüzün modern barajları stratejik öneme sahiplerdir. Çünkü;
Enerji üretiminde gelişmekte olan ülkelerde büyük pay sahibidirler.
Ülkenin tarımsal hayatı için büyük önem taşırlar.
Taşkın önleme amacıyla inşaa edildiklerinden, yıkılmaları halinde büyük alanlarda su baskınları yaşanmaktadır.
Bir ülkenin enerji üretiminin en doğal ve en ucuz yoludur. Hidroelektrik enerji üreten barajlar, diğer enerji üretim türlerine göre daha çevrecidirler. Yalnız son zamanlarda büyük barajların inşaaları durdurulmuştur. Alansal olarak çok büyük barajlar, bulunduğu bölgenin iklimini değiştirmekte ve ekolojik dengeyi değiştirmektedirler.
Özellikle bol yağış alan yerlerde taşkın önleme amacıyla bağlamalar, barajlar ve göletler inşaa edilmektedir.
Tarımsal arazilerin sulanması için büyük önem taşırlar. Barajlardan arazilere açılan kanallarla su taşınır.
Barajlar, ağırlık, kemer ve payandalı olarak betondan veya toprak ve kaya dolgudan yapılırlar. Bunların karışımı şeklinde de yapılabilir. Birkaç yüz metre yükseklikte ve kilometrelerce uzunlukta olabilir. Arkalarında biriken suyun kapladığı alan da binlerce hektara ulaşabilir.
Beton barajlar, sağlam kaya temelinin yakın olduğu vadilerde yapılır. Sağlam kaya temellerine inilmeyen yerlerde ise, dolgu barajları tercih edilir. Teknolojinin gelişmesi ile dünyanın en yüksek barajları, dolgu tipinde inşa edilmişlerdi. Türkistan’daki Nurek Barajı, kaya dolgu tipinde ve 3l0 m yükseklikte olup, dünyanın en yüksek barajıdır. 207 m yüksekliğinde, beton ağırlık ve kaya dolgu tipindeki Keban Barajı, yükseklik bakımından dünyada on sekizinci sırada yer almaktadır. İsviçre'deki Granda Dixence Barajı, ağırlık barajı tipinde olup, 285 m yüksekliktedir ve dünyanın en yüksek beton ağırlık barajıdır. Kemer tipinde dünyanın en yüksek barajı, 26l m yükseklikteki Vainot Barajı İtalya’dadır. Bu barajın uğradığı bir kazada şev kayması sonucu, baraj gölü tamamen dolmuş ve 2250 kişi hayatını kaybetmiştir. Payandalı tipindeki barajlar ise, ancak 70 ile 80 m yüksekliğe kadar yapılırlar.
Nurek Barajı, Tacikistan'da Vahş Nehri'nin Afganistan sınırına yakın bölümü üzerinde kurulu olan toprak/kaya dolgu tipinde barajdır.
Nurek Barajı, 16 m. derinliğe inen geçirimsiz bir beton zemin üzerine kurulu ve 300 m. yüksekliğindedir. 1970'te hizmete alındığından beri dünyanın en yüksek barajıdır.
Dünyanın en uzun barajı, Ukrayna'daki Kiev Barajı olup, uzunluğu 50 kilometreyi geçmektedir. Baraj gölü bakımından da dünyanın en büyük hacimli barajı, Rusya’daki Bratsk Barajı olup, l69 milyar m3 su biriktirebilecek kapasitededir. Keban Barajı 30 milyar m3lük hazne hacmi ile dünya sıralamasında on dokuzuncu olmaktadır.
Kurulu güç yönünden, dünyanın en büyük santralı, Itapiu Barajıdır. l2.870 megawatt (MW) gücündeki tesis, l8 türbinden ibarettir. Her bir türbin 300 t ağırlıkta olup, türbin milinin döndürdüğü dev jeneratörün içi, oldukça büyüktür. Keban Barajının kurulu gücü l240 megawattır ve dünyada 36. sıradadır. Itapiu Barajı, Brezilya-Paraguay sınırındaki Parana Nehri üzerinde kurulmuştur. 35 km2lik inşaat alanına sahip olup, toplam ll milyon m3 beton kullanılmıştır. Bu kadar büyük bir barajın gölü tam l4 günde dolmuştur. Bu barajın derivasyon kanalı, 2 km uzunlukta, l50 m genişlik ve 90 m derinliktedir. Baraj için ulaşılan başarı, çevrede yapılan bazı fedakarlıklar sonucu olmuştur. Baraj havzasında yaklaşık l500 km2lik tropikal orman ve verimli arazi ile dünyanın en güzel şelalelerinden biri olan Sete Quedas, sular altında kalmış ve 40.000’den fazla insan başka yerlere yerleştirilmiştir. Brezilya ve Paraguay’ın ortak yapımı olan İtapiu Barajının inşaatında 40.000 işçi çalışmıştır. Baraj, ana gövdesi l95 m yükseklikte olup, l4 adet kapağın açılmasıyla 52.000 m3su tahliye edilebilmektedir. Baraj gövdesine yerleştirilen basınçlı boruların her birinin çapı l0,5 metredir. 90 devir/dakikalık l8 adet Francis tipindeki türbinler kullanılmaktadır.
