Konu: Matematik Tarihi

[zeron]

1.ANLATIM: Matematik insanlik tarihinin en eski bilimlerinden biridir. Çok eskiden, Matematik sayilarin ve sekillerin ilmi olarak tanimlanirdi. Matematik de, diger bilim dallari gibi, geçen zaman içinde büyük bir gelisme gösterdi; artik onu bir kaç cümle ile tanimlamak mümkün degildir..

Matematik bir yönüyle, resim ve müzik gibi bir sanattir. Matematikçilerin büyük çogunlugu onu bir sanat olarak icra ederler. Bu açidan bakinca, yapilan bir isin, gelistirilen bir teorinin, matematik disinda su ya da bu ise yaramasi onlari pek ilgilendirmez. Onlar için önemli olan, yapilan isin derinligi, kullanilan yöntemlerin yeniligi, estetik degeri ve matematigin kendi içinde bir ise yaramasidir.

Matematik, baska bir yönüyle, bir dildir. Eger bilimin gayesi evreni; evrende olan her seyi anlamak, onlara hükmetmek ve yönlendirmek ise, bunun için tabiatin kitabini okuyabilmemiz gerekir. Tabiatin kitabi ise, Gaile’nin çok aktif alan sözleri ile, matematik dilinde yazilmistir; onun harfleri geometrinin sekilleridir. Bunlari anlamak ve yorumlayabilmek için matematik dilini bilmemiz gerekir.

Matematik, baska bir yönüyle de satranç gibi entelektüel bir oyundur. Kimi matematikçiler de ona bir oyun gözüyle bakarlar.

Matematik, kullanicisi için ise sadece bir araçtir ; ya da yaptiklarini ifade edebildikleri bir dildir.

Matematigin ne oldugunu, onun içine girdikten sonra, bilgimiz ölçüsünde ve ilgimiz yönünde, anlar ve algilariz. Artik matematik her hangi bir insan hükmedebilecegi boyutlarin çok çok ötesindedir

Matematik sözcügü, ilk kez, M.Ö. 550 lerde, Pisagor okulu üyeleri tarafindan kullanilmistir. Yazili literatüre girmesi, M.Ö. 380 lerde Platon’ la olmustur. Kelime manasi “ögrenilmesi gereken sey”, yani, bilgidir. Bu tarihlerden önceki yillarda, matematik kelimesi yerine, yer ölçümü manasina gelen, geometri yada eski dillerde ona esdeger olan sözcükler kullaniliyordu.

Matematigin nerede ve nasil basladigi hakkinda da kesin bir sey söylemek mümkün degildir. Dayanak olarak yorum gerektiren arkeolojik bulgulari degil de, yorum gerektirmeyecek kadar açik yazili belgeleri alirsak, matematigin M.Ö. 3000 –2000 yillari arasinda Misir ve Mezopotamya’da basladigini söyleyebiliriz. Heredot’a ( M.Ö. 485-415) göre, matematik Misir’da baslamistir. Bildiginiz gibi, Misir topraklarinin %97 si tarima elverisli degildir; Misir’a hayat veren, Nil deltasini olusturan %3 lük kisimdir. Bu nedenle, bu topraklar son derece degerlidir. Oysa, her sene yasanan Nil nehrinin neden oldugu taskinlar sonuncunda, toprak sahiplerinin arazilerinin hudutlari belirsizlesmektedir. Toprak sahipleri de sahip olduklari toprakla orantili olarak vergi ödedikleri için, her taskindan sonra, devletin bu islerle görevli “geometricileri” gelip, gerekli ölçümleri yapip, toprak sahiplerine bir önceki yilda sahip olduklari toprak kadar toprak vermeleri gerekmektedir. Heredot geometrinin bu ölçüm ve hesaplarin sonucu olarak olusmaya basladigini söylemektedir.

Matematigin dogusu hakkinda ikinci bir görüs de, Aristo (M.Ö. 384-322) tarafindan ileri sürülen su görüstür. Aristo’ ya göre de matematik Misir’da dogmustur. Ama Nil tasmalarinin neden oldugu ölçme-hesaplama ihtiyacindan degil, din adamlarinin, rahiplerin can sikintisindan dogmustur. O tarihlerde, Misir gibi ülkelerin tek entelektüel sinifi rahip sinifidir. Bu sinifin geçimi halk veya devlet tarafindan saglandigi için, entelektüel ugrasilara verecek çok zamanlari olmaktadir. Kendilerini mesgul etmek için, baskalarinin satranç, briç, go,... gibi oyunlari icat ettikleri gibi onlar da geometri ve aritmetigi, yani o zamanin matematigini icat etmislerdir.

