1. Aşağıdakilerden hangisi sözün “fasih ve açık seçik
olması” anlamına gelir?
A) Belâgat
B) Meânî
C) Beyân
D) Bedî’
E) Fesâhat
Çözüm: Arapça “be-le-ga” kökünden gelen belâgat,
sözlükte, sözün “fasih ve açık seçik olması” demektir.
Aynı kökten gelen “el-belîg”, fasih ve açık karşılığında
kullanılmış olup “sözün maksadı en güzel şekilde ifade
edebilme özelliğini” anlatır. Doğru cevap A’dır.
2. Aşağıdakilerden hangisi meani konularından değildir?
A) İsnad
B) İnşâ
C) Dilek
D) İcaz
E) Mecaz
Çözüm: Meânî konularının başlıcaları şunlardır: İsnad,
inşâ, dilek (temenni), emir, nehiy, ünlem (nidâ), yüklem
(müsned), özne (fail, nâib-i fail), cümle ve unsurları,
kısaltma veya daraltma (kasr), bağlama (vasıl), ayırma
(fasl), ölçülü söz söyleme (müsâvât), sözü bir maksatla
kısa söyleme (icâz), maksadı gereğinden fazla sözle ve
uzun ifade etme (itnâb). Doğru cevap E’dir.
3. Yaklaşık dokuz asırlık bir gelenek kırılarak, telif
tercüme belâgat kitaplarının hazırlanmasında batılı
eserlerden faydalanma adımı hangi yüzyılda
atılmıştır?
A) 9
B) 10
C) 11
D) 12
E) 13
Çözüm: Tanzimattan sonra yaklaşık dokuz asırlık bir
gelenek kırılarak, telif tercüme belâgat kitaplarının
hazırlanmasında batılı eserlerden faydalanma adımı
atılmıştır. Süleyman Paşa Mebâni’l-inşâ’yı klasik belâgat
kitapları yanında, Fransız yazar Emil Lefranc’dan
faydalanarak kaleme alırken batı retoriğinin birçok
konusunu Türk belâgatına sokmuştur. Ayrıca nesir
örnekleri de önceki anlayışın aksine bu kitapta hatırı
sayılır derecede yer bulmuş olur. Doğru cevap E’dir.
4. Aşağıdakilerden hangisi Türk-İslâm edebiyatı
metinlerinde karşılaşılan başlıca edebî sanatlardan
değildir?
A) İnşâ
B) Secî
C) Itnâb
D) İktibas
E) İsnad
Çözüm: Türk-İslâm edebiyatı metinlerinde karşılaşılan
başlıca edebî sanatlar; İnşâ, Secî, Itnâb, İktibas, İstişhad,
Teşbih, İstiâre, Mecaz, İrsâl-i Mesel, Tazmin, Tecâhül-i
ârifâne, Teşhis ve İntak, Hüsn-i ta’lil, Tenâsüb, Leff ü
neşr, Telmih, Ebced, Tarih Düşürmedir. Doğru cevap
E’dir.
5. Aşağıdakilerden hangisi Kur’an ve hadisten alınmış
bir ibareyi beyte/mısraa/cümleye yerleştirme suretiyle
yapılan sanattır?
A) İnşâ
B) Secî
C) Itnâb
D) İktibas
E) İsnad
Çözüm: İktibas, “Kur’an ve hadisten alınmış bir ibareyi
beyte/mısraa/cümleye yerleştirmek” şeklinde
tanımlanabilecek bu sanatla, Türk-İslâm edebiyatı
metinlerinde çokça karşılaşılmaktadır. Türk edebiyatında
yenileşme dönemine kadar âyet ve hadislerden seçilen
ibarelerin aktarılması şeklinde kullanılmışken sonraları
iktibas edilen metinler çok çeşitlenmiş ve her türlü nakil
bu kapsama dahil edilmiştir. Doğru cevap D’dir.