Deriner Barajı, Artvin'de, Çoruh Nehri üzerinde, enerji üretmek amacıyla 1998 yılında inşasına başlanmış bir barajdır. Deriner Barajı, 207 metre (talvegden) yüksekliği ile bugüne kadar Türkiye’de inşa edilmiş en yüksek beton barajı olacaktır. Deriner Barajı yüksekliği bakımından dünyada 6. sırada yer alır.
Ağırlık barajları:
Tesir eden dış kuvvetlere ağırlığı ile karşı koyan barajlardır. Baraj duvarının kesiti genel olarak, dik yamuk şeklindedir. Su tarafı 0,05 ile 0,l0 eğiminde de yapılabilir. Hava tarafının eğimi 0,70 ile 0,80 civarındadır. Ağırlık barajlarının taban genişliğinin yüksekliğe oranı, yani genişlik oranı 0,70 ile 0,80 oranındadır. Ülkemizdeki ll3,5 m yükseklikli Kemer ve l08 m yükseklikli Sarıyer barajları bu tiptendir.
Kemer barajları:
Yükü, tabanla birlikte kenar ayaklara iletir. Böylece kesitin tamamı çalışır. Kemer barajlar planda, daire yayı şeklindedir. Bunlarda genişliğin yüksekliğe oranı 0,l0 ile 0,25 arasındadır.
Kemer barajlar, baraj tepe uzunluğunun baraj yüksekliğine oranının beş veya daha küçük olduğu dar vadilerde inşa edilirler. Ayrıca vadi tabanının ve şevinin sağlam kaya zeminden olması gerekir. Bu tip barajların en kesiti küçük olacağından, kullanılacak beton hacmi azalır. Buna karşılık işçilik ve kalıp masrafları artar. Yurdumuzdaki Karakaya Barajı l87 m, Oymapınar Barajı l85 m ve Gökçekaya Barajı l58 m yükseklikte olup, kemer tipindedir.
Payandalı barajlar:
Bu tip barajlarda suyu tutan geçirimsiz bir yüzey ile bu yüzeyin dayandığı payanda destekler vardır. Payandalar arası boştur. Dolayısıyla daha az malzeme kullanılır. Buna karşılık işçilik ve kalıp masrafları fazladır. Yükseklikleri 70 ile 80 metreye kadardır. Su tarafının eğimi, 45o ile 60o olmalıdır. Memleketimizdeki 49 m yükseklikte Elmalı Barajı, bu türe örnektir.
Kaya dolgu barajları:
En kesitleri dikyamuk şeklindedir. Su ve hava tarafı l/2 ile l/2,5 eğiminde ve taş ile kaplıdırlar. Kesit ortasında geçirimsizliği te’min eden çekirdek kısımları vardır. Çekirdek, kil veya betondan yapılır. Bazı durumlarda su tarafı, çelik gibi bir malzeme ile de kaplanarak geçirimsizlik sağlanabilir. Ülkemizdeki Keban (207 m), Altınkaya (l95 m), Atatürk (l84 m), Uzköy (l76 m), Kılıçkaya (l40 m) gibi mevcut ve inşa edilmekte olan barajlarımız kaya dolgu tipindedir. Bunlardan Atatürk Barajı, gövde dolgusu hacmi 84,5 milyon m3 kaya ve toprak dolgusu ile dünyada beşinci sırada yer almaktadır. Sulama ve enerji maksatlı olan Atatürk Barajı, 8l7 km2lik göl alanına sahiptir ve 48,47 milyar m3 su depolanabilecektir. Bu su ile de toplam 727.700 hektarlık arazi sulanacaktır. Ayrıca, her biri 300 MW gücünde olan 8 adet Francis tipindeki türbin ile de yılda 8,9 milyar kilovat saat enerji üretecektir. Türbinlere su veren basınçlı (cebri) borular 6,60-7,25 m çapında ve toplam 496 m uzunluğunda olacaktır.
Toprak dolgu barajları:
En kesitleri, kaya dolgu barajlar gibidir. Baraj gövdesi, sıkıştırılmış toprak tabakalarından ibarettir. Bu tip barajlarda, ortasında geçirimsizliği sağlayan kil veya betondan çekirdek vardır. Su ve hava tarafının eğimi 1/2 ile 1/2,5 arasındadır. Yurdumuzda işletmeye açılan ve inşa halinde olan projesi hazır veya projesi hazırlanmakta olan 90’ı geçkin toprak dolgu barajların yükseklikleri l5 metreden 95 metreye kadar değişmektedir. Toprak veya kaya dolgunun beraber kullanıldığı Kepez Barajının yüksekliği l95 metredir.
Türkiye'deki barajlar listesi:Akdeniz Bölgesi'ndeki Barajlar (40) Adatepe Barajı
Alakır Barajı
Aslantaş Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Ayvalı Barajı
Bademli Barajı
Belkaya Barajı
Berdan Barajı
Berke Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Çatalan Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Çavdır Barajı
Çayboğazı Barajı
Dim Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Gezende Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kalecik Barajı, Osmaniye
Karacaören-1 Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Karacaören-2 Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Karaçal Barajı
Karamanlı Barajı
Kartalkaya Barajı
Kılavuzlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kızılsu Barajı
Korkuteli Barajı
Kozan Barajı
Kozağacı Barajı
Manavgat Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Mehmetli Barajı
Menzelet Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Nergizlik Barajı
Onaç-1 Barajı
Onaç-2 Barajı
Oymapınar Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Seyhan Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Sır Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Sorgun Barajı
Sücüllü Barajı
Tahtaköprü Barajı
Uluborlu Barajı
Yapraklı barajı
Yarseli Barajı
Yayladağ Barajı
Ege Bölgesi'ndeki Barajlar (47) Adıgüzel Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Adnan Menderes Barajı
Afşar Barajı
Akdeğirmen Barajı
Akgedik Barajı
Akköprü Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Alaçatı Barajı
Balçova Barajı
Bayır Barajı
Beşkarış Barajı
Beydağ Barajı
Buldan Barajı
Cindere Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Çaltıkoru Barajı
Çavdarhisar Barajı
Çine Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Demirköprü Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Eşen 1 Hidroelektrik Santrali
Eşen 2 Hidroelektrik Santrali
Enne Barajı
Geyik Barajı
Gökpınar Barajı
Gölmarmara Barajı
Gördes Barajı
Güzelhisar Barajı
Işıklı Gölü Barajı
İkizdere Barajı
Karacasu Barajı
Kavakdere Barajı
Kayaboğazı Barajı
Kemer Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kestel Barajı
Kureyşler Barajı
Küçükler Barajı
Marmaris Barajı
Mumcular Barajı
Örenler Barajı
Seferihisar Barajı
Selevir Barajı
Sevişler Barajı
Seyitler Barajı
Söğüt Barajı
Tahtalı Barajı
Topçam Barajı, Aydın
Ürkmez Barajı
Yaylakavak Barajı
Yenidere Barajı
Yortanlı Barajı
Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki Barajlar (35) Alpaslan-1 Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Arpaçay Barajı
Başköy Barajı
Bayburt Barajı
Boztepe Barajı, Malatya
Cip Barajı
Çamgazi Barajı
Çat Barajı
Çıldır Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Demirdöven Barajı
Dilimli Barajı
Erzincan Barajı
Gayt Barajı
Gülbahar Barajı
Kalecik Barajı, Elazığ
Kapıkaya Barajı
Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kığı Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Koçköprü Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kuzgun Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Medik Barajı
Morgedik Barajı
Narman Şehitler Barajı
Özlüce Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Palandöken Barajı
Patnos Barajı
Pazaryolu Barajı
Polat Barajı
Sarımehmet Barajı
Sultansuyu Barajı
Sürgü Barajı
Tercan Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Uzunçayır Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Yazıcı Barajı
Yoncalı Barajı
Zernek Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Barajlar (15) Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Batman Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Birecik Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Devegeçidi Barajı
Dicle Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Dumluca Barajı
Göksu Barajı
Hacıhıdır Barajı
Hancağız Barajı
Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Karakaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Karkamış Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kayacık Barajı
Kralkızı Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Seve Barajı
İç Anadolu Bölgesi'ndeki Barajlar (75) 4 Eylül Barajı
Ağcaşar Barajı
Akhasan Barajı
Akkaya Barajı
Akköy Barajı
Akyar Barajı
Altınapa Barajı
Altınhisar Barajı
Apa Barajı
Asartepe Barajı
Aşağı Karaören Barajı
Ayhanlar Barajı
Ayrancı Barajı
Bahçelik Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Bayındır Barajı
Beylikova Barajı
Bozkır Barajı
Çamlıdere Barajı
Çamlıgöze Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Çatören Barajı
Çoğun Barajı
Çubuk-1 Barajı
Çubuk-2 Barajı
Damsa Barajı
Deliçay Barajı
Derebucak Barajı
Doyduk Barajı
Eğrekkaya Barajı
Ermenek Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Eşmekaya Barajı
Gazibey Barajı
Gebere Barajı
Gelingüllü Barajı
Gödet Barajı
Gökçekaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Gölova Barajı
Güldürcek Barajı
Gümüşler Barajı
Gürsöğüt Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Hirfanlı Barajı ve Hidroelektrik Santrali
İbrala Barajı
İmranlı Barajı
İvriz Barajı
Kapulukaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Karacalar Barajı
Karaova Barajı
Kargı Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kaymaz Barajı
Kesikköprü Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kılıçkaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kovalı Barajı
Kunduzlar Barajı
Kurtboğazı Barajı
Kuzfındık Barajı
Kültepe Barajı
Maksutlu Barajı
Mamasın Barajı
May Barajı
Mursal Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Murtaza Barajı
Musaözü Barajı
Özen Barajı
Porsuk Barajı
Sarımsaklı Barajı
Sarıoğlan Barajı
Sarıyar Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Sıddıklı Barajı
Sille Barajı
Süreyyabey Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Tatlarin Barajı
Uzunlu Barajı
Yahyasaray Barajı
Yapıaltın Barajı
Yenice Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Yeşilburç Barajı
Yamula Barajı
Marmara Bölgesi'ndeki Barajlar (50) Alibey Barajı
Altınyazı Barajı
Armağan Barajı
Atikhisar Barajı
Ayvacık Barajı
Babasultan Barajı
Bakacak Barajı
Bayramdere Barajı
Bayramiç Barajı
Boğazköy Barajı
Büyükçekmece Barajı
Büyükorhan Barajı
Çakmak Barajı, Edirne
Çamköy Barajı
Çaygören Barajı
Çınarcık Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Çokal Barajı
Darıdere Barajı
Darlık Barajı
Demirtaş Barajı
Doğancı-1 Barajı
Doğancı-2 Barajı
Elmalı-2 Barajı
Gökçe Barajı
Gökçeada Barajı
Gölbaşı Barajı
Gönen Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Günyurdu Barajı
Hamzadere Barajı
Hasanağa Barajı
Havran Barajı
İkizcetepeler Barajı
Kadıköy Barajı
Karaidemir Barajı
Kayalıköy Barajı
Kırklareli Barajı
Kızıldamlar Barajı
Kirazdere Barajı
Koyuntepe Barajı
Madra Barajı
Manyas Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Ömerli Barajı
Sarıbeyler Barajı
Sazlıdere Barajı
Sultanköy Barajı
Süloğlu Barajı
Taşoluk Barajı
Tayfur Barajı
Terkos Barajı
Umurbey Barajı
Karadeniz Bölgesi'ndeki Barajlar (51) Alaca Barajı
Almus Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Alpu Barajı
Altınkaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Ataköy Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Atasu Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Belpınar Barajı
Beyler Barajı
Bezirgan Barajı
Borçka Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Boztepe Barajı, Tokat
Çakmak Barajı, Samsun
Çatak Barajı
Çorum Barajı
Demirözü Barajı
Derbent Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Deriner Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Derinöz Barajı
Dodurga Barajı
Erfelek Barajı
Germeçtepe Barajı
Gölköy Barajı
Gülüç Barajı
Güzelce Barajı
Hasan Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Hasanlar Barajı
Hatap Barajı
Karaçomak Barajı
Karadere Barajı
Kızılcapınar Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Kirazlıköprü Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Koçhisar Barajı
Koruluk Barajı
Kozlu Barajı
Köprübaşı Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Köse Barajı
Kulaksızlar Barajı
Kürtün Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Muratlı Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Obruk Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Ondokuzmayıs Barajı
Saraydüzü Barajı
Sarayözü Barajı
Suat Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Topçam Barajı ve Hidroelektrik Santrali, Ordu
Tortum Barajı
Torul Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Uluköy Barajı
Vezirköprü Barajı
Yedikır Barajı
Yenihayat Barajı
0 Yanıt
4233 Gösterim