Bu her iki görüs de dogru olabilir; rahipler geometricilerin isini kolaylastirmak istemis, yada dagitimin adil yapildigini kontrol için, üçgen, yamuk gibi bazi geometrik sekillerdeki arazilerin alanlarinin nasil hesaplanacagini bulmus ve bu sekilde geometrinin dogmasina neden olmus da olabilirler.

Matematigin yazili tarihini bes döneme ayiracagiz. Ilk dönem Misir ve Mezopotamya dönemi olacak; bu dönem M.Ö. 2500 li yillarla M.Ö. 500 lü yillar arasinda kalan 1500-2000 yillik bir zaman dilimini kapsayacak. Ikinci dönem, M.Ö. 500-M.S. 500 yillari arasinda kalan ve Yunan Matematigi dönemi olarak bilinen 1000 yillik bir zaman dilimini kapsayacak. Üçüncü dönem, M.S. 500 lerden kakülüsün baslangicina kadar olan ve esasta Hind, Islam ve Rönesans dönemi Avrupa matematigini kapsayacak olan 1200 yillik bir zaman dilimini kapsayacak. Dördüncü dönem, 1700-1900 yillari arasinda kalan, matematigin altin çagi olarak bilinen, klasik matematik dönemini kapsayacak. 1900 lerin basindan günümüze uzanan, ve modern matematik çagi olarak adlandirilan, içinde bulundugumuz dönem de besinci dönem olacak.

[zeron]

1- Misir ve Mezopotamya Matematigi :

Ilk döneme Misir matematigi ile baslayacagiz. Eski Misir matematigi ve genelde de Misir tarihi ile ilgili yazili belge- arkeolojik eser kalintilari yok denecek kadar azdir. Bunun temel iki nedeni vardir. Birincisi, eski Misirlilarin yaziyi papirüslere yazmalari; ikinci nedeni ise Iskenderiye kütüphanelerin geçirdikleri 3 büyük yangin sonucunda, ki bu yanginlarin sonuncusu 641 de Misirin Müslümanlar tarafindan fethi sirasinda olmustur, yazili belgelerin yok olmus olmasidir. Papirüs, Nil deltasinda büyüyen, kirmizimtirak renkte, saz türü bir bitkinin, ortalama 15-25 metre uzunlugunda ve 30-50 santim genisliginde olan yapraklaridir. Bu yapraklar kesilip, birlestirilip, preslendikten ve bazi basit islemlerden geçirildikten sonra, kagit yerine yazi yazmak için kullanilirmis. “Paper” , “papier” gibi bati dillerindeki kagit karsiligi sözcükler, papirüs sözcügünden türetilmistir. Bir papirüsün ortalama ömrü 300 yildir; 300 yil sonra, nem, isi ve benzeri nedenlerle, pul-pul olup dökülmektedir.

Günümüze, o çaglarda Misir daki matematikle ilgili, istisnai sartlar altinda saklandigi anlasilan, iki papirüs gelmistir. Misir matematigi hakkindaki bilgimizin ana kaynaklari bu iki papirüstür. Bu papirüslerden ilki, Ahmes ( ya da Rhind ) papirüsü olarak bilinen, 6 metre uzunlugunda ve 35 cm kadar genisliginde olan bir papirüstür. Bu papirüsün, M.Ö. 1850 li yillarda yazilmis olan bir pürüsün, M.Ö. 1650 lerde Ahmes isimli bir “matematikçi” tarafindan yazilan bir kopyasidir. Bu papirüsü 1850 lerde Irlandali antikaci H. Rhind satin almis ve simdi British museum dadir. Bu papirüs, matematik ögretmek gayesiyle yazilmis bir kitaptir. Giris kisminda, kesirli sayilarla islemleri ögretmek gayesiyle verilen birkaç alistirmadan sonra, çözümleriyle 87 soru verilmektedir. Bu sorular, paylasim hesabi, faiz hesabi veya bazi geometrik sekillerin alanini bulmak gibi, insanlarin günlük hayatta karsilasabilecegi türden sorulardir. Bu az-çok bizim 8. sinif matematigi düzeyinde bir matematiktir.

