Alm. Wellenbewegung (f), Fr. Mouvement (m) ondulatoire, İng. Wave Movement.
Titreşimlerin dalga şeklinde yayılması.
Bir ortamın bir noktasında bir kuvvetin tesiriyle âni ve geçici bir değişiklik meydana gelirse, bu değişiklik ortamın esnekliği nisbetinde diğer noktalara yayılır. Diğer noktalar da, ilk noktaya yakınlık sırası ile sanki aynı kuvvet tesir etmişçesine ilk nokta gibi değişikliğe uğrarlar (hareket ederler). İlk nokta eski durumuna döndüğü hâlde, değişiklik noktadan noktaya sirâyet ederek yol alır, yayılır. Değişikliğin, yâni aynı tesirin bu nakline nabt (puls) denir. Eğer ilk noktadaki değişiklik kesilmez birbiri arkasından tekrar tekrar devâm ederse, pulsların arkası kesilmez, devamlı olur. Bu durumda ilk nokta titreşim hareketi yaptığından bu titreşim ortam boyunca bütün noktalarda görülür. Titreşimlerin bu şekilde yayılması dalga hareketi meydana getirir.
Dalganın yayıldığı ilk noktaya dalga kaynağı denir. Titreşen noktaların titreşim doğrultusu dalganın yayılma doğrultusuna dik ise böyle dalgalar, enine dalgalar; paralel ise, boyuna dalgalardır.
Dalga kaynağının titreşimi zamâna göre düzgün değişen devirli bir hareket ise meydana gelen dalgalar devirli (periyodik) dalgalardır.
Dalganın yayıldığı ortamdaki bir noktanın hareketinin zamanla değişiminin grafiği çizilecek olursa, elde edilen eğri dalga eğrisidir.
Dalga karakterleri: Yayılma hızı, dalganın ortamda bir saniyede aldığı yoldur.
Ortamın bir noktasının, hareketi bir kere tekrarlaması için geçen zamâna “periyot”, sâniyedeki tekrar sayısına ise “frekans” denir. Periyot (T), frekans (f) ile gösterilirse:
f= 1/T veya T=1/f veya f.T=1 yazılabilir. Periyodun birimi sâniye (sn) ise, frekansın birimi sn-1dir.
Dalga boyu: Bir periyotluk zamanda dalganın yayıldığı mesâfedir. Yâni bir periyot süresince, dalga tepesinin yayılma yönünde aldığı yoldur. Bu yol iki dalga tepesi arasındaki mesâfeye eşittir. Dalga boyu (l) ve dalgaların yayılma hızı (v) ile gösterilirse:
l = v.T veya l = v/f bağıntıları yazılabilir.
Bir noktanın denge durumundan azamî ayrılma miktarına dalga genliği denir.
Dalgalar enerji taşır, dalga hareketi enerji naklinin bir şeklidir.
Dalgalar yansıma, kırılma, kırınım ve üst üste binme özelliklerini gösterir.
Üst üste binmede dalgaların birbirine tesiri, dalgaların durumuna göre şiddet arttırma, azaltma veya yok etme şeklinde olabilir.
Bir hacim içine hapsedilen, yansıyan dalgası kendi üzerine düşen dalgaların hareketinde, ortam içinde bâzı noktalarda hiçbir hareket görülmez. Bu noktalar sıfır genlikli noktaların üst üste binmesiyle meydana gelen düğüm noktalarıdır. Fakat bu hacimde dalga hareketi bir uçtan bir uca devâm eder. Böyle dalgalara duran dalgalar denir.
Dalganın meydana geldiği ve yayıldığı ortam madde ise, böyle dalgalara mekanik dalgalar denir.
Elektromağnetik dalgalar boşlukta da yayılabilir. Işık, radyo dalgaları, infrared, ultraviyole şualar, röntgen şuaları (X ışınları) ve gamma şuaları elektro mağnetik şualardır.
Kuantum fiziğinde dalga karakterlerini maddenin kütlesine bağlayan bir ifâde bulunmuştur. Bu formüle göre madde, duran dalgalar gibi düşünülebilir. Madde belli bir hacme hapsedilmiş dalgadan ibârettir.
0 Yanıt
4056 Gösterim