Konu: Güney Arabistan’da Kurulan Devletler

[Ders Hocası]

Güney Arabistan’da Maînliler, Sebeliler ve Himyerîler hüküm sürmüş,
ardından bölgeye Habeşliler ve Sâsânîler hakim olmuştur.

Maînliler
M. Ö. 1400-650 yılları arasında Yemen’de hüküm süren Maîn krallığının
merkezi San‘a’nın doğusunda harabeleri bulunan Maîn şehri idi. Daha ziyade
ticarete önem veren Maînliler Arabistan ürünleriyle Hindistan ve Çin’den
gelen ticaret mallarını Suriye, Filistin ve Mısır’a satarak büyük gelir elde
ederlerdi.

Sebeliler
Güney Arabistan’da kurulan devletlerin ikincisi Maîn Devleti’nin
yıkılmasından sonra tarih sahnesine çıktığı tahmin edilen Sebe Devleti’dir.
Merkezi Me’rib şehri olan Sebeliler ticaretin yanında tarıma önem vermiş ve
bu amaçla bazı su bendleri inşa etmişlerdir. Bunların en meşhuru Me’rib
Seddi’dir (Sebe Seddi, Arim Seddi olarak da bilinir). M. Ö. 750-115 yılları
arasında hüküm süren Sebeliler Himyerîler tarafından yıkılmıştır.

Himyerîler
Sebeliler’den sonra Güney Arabistan’da hüküm süren Himyerîler, Araplar’ın
Kahtânîler koluna mensuptur. Maînliler ve Sebeliler’in aksine savaşçı bir
politika izleyen Himyerîler sınırlarını m. s. III. Yüzyılın sonlarına doğru
Hadramut ve Orta Arabistan’a kadar genişlettiler. Askeri bakımdan
Arabistan’ın en güçlü devleti haline gelen Himyerîler Habeşliler ve İranlılarla
da mücadele ettiler. Arabistan’da Hıristiyanlıkla Yahudiliğin rekabet ettiği
IV. yüzyılda Himyerîler yahudileri desteklerken Habeşliler ve Bizanslılar
hıristiyanları desteklemekteydi. Yahudiliği kabul eden son Himyerî
hükümdarı Zû Nüvâs, hıristiyanları da yahudiliği kabul etmeye zorladı ve
kabul etmeyen birçok Necran’lı hıristiyanı “uhdûd” adı verilen ateş
çukurlarında diri diri yaktı. Kur’ân-ı Kerim’de bu acı olaya işaret edilmekte
ve bunu yapanlar şiddetle kınanmaktadır (Burûc 85/4-9). Himyerîler’in
zülmüne uğrayan hıristiyanların yardım çağrısı üzerine Habeş Aksum
krallığına bağlı büyük bir ordu Eryat kumandasında Yemen’e girdi ve
Himyerî hakimiyetine son verdi. Zû Nüvâs öldürüldü (m. 525). Bundan sonra
Yemen’de yarım yüzyıl süren Habeş hakimiyeti başladı. Habeşistan’ın
Yemen valisi Ebrehe ileride anlatılacağı gibi San‘a’da büyük bir kilise
yaptırarak Araplar’ın hac için Kâbe yerine buraya gelmelerini sağlamak
istedi, ancak başarılı olamadı. Bunun üzerine büyük bir orduyla Mekke’ye
gelip Kâbe’yi yıkmak istedi. Fakat Fîl sûresinde de anlatıldığı gibi amacına
ulaşamadı; ordusu ve kendisi helâk oldu. Habeşliler’in kötü idaresi Yemen’de
memnuniyetsizliği artırdı. Himyerî hükümdar ailesinden Seyf b. Zû Yezen
Sâsânî hükümdarı Enûşirvân’ın yardımını temin ederek Habeş hakimiyetine
son verdiyse de bir suikast sonucu öldürüldü ve Sâsânîler ülkeyi ele
geçirdiler. Yemen’de Sâsânî idaresi İslâm dönemine kadar sürdü. Hz.
Peygamber zamanında Sâsânîler’in son Yemen valisi Bâzân İslâm’ı kabul etti
(7/629) ve İslâm devletinin bölgedeki ilk valisi olarak görevi sürdürdü.

İslâm’dan önce Arap yarımadasında kurulan devletler hakkında daha geniş
bilgi için Neşet Çağatay’ın İslâm Dönemine Dek Arap Tarihi ve İbrahim
Sarıçam’ın Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı adlı eserinin ilgili bölümlerine
başvurabilirsiniz.