Moskova papirüsü diye bilinen ve simdi Moskova müzesinde olan ikinci papirüs de M.Ö. 1600 lerde yazilmis bir kitapçiktir. Bu papirüs 25 soru içermektedir. Bu sorular, ikisi hariç, Ahmes papirüsündeki sorular türündendir. Diger iki soruya gelince, onlardan biri, bir düzlemle kesilen küre parçasinin hacmi ve yüzeyinin alaninin hesaplanmasidir. Digeri ise, yine bir düzlemle kesilen bir piramidin hacminin bulunmasi sorusudur. Her iki soru da dogru olarak çözülmüstür. Bu iki soru Misir matematiginin zirvesi olarak kabul edilmektedir. Misirlilar, dairenin alaninin çapina orantili oldugunun farkina varmislar ve pi sayisini bulmuslardir. Misir matematigini 2000 yil boyunca bu düzeyde kaldigi ve kayda deger bir ilerleme göstermedigi anlasilmaktadir.

Misir sayi sistemi, on tabanina göredir ve rakam sistemlerinin yazimi ve kullanimi Romen rakamlarinin yazim ve kullanimi gibidir. Bu rakamlarla hesap yapmanin çok zor oldugu, Romen rakamlariyla hesap yapmayi deneyen herkesin kolayca görecegi gibi, açiktir. Misir matematiginin gelismemesinin bir nedeni bu olabilir.
 
Mezopotamya’da yasamis medeniyetlerden (Sümerler, Akatlar, Babiller, Kaldeyenler, Asurlar, Urlar, Huriler,...; fetihler nedeniyle, bir zaman Hititler, Persler,...) zamanimiza, Misirdan kalandan bin kat daha fazla yazili belge kalmistir. Bunun nedeni, Mezopotamyalilarin yazi araci olarak kil tabletleri kullanmalaridir. Pisirilen yada güneste iyice kurutulan bir kil tabletin ömrü sonsuz denecek kadar uzundur. Yapilan kazilarda yarim milyondan fazla tablet bulunmustur. Bu tabletlerin önemli bir kismi Istanbul arkeoloji müzesindedir. Digerleri de dünyanin çesitli - Berlin, Moskova, British, Louvre, Yel, Colombia ve Pensilvanya- müzelerindedir. Bu tabletlerin, simdiye kadar incelenmis olanlarinin içinde, bes yüz kadarinda matematige rastlanmistir. Bu bölgede yasamis medeniyetlerin matematigi hakkinda bilgimiz bu tabletlerden gelmektedir.

Bu tabletlerden anlasilan, Mezopotamya’da matematik, Misir matematiginden daha ileridir; Mezopotamyalilar lise iki düzeyinde bir matematik bilgisine sahiptirler ve Misirlilarin bildikleri matematigi bildikleri gibi, ikinci dereceden bazi polinomlarin köklerini bulmasini, iki bilinmeyenli iki denklemden olusan bir sistemi çözmesini de biliyorlar.Burada sunu söylemekte fayda var , o zamanlarda henüz negatif ve irrasyonel sayilar bilinmemektedir. Bu nedenle ikinci dereceden her polinomun köklerini bulmalari mümkün degildir. Mezopotamyalilar, daha sonra Pisagor teoremi olarak adlandirilacak olan teoremi de biliyorlardi. Pi sayisini karesi 10 olan bir sayi olarak bilmekteler. Daha sonralari 3.15 olarak da kullanmislardir.

Mezopotamyalilarin sayi sistemi 60 tabanli bir sayi sistemidir. Bu sayi sistemi günümüzde de, denizcilik ve astronomi de kullanilmaktadir. Bizim sayi sisteminde 10 ve 10 nun kuvvetlerini kullandigimiz ve sayilari buna göre basamaklandirdigimiz gibi, onlar da sayilari 60 ve 60 in kuvvetlerine göre basamaklandirmaktadirlar. Bu sayi sisteminin en önemli özelligi basamakli, yani konumlu, bir sayi sistemi olmasidir. Saatin 60 dakika, günün 24 saat ve dairenin 360 dereceye bölünmüs olmasi bize bu sayi sisteminden kalan miraslardan sadece bir kaçidir.

Mezopotamyalilarin 60 tabanli bir sayi sistemi seçmis olmalarinin nedeni bilinmemektedir. Bu konuda ileri sürülen belli-basli üç görüs ya da varsayim sunlardir:

* 60 sayisinin 2,3,4,5,6,10,12,20,30 gibi çok sayida bölenleri olmasi onu günlük hayatta çok kullanisli kiliyordu; bu nedenle 60 tabanli bir sayi sistemi seçmislerdir.

* 60 tabanli sayi sisteminin seçiminden önce, o bölgede 10 ve 12 tabanli sayi sistemlerini kullanan medeniyetler olmustur. Daha sonra gelen bir medeniyet, daha önceki ölçü birimleriyle uyum saglamak için, 10 ile 12 nin en küçük ortak kati olan 60 ‘i sayi sistemlerinin tabani olarak almislardir.