6. Klasik İslâm belâgatıyla Batı retoriğinde, mecazla
birlikte ele alınmış bir sanat olarak üzerinde çok geniş
bir şekilde durulan edebi sanat aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Teşbih
B) İstiâre
C) Mecaz
D) İrsâl-i Mesel
E) Tazmin
Çözüm: Klasik İslâm belâgatıyla Batı retoriğinde,
mecazla birlikte ele alınmış bir sanat olarak üzerinde çok
geniş bir şekilde durulmuştur. Teşbihle mecazın esas farkı
kelimelerin gerçek anlamıyla kullanılmasıdır. Türkçe’de
teşbih edatı günümüzde kullanılan “gibi” takısıdır. Ancak
eski edebî metinlerde bunun yanında “tek, sanki, nitekim,
çün, güya, gûne, mânend, kadar, sıfat, misal”
kelimeleriyle “-casına, -cılayın, -âsâ, -veş, -vâr” ekleri de
çokça kullanılmıştır. Doğru cevap A’dır.
7. Manzum yahut mensur bir ifadede söze destek
sağlamak, onu daha kolay benimsetmek için herkesçe
kabul edilmiş bir başka sözü, özellikle “atasözünü
kullanma” olarak tanımlanan edebi sanat
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) İstiâre
C) Mecaz
D) İrsâl-i Mesel
E) Tazmin
Çözüm: “Îrâd-ı mesel” diye de adlandırılan bu sanat
manzum yahut mensur bir ifadede söze destek sağlamak,
onu daha kolay benimsetmek için herkesçe kabul edilmiş
bir başka sözü, özellikle “atasözünü kullanma” olarak
tanımlanabilir. Bu bakımdan iktibasa, kullanılan sözle asıl
anlatımdaki mana benzerliği dolayısıyla teşbihe ve
anlatımla örnek gösterilen öğelerin denkliği yönünden
leffü neşre benzer. Doğru cevap D’dir.
8. Şiir ve nesirde, “bilinen bir hususun bir nükteye bağlı
olarak bilinmiyormuş gibi ifade edilmesi” şeklinde
tarif edilebilen edebi sanat aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Tecâhül-i ârifâne
B) Teşhis ve İntak
C) Hüsn-i ta’lil
D) Tenâsüb
E) Leff ü neşr
Çözüm: Osmanlı edebiyat çevrelerinda kısaca “tecâhül”
veya “tecâhül-i ârifâne” şeklinde anılan tecâhül-i ârif
sanatı, şiir ve nesirde, “bilinen bir hususun bir nükteye
bağlı olarak bilinmiyormuş gibi ifade edilmesi”şeklinde
tarif edilebilir. Batı retoriğindeki karşılığı ironidir. Şair
bunun için muhatabına aslında cevabını bildiği sorular
sorar. Böylece hem maksadı doğrudan söylemenin
basitliği yahut yeknesaklığı kırılmış olur, hem de söze
nükte ve zarâfet kazandırılır. Doğru cevap A’dır.
9. “Bir olayın gerçek sebebinin göz ardı edilerek
heyecan unsurunun ön plana çıkarılması” şeklinde
tarif edilebilen edebi sanat aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Tecâhül-i ârifâne
B) Teşhis ve İntak
C) Hüsn-i ta’lil
D) Tenâsüb
E) Leff ü neşr
Çözüm: Türk edebiyatında hüsn-i ta‘lîl’e, ''hüsn-i tevcîh''
de denilir. Hüsn-i ta‘lîl, “bir olayın gerçek sebebinin göz
ardı edilerek heyecan unsurunun ön plana çıkarılması”
şeklinde tarif edilebilir. Hadiselere o andaki ruh halinin
yorumunu katmak, hayatı ve dış dünyayı gönlüne aksettiği
gibi algılamak isteyen her sanatkâr hüsn-i ta‘lîle
başvurur. Doğru cevap C’dir.
10. Arap alfabesinin “ilk tertibi ve harflerinin taşıdığı sayı
değerlerine dayanan hesap sistemi” olarak tanımlanan
edebi eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hüsn-i ta’lil
B) Tenâsüb
C) Leff ü neşr
D) Telmih
E) Ebced
Çözüm: Ebced, Arap alfabesinin “ilk tertibi ve
harflerinin taşıdığı sayı değerlerine dayanan hesap
sistemi” olarak tanımlanabilir. Arap alfabesi hakkında
bilgi veren klasik kaynaklarda, harflerin önceleri “ettertîbü’l-ebcedî”
denilen “ebced, hevvez, huttî, kelemen,
sa’fez, karaşet, dazığ” sıralamasıyla düzenlenmiş
oldukları ifade edilmektedir. Türkçe’de bu tertibin son
kelimesi, ayrı bir rakam değerine sahip olmayan lâmelif
ile bitirilerek “dazığlen” şeklinde söylenmekte ve ardına
da daima Mü’minûn sûresinin 14. âyetinin sonunda yer
alan “fe-tebâreke’llahü ahsenü’l-hâlikın/her şeyi en güzel
şekilde yaratan Allah mubarek kılsın” ibaresi
eklenmektedir. Doğru cevap E’dir.
Çözümlü Test II
1. Türk-İslam edebiyatında hitap edilen kimselere göre
uygun, düzgün ve hakikatli güzel söz söyleme
sanatına ne denir?
A) Teşbih
B) İstiare
C) Belâgat
D) Kinaye
E) Cinas
Çözüm: Eski Türk edebiyatında güzel söz söyleme
sanatının adı belâgattır Bize bu kavram Arap
edebiyatından gelmiştir. Doğru cevap C’dir.
2. Eski Türk edebiyatında resmi yazışmalarda kullanılan
nesir dilini ifade eden yazı türünün adı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Makale
B) Şiir
C) Metin
D) İnşâ
E) Manzum
Çözüm: Eski Türk edebiyatında yazılı anlatım şiir ve
nesirdir. Resmi yazışmalarda nesrin adı inşâdır. Doğru
cevap D’dir.
3. Türk-İslâm edebiyatında nesir yazılarında ahengi
sağlamak, söze güç katmak amacıyla yapılan
kafiyelere ne denir?
A) Mecaz
B) Seci
C) Redif
D) Cinas
E) Benzetme
Çözüm: Eski Türk edebiyatında şiirde söze güç katmak
için yapılan ses benzerliklerine kafiye denir. Nesirde de bu
ses benzerlikleri vardır. Nesirdeki bu ses benzerliklerine
seci denir. Doğru cevap B’dir.
4. Kuran ve hadisten alınmış bir sözü
beyte/mısraya/cümleye yerleştirmek şeklinde
tanımlanabilecek bu sanata ne denir?
A) Teşbih
B) Mecaz
C) İstiare
D) Telmih
E) İktibas
Çözüm: Türk-İslâm edebiyatındaki eserlere kuran ve
hadisten bazı sözler alınırdı. Bu yapılan sanatın adı
iktibastır. .Doğru cevap E’dir
5. Aşağıdakilerden hangisi teşbih söz sanatında
bulunması gereken ögelerden biri değildir?
A) Benzetme türü
B) Benzeyen
C) Benzetilen
D) Benzetme yönü
E) Benzetme edatı
Çözüm: Eski Türk edebiyatında çok kullanılan teşbih söz
sanatında dört tane öge vardır. Bunlar; benzeyen,
benzetilen, benzetme yönü ve benzetme edatıdır. Benzetme
türü bu ögeler içinde yer almaz. Doğru cevap A’dır.
6. “Zaman o gül gibi görmemiş zaman oldu
Gülün güzelliği dillerde destan olalı”
Yahya Kemal Beyatlı
Yukarıdaki beyitte hangi söz sanatı vardır?
A) Teşbih
B) Açık istiare
C) Telmih
D) Kinaye
E) Mecaz
Çözüm: Bu beyitte şair, Hz. Muhammed’i güle
benzetmiştir. Açık istiare söz sanatında yalnızca kendisine
benzetilen vardır. Burada da kendisine benzetilen gül
’dür. Doğru cevap A’dır.
7. Türk edebiyatında bir kelimenin gerçek anlamı
dışında başka bir kelimenin yerinde kullanılmasına ne
denir?
A) Mecaz
B) Teşbih
C) Açık istiare
D) Kapalı istiare
E) Telmih
Çözüm: Türk edebiyatında bir kelimenin başka bir
anlamda kullanılmasına mecaz denir. Örneğin göz
kelimesi görme organının adıdır. Suyun gözü dediğimiz
zaman göz kelimesi kendi öz anlamı dışında kullanılmış
olur. Doğru cevap A’dır.
8. “Yuvayı yapan dişi kuştur.”
Yukarıdaki sözde hangi söz sanatı yapılmıştır?
A) Kinaye
B) Telmih
C) Teşbih
D) Mecaz
E) İstiare
Çözüm: Eski Türk edebiyatında çok kullanılan söz
sanatlarından biri de istiare’dir Bu sözde benzeyen kadın
kullanılmamış yalnızca benzetilen vardır. Doğru cevap
E’dir.
9. “Yılın ilk karı yağdı
İyice kısaldı günler
Ölülerimiz üşür mü ki?
Ahmet Erhan
Yukarıdaki dizelerde hangi söz sanatı vardır?
A) Tecahül-Ârif
B) Teşbih
C) Telmih
D) İntak
E) Tenasüp
Çözüm: Şair, son dizede ölülerin üşümediğini bildiği
halde anlamı kuvvetlendirmek için soru soruyor. Doğru
cevap A’dır.
10. “Deli eder insanı bu dünya
Bu gece, bu yıldızlar, bu koku
Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç”
Orhan Veli
Yukarıdaki dizelerde hangi söz sanatı vardır?
A) İntak
B) Kinaye
C) Teşbih
D) Tenasüp
E) Hüsn-ü Tâlil
Çözüm: Anlam yönüyle birbiriyle ilgili kelimeler bir
arada kullanılmış. “Gece-yıldız; ağaç-koku” Doğru cevap
D’dir.
Çözümlü Test III
1. I. Meani
II. Beyan
III. Bedi
Yukarıdakilerden hangileri Belagat’ın
konularındandır?
A) I,II,II
B) I,II
C) Yalnız II
D) I,III
E) II, III
Çözüm: Müslümanların kullandığı hemen bütün dillerde
aynı adı taşıyan bu ilim, eski adıyla ilm-i Belagat uç ana
konudan meydana gelir. Bunlar Meani, Beyan ve Bedi’dir.
İlerleyen zamanlarda, fesahat, aruz ve kafiye, lugaz ve
muamma, ebcedle tarih düşürme gibi “levahik/mulhakat”
denilen ek konularla tamamlanan belagat, İslami ilimler
arasında bağımsızlığına en geç kavuşan ve en sonra
teşekkul etmiş bir disiplindir. Doğru cevap A’dır.
2. Sözün açık-seçik, kolay ve anlaşılabilmesini temin
etme yollarına denir?
A) Meani
B) Beyan
C) Bedi
D) Berceste
E) Konu
Çözüm: Beyan, “sözün açık-seçik, kolay ve
anlaşılabilmesini temin etme yollarıdır. Doğru cevap
B’dir.
3. Sözü güzel, süslü ve etkili söyleme usullerine ne ad
verilir?
A) Beyan
B) Bend
C) Bedi
D) Kaside
E) Öğreti
Çözüm: Bedi’, sözü güzel, süslü ve etkili söyleme
usulleridir. Doğru cevap C’dir.
4. Aşağıdakilerden hangisi Meani’nin konularından
değildir?
A) İsnad
B) İtnab
C) Nida
D) İlham
E) Vasıl
Çözüm: Meani konularının başlıcaları şunlardır: İsnad,
inşa, dilek (temenni), emir, nehiy, ünlem (nida), yüklem
(müsned), özne (fail, naib-i fail), cümle ve unsurları,
kısaltma veya daraltma (kasr), bağlama (vasıl), ayırma
(fasl), ölçülü söz söyleme (müsavat), sözü bir maksatla
kısa söyleme (icaz), maksadı gereğinden fazla sözle ve
uzun ifade etme (itnab). Doğru cevap D’dir.
5. Aşağıdakilerden hangisi Beyan’ın konularından
değildir?
A) Kinaye
B) Mecaz
C) Bağlama
D) Teşbih
E) Mecaz-ı mürsel
Çözüm: Beyan konuları ise söylece sıralanabilir: Lafzın
manaya delaleti, hakikat, mecaz, kinaye, teşbih, istiare,
mecaz-ı mürsel, ta’riz vb. Doğru cevap C’dir.
6. Türk belagat literatüründe klasik özellikteki ilk
Türkçe eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Belagat-ı Lisan-ı Osmani
B) Telhisü’l- Miftah
C) Mecelle
D) Mebani’l-inşa
E) Miftahu’l-ulum
Çözüm: Türk belâgat literatüründe klasik özellikteki ilk
Türkçe eser, örnekleri bakımından zayıf olsa da Ahmed
Hamdi’nin Belâgat-ı Lisân-ı Osmânî adlı kitabıdır
(İstanbul 1293). Doğru cevap A’dır.
7. Türk, Arap ve Fars edebiyatlarında Resmi
yazışmalarda kullanılan nesir dilini ifade eden edebi
tür ve dil bilimi için kullanılmış her türlü nesir ve
düzyazıya ne ad verilir?
A) Müstezad
B) İnşa
C) Gazel
D) Divan
E) Şiir
Çözüm: İnşa Türk, Arap ve Fars edebiyatlarında “Resmi
yazışmalarda kullanılan nesir dilini ifade eden edebi tür
ve dil bilimi” için kullanılmış, zamanla genel olarak her
türlü nesir ve düz yazı karşılığını da kazanmıştır. Doğru
cevap B’dir.
8. Manayı açıklığa kavuşturma, pekiştirme, mübalağa ve
tasvir amacına yönelik bir fayda elde etmek üzere
sözü uzatma veya tekrarlamaya ne ad verilir?
A) Itnab-ı Mümil
B) Itnabı Manevi
C) Marifetname
D) Belagat
E) Itnab-ı Makbul
Çözüm: Itnab-ı Makbul. Manayı açıklığa kavuşturma,
pekiştirme, mübalağa ve tasvir amacına yönelik bir fayda
elde etmek üzere sözü uzatma veya tekrarlamadır. Caiz
görülen bu ıtnab bir yahut birden fazla unsurla
gerçekleştirilebilir. Doğru cevap E’dir.
9. İktibas edilen ayet veya hadis arasındaki uygunluğun
hoş bir tesir bırakması, muhatapta heyecan
uyandırması ve anlamı güçlendirmesinin yanında öğüt
özelliği de taşımasına ne ad verilir?
A) Tetsi
B) Müstehcen İktibas
C) Hasen İktibas
D) Ahsen İktibas
E) Terci-bend
Çözüm: Ahsen İktibas, İktibas edilen âyet veya hadis
arasındaki uygunluğun hoş bir tesir bırakması, muhatapta
heyecan uyandırması ve anlamı güçlendirmesinin yanında
öğüt özelliği de taşımasıdır. Doğru cevap D’dir.
10. Yalnızca benzetilenle yapılan istiareye ne ad verilir?
A) Kapalı İstiare
B) Mürekkep İstiare
C) Mücez
D) Mana-yı Mecazi
E) Açık İstiare
Çözüm: Açık İstiare (istiare-i musarraha): Yalnızca
benzetilenle yapılan istiaredir. Doğru cevap E’dir.
0 Yanıt
2685 Gösterim