Tabiin (Peygamber efendimizin Eshabını görenler) devrinde yetişen, Kur’an-ı kerimin kıraatini, yani okunuşunu bildiren Meşhûr "Kırâat-ı Seb'a" adı verilen yedi büyük kırâat âliminin beşincisi.
Asıl adı Asım bin Behdele Ebu Necud el-Esedi el-Kufi, künyesi Ebu Bekr’dir. Babasının adı Abdullah, künyesi Ebu Necud olup, İmam-ı Asım diye meşhurdur. Kufe’de doğdu. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Vefat tarihi hakkında çeşitli rivayetler vardır. 744 (H. 127) tarihinde vefat ettiği bildirilmektedir.
Zamanın önemli İslam ilim merkezlerinden biri olan Kufe’de yetişen Asım bin Behdele, Eshab-ı kiramdan Abdullah bin Mes’ud, Ammar bin Yasir, Huzeyfet-ül-Yemani, Ebu Musa el-Eş’ari, Selman-ı Farisi, Zeyd bin Erkam radıyAllahü anhüm gibi kimselerin sohbetlerinde bulundu.
Asım bin Behdele, Ebu Abdurrahman es-Sülemi, Zi’r bin Hubeyş ve Ebu Amr Şeybani’den kıraat ilmini öğrendi. Üçü de Abdullah bin Mes’ud’dan o da Resulullah efendimizden öğrendi. Ebu Abdurrahman es-Sülemi’den sonra Kufe’de kıraatte reislik Asım bin Behdele’ye intikal etti. İmam-ı Asım’ın kıraat usulü iki talebesi vasıtasıyla yayılmıştır. Bunlar, Hafs bin Süleyman ve Ebu Bekr Şube’dir. Hafs, kıraati doğrudan doğruya İmam-ı Asım’dan almıştır. Bugün yeryüzünde bulunan Müslümanların çoğu, İmam-ı Asım kıraatinin Hafs rivayeti üzere okumakta, mushaflar da bu kıraat üzerine basılmaktadır. İmam-ı Asım’dan kıraat ilmini öğrenenler sadece bu iki kimse olmayıp, onun tedris halkasında yetişip başkalarına ilim öğretenler pek çoktur.
Kıraat imamlarının üçüncü tabakasında yer alan Asım bin Behdele, kıraat ilminde her bakımdan hüccettir yani senettir. Bunda bütün alimler görüş birliğine varmışlardır. Kıraat ilminde yüksek bir alim olan Asım bin Behdele, hadis ilminde de sika (güvenilir) bir ravidir. Eshab-ı kiramdan hadis rivayetinde bulunmuştur. Rivayet ettiği hadis-i şerifler Kütüb-i Sitte adı verilen altı hadis kitabında ve diğer hadis kitaplarında yazılıdır. Kelam ve fıkıh ilminde de devrinin alimleri arasında yer alan İmam-ı Asım’ın lügat ilminde ve Arapçanın gramer bilgisi olan nahvde de yüksek bir yeri vardır.
Asım bin Behdele sesi çok güzel olup, çok tatlı Kur’an-ı kerim okurdu. Her kelimenin ve her harfin hakkını verirdi. Kur’an-ı kerimin belagat ve fesahatını, yüce manasını canlandırmak hususunda öyle güzel bir edası, öyle bir okuyuş tarzı vardı ki, eşine çok az rastlanırdı. Çok fasih konuşurdu. Güzel ahlak sahibi, ibadetlerine çok düşkün, gayet alçak gönüllüydü. İlim öğrenmeye ve öğretmeye aşıktı. Bu hususta talebesinin ayağına bile giderdi. Nitekim talebesi olan Süfyan-ı Sevri’ye gider, bazı hususlarda onun fetvasına baş vururdu. Ömrünün sonuna doğru gözlerini kaybetmiş ama olmuştu.
İmâm-ı Âsım, Kûfe'de "Reis-ül-kurrâ" idi. Kur'ân-ı kerîmi, Peygamberimizden öğrenildiği şekilde en güzel okuyan âlimlerin başıydı. O, bu kırâat ilmini Ebû Abdurrahman es-Sülemî'den öğrendi. O'ndan Kur'ân-ı kerîm dersleri almaya başladığı zaman, henüz çocukluk çağını yaşıyordu. Uzun bir müddet, derslerine devam ederek O'nun kırâat usûlünü öğrendi. Ebû Abdurrahman es-Sülemî ise, Resûlullah efendimizin sağlığında dünyâya gelmiştir. Babam, Resûlullah (s.a.v.) ile sohbet etmiştir. Kur'ân-ı kerîm okumak, tecvîd ve zabtı yönünden O'na dayanmaktadır. Ayrıca Hz. Osman bin Affân'dan, Ali bin Ebî Tâlib'den Abdullah İbni Mes'ûd'dan, Zeyd bin Sâbit'ten ve Ubey bin Ka'b'den arz yolu ile yani baştan sona kadar hatim ederek okumuştur. Eshâb-ı kirâmın kırâat ilminde önde gelenlerinden olan bu zâtlar da, bizzat Peygamberimizden arz yolu ile okuyup öğrenmişlerdir.
Hz. Osman'ın halifeliği zamanında çoğalttığı Kur'ân-ı kerîm mushaflarından birini de Kûfe'ye göndermiştir. İmâm-ı Âsım otuzüçbin Sahabînin doğruluğunda icmâ ettiği (birleştiği) bu mushaflara uygun olarak Kûfe'de Kur'ân-ı kerîmi ilk okuyan kırâat âlimlerindendir. Ölünceye kadar kırk yıl Kûfe şehrinde Kur'ân-ı kerîm okutan Ebû Abdurrahman es-Sülemî'nin yerine, İmâm-ı Âsım geçmiştir.
İmâm-ı Âsım'ın kırâattaki ikinci hocası Zîr bin Hubeyş el-Esedî'dir. Bu hususu kendisi şöyle bildiriyor: "Ebû Abdurrahman'ın yanından kalkıp Zîr'e gider, okuduklarımı O'na da arz ederdim." Zîr bin Hubeyş de, Abdullah İbni Mes'ûd'dan okumuştur.
İmâm-ı Âsım, çok güzel Kur'ân-ı kerîm okurdu. Sesi de çok güzeldi. Her kelimenin, her harfin hakkını verirdi. Kur'ân-ı kerîmin belâgat ve fesahatini, yüce mânâsını canlandırmak hususunda öyle güzel bir edası, öyle bir okuyuş tarzı vardı ki, eşine çok az rastlanırdı. Çok fasîh konuşurdu. Konuştuğu zaman, kalbe büyüklüğü girerdi. Gerek İmâm-ı Âsım ve gerekse diğer kırâat imamları, Kur'ân-ı kerîmin okuyuşunu zabt hususunda çok büyük itina ve ihtimam göstermişler, Peygamberimizin okuduğu şekilde müslümanlara ta'lîm etmişler, öğretmişlerdir. Eshâb-ı kirâmın ve asrının en büyük âlimlerinden olan bu mübârek zâtların, akıllara şaşkınlık verecek derecedeki yüksek himmetleri, gayretleri sayesinde Kur'ân-ı kerîmin Peygamberimizin kırâat ettiği şekil üzere okunması hususu, gayet sağlam ve esaslı bir surette zabt olunarak emniyet altına alınmış ve nesilden nesile intikal ederek, zamanımıza kadar hiçbir değişikliğe uğramadan gelmiştir. Bu kırâat şekli, inşaAllah kıyâmete kadar da böylece devam, edecektir.
İmâm-ı Âsım'ın kırâat silsilesi, iki yol ile ve her birinde ikişer vasıta ile Peygamber efendimize (s.a.v.) ulaşmaktadır. Birinci yol ile İmâm-ı Âsım, Ebû Abdurrahman es-Sülemî'den O da Hz. Osman'dan, Hz. Ali'den, Zeyd'den ve Ubey'den, onlar da Resûlullah (s.a.v.) efendimizden okumuşlardır. İkinci yol ile, İmâm-ı Âsım, Zîr bin Hubeyş'ten, o da Abdullah İbn-i Mes'ûd'dan ve o da Resûlullah (s.a.v.) efendimizden okumuştur. İmâm-ı Âsım'ın kırâat rivâyeti zamanımıza kadar ulaşmış olup, İslâm memleketlerinin çoğunda bunun kırâati üzere Kur'ân-ı kerîm tilâvet olunmaktadır (okunmaktadır).
İmâm-ı Âsım'ın kırâat usûlü, talebelerinden iki râvîsi vasıtasıyla yayılmıştır. Bunlardan Hafs bin Süleymân'ın rivâyeti ile gelen kırâat usûlü, bilhassa memleketimizde ve birçok İslâm memleketinde yaygındır. Memleketimizde yetişen tecvîd âlimlerinden Molla Abdurrahman Kurrâ başı (veya Karabâşî), "Karabaş Tecvidi" adı ile bilinen Türkçe eserinde "... Kırâat-ı Âsım ve rivâyet-i Hafs" ifadeleri ile Onun ismini yâd etmektedir. Hafs bin Süleymân, İmâm-ı Âsım'ın Ebû Abdurrahman es-Sülemî'den aldığı kırâat usûlünü rivâyet etmektedir. Bu konuda, birinci râvîsi Hafs diyor ki: "Hocam Âsım, bana şöyle dedi:
Sana kırâat ettiğimi, Ebû Abdurrahman es-Sülemî'den okudum. O da Hz. Ali'den kırâat etmiştir. Fakat Ebû Bekir Şu'be bin Ayaş'a öğrettiğim kırâati, Zîr bin Hubeyş üzerine arz ettim. O da Abdullah İbni Mes'ûd'dan arz yolu ile almış ve rivâyet etmiştir." Diğer râvîsi de, Ebû Bekir Şu'be bin Ayaş'tır. İkinci râvîsi Ebû Bekir de diyor ki: "Ebû İshâk es-Sübey'den çok kerre işittim. Dedi ki: "Âsım'dan daha fasîh konuşan ve Kur'ân-ı kerîmi ondan daha iyi okuyan bir kimseyi görmedim."
İmâm-ı Âsım'dan kırâat ilmini öğrenen âlimler, sadece Hafs ve Ebû Bekir Şu'be değildir. Ondan feyiz alan, O'nun tedris halkasında yetişip, başkalarına ilim öğretenler sayılamıyacak kadar çoktur. İ-mâm-ı Âsım'dan kırâat ilmini öğrenip hadîs-i şerîf rivâyet edenlerden bazıları şunlardır: Hafs bin Süleymân, Şu'be bin Ayaş, Ebân bin Tâlib, Ebân bin Yezîd el-Attâr, İsmâil bin Mücâhid, Hasan bin Sâlih, Hammâd bin Seleme, Hammâd bin Zeyd, Hammâd bin Ebî Ziyâd, Hammâd bin Amr, Süleymân bin Mihran el-A'meş, İmâm-ı Halil bin Ahmed, Hârûn bin Mûsâ, kırâattaki on imamdan Ebû Amr bin el-A'lâ ..v.d.
Kırâat imamlarının üçüncü tabakasında yer alan Âsım bin Behdele, kırâat ilminde her bakımdan hüccettir, senettir. Bunda bütün âlimler ittifak etmişlerdir. O, Kur'ân-ı kerîmin okunuşunda yüksek ve hüccet olan bir âlim olduğu gibi hadîs ilminde de sika (sağlam, güvenilir) ve sadûk (rivâyet ettiği hadîslerle son derece sâdık) bir râvîdir. Tâbiîn devrinin en mühim özelliklerinden olan hadîs ilmi ile de meşgul olmuştur. O, Eshâb-ı kirâmdan Ebû Remse Rifâa bin Yesribî et-Teymî ile Hâris bin Hassan el-Bekrî'yi görmüş, onların sohbetinde bulunarak yetişmiş ve onlardan hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Ayrıca O, yukarıda adı geçen iki hocası ile, Ebû Vâil Şakîk bin Seleme, Ebû Sâlih es-Semmân ve Mus'ab bin Sa'd bin Ebî Vakkas'dan da rivâyette bulunmuştur. Kendisinden de Ata bin Ebî Rebâh, Süfyân-ı Sevrî, Süleymân bin Mihran el-A'meş, Süfyân bin Uyeyne, Hammâd bin Seleme gibi râvîler hadîs-i şerîf rivâyet etmişlerdir. Hadîs âlimlerinin büyüklerinden Ahmed bin Hanbel, Ebû Zir'a, Ebû Hatîm ve diğerleri, İmâm-ı Â-sım'ın Kur'ân-ı kerîm kırâati ve hadîs ilmindeki yüksek derecesini tasdîk ve rivâyetlerini senet kabul etmişlerdir. Rivâyet ettiği hadîs-i şerîfler, Kütüb-i Sitte adı verilen meşhûr altı hadîs kitabında ve diğer hadîs kitaplarında yazılıdır.
Dört mezheb imamından Ahmed bin Hanbel'in oğlu Abdullah şöyle bildiriyor: "Babamdan, İmâm-ı Âsım hakkında sual ettim. O da, dedi ki: O, dinine son derece bağlı, hayırlı, kırâat ve hadîs ilmindeki rivâyeti sağlam ve güvenilir bir insandır" Ve tekrar "Siz, kırâatlardan hangisini daha çok sever ve onu ihtiyar edersiniz?" diye sorduğumda, "Medine âlimlerinin kırâatini seviyorum. Bu olmasa, Âsım'ın kırâatini tercih ederdim" diye cevap verdi.
İmâm-ı Âsım, kelâm ve fıkıh ilminde de, devrinin âlimleri arasında yer almaktadır. Onun lügat ilminde ve Arapçanın gramer bilgisi olan Nahv'de de yüksek bir yeri vardır. Bunun için kendisi meşhûr Nahivciler'den sayılmaktadır.
İmâm-ı Âsım; Peygamber efendimizin (s.a.v.): "Ümmetimin en hayırlısı, benim asrımda yaşayan Eshâbımdır. Sonra onlara yakın olan Tâbiîndir..." diye methettiği, övdüğü bir asırda yaşamış yüksek ve büyük bir velîdir. O ibadetlerine düşkün, gayet alçak gönüllü ve tertemiz bir ahlâka sahipti. İlim öğrenmeye ve öğretmeye âşıktı. Bu hususta talebesinin ayağına bile giderdi. Nitekim talebesi olan Süfyân-ı Sevrî'ye gider, bazı hususlarda O'nun fetvasına başvururdu. Ve O'na: "Sen bize küçük iken geldin, biz ise sana büyük olarak geliyoruz" derdi. Tevazu hakkında şöyle buyururdu: Tevazu, evinden çıktığında karşılaştığın herkesi, kendinden daha hayırlı görmendir."
İmam-ı Âsım, gözlerini kaybetmiş, a'mâ olmuştu. Talebesi Şu'be diyor ki: "A'meş ve Ebû Husayn gibi hocam Âsım da, gözlerinden mahrumdu. Bir gün, birisi elinden tutup götürürken çok tehlikeli bir vaziyette düştü. Hocam, kendisini düşüren kimseyi üzecek bir tek söz söylemediği gibi, o kimseyi üzmemek için duyduğu acıyı, ızdırabı bile hissettirmedi." Yine talebesi Ebû Bekir Şu'be diyor ki: "Hocam Â-sım, vefât ederken yanında bulundum. Kur'ân-ı kerîm tilâvetiyle meşguldü. Kulak verip dinledim. Namazdaki gibi tam olan kırâat ile bir âyet-i kerîmeyi tekrar ediyordu. Onun bu halinden, Kur'ân-ı kerîm okumada tam ve mükemmel olarak, en güzel bir şekli, kendisi için bir seciyye, ona mahsus bir özellik olduğunu anladım."
Yahyâ bin Âdem de, hocası Ebû Bekir Şu'be'den rivâyet ederek diyor ki: "İmâm-ı Âsım, Kur'ân-ı kerîm sûrelerinden bazılarının başlarında bulunan hurûf-ı hecâ veya mukatta'a'yı, müstakil âyet saymazdı." İbnü'l-Cezerî, diğer kırâat âlimleri ile Kûfeliler arasında, bazı sûrelerin ihtiva ettiği bazı âyetlerin sayısında ihtilafın bundan ileri geldiğini söylemektedir.
İmâm-ı Âsım talebelerine Kur'ân-ı kerîm okuturken, en önce dışarıda işi olanları okutur, işlerinden kalmamalarını isterdi.
Buyurdu ki :
“Tevazu, evinden çıktığın zaman karşılaştığın herkesi kendinden daha hayırlı görmendir.”
Rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte buyuruldu ki:
"Kim Allah'a şirk, ortak koşarsa Allahü teâlâ onu Cehenneme atar. Her kim Allah'a şirk koşmadığı halde vefât ederse Allahü teâlâ O'nu, Cennetine sokar."
0 Yanıt
2818 Gösterim