* 60 tabanli sayi sisteminin seçimi, bir eldeki, bas parmak hariç, dört parmakta bulunan üç eklem yerini o zamanin insanlari sayi saymak için kullaniyorlardi; 4 parmakta 12 eklem yeri oldugu ve bir elde de bes parmak oldugu için bu iki sayinin çarpimi olan 60 ‘ i sayi sistemlerinin tabani olarak almislardir.

Bu konuda görüsler bunlardir. Eger bir gün 60 sayisinin niçin seçildigini izah eden bir tablet bulunursa o zaman gerçek anlasilacaktir. Bu dönemin matematigini toptan degerlendirecek olursak, temel özellikleri sunlardir:

a) Bu dönem matematiginde teorem, formül ve ispat yoktur. Bulgular emprik veya deneysel; islemler sayisaldir. Bunun böyle olmasi kaçinilmazdir zira o dönemde matematik, simgesel olarak degil, sözel olarak ifade edilmekte. Sözel ve sayisal matematikte ( geometrik çizimler hariç) formel ispat vermek olanaksiz olmasa da, kolay degildir.

b) Bu dönemin matematigi zanaat düzeyinde bir matematiktir; matematik “matematik için matematik “ anlayisiyla degil, günlük hayatin ihtiyaçlari için, yani “halk için matematik “ anlayisiyla yapilmaktadir. Matematigin kullanim alanlari ise, zaman-takvim belirlemek, muhasebe isleri ve günlük hayatin, insaat, miras dagitimi gibi diger isleridir. Dini ve milli günlerin, ibadet saatlerinin, deniz yolculuklarinin ve tarima uygun dönemlerin belirlenmesi için, bugün oldugu gibi, eski zamanlarda da dogru bir takvim yapmak son derece önemli bir is olmustur. Bu da ancak uzun süreli gökyüzü gözlemleri, ölçüm ve hesapla mümkündür. Bu matematigin kullanim alanlarindan en önemlisi ve matematigin gelismesine neden olan temel ihtiyaçlardan biridir. Devlet gelir-giderinin hesaplanmasi, mal varliklarinin tespit, kayit ve muhasebesi de devlet düzeni için elzem olan ve matematigin kullanildigi diger bir alandir. Bu da matematigin ögretilmesine ve dolayisiyla gelismesine neden olan ikinci bir temel ihtiyaç ve etmendir.

Bu dönem matematigi, bu bölge ülkelerinin kültürel varliklarinin, Pers istilasi sonucu son bulmasiyla son bulur.

[zeron]

2- Yunan Matematigi :

M.Ö. 600 lü yillar Pers’lerin orta doguya hakim olmaya basladigi yillardir. M.Ö. 550’ li yillara gelindiginde, Pers’ler, Anadolu, Misir dahil, bütün orta dogunun tek hakimidirler. Pers’ler, M.Ö.500-480 arasinda Yunanistan’a üç sefer düzenlerler; 480 de Atina’yi ele geçirerek yakarlar ama, bir yil sonra, 479 da Yunanlilar Persleri Yunanistan’dan atarlar. Bu tarih, M.Ö. 479, Yunan medeniyetinin baslangici olarak kabul edilen tarihtir.

Bu tarih, bilimde, sanatta edebiyatta çok parlak bir dönemin baslangici olan bir tarihtir. Yunan matematigi gerçekte bu dönemden daha önce baslamistir. Iki kisi, Tales (M.Ö. 624-547) ve Pisagor ( M.Ö.569-475), Yunan matematiginin babasi olarak kabul edilir. Tales Milet (Aydin) de dogmustur. Misir’a gittigi, bir süre orada kaldigi ve Misirda geometri ögrendigi bilinmektedir. Misirda iken, büyük piramidin gölgesinin uzunlugunu ölçerek, bu sayiyi, kendi boyunun o andaki gölgesinin boyuna olan oraniyla çarpmak suretiyle, büyük piramidin yüksekligini hesapladigi kitaplarda anlatila gelmektedir. Tales Milet’e döndükten sonra, ögrendiklerini ögretmek gayesiyle, kendi etrafinda bir grup olusturarak onlara geometri ögretmistir. Matematige – deneysel olarak dogrulamaya dayanmayan-akil yürütmeye dayali, soyut ispatin Tales’le girdigi kabul edilir. Ayrica, Tales insanlik tarihinin ilk filozofu olarak ta kabul edilen kisidir.

Yunan matematiginin diger babasi olan Pisagor Samos (Sisam) adasinda dogmustur. Pisagor’un bir süre Tales’in yaninda kaldigi, onun tavsiyelerine uyarak Misir’a gittigi, orada geometri ögrendigi, Misir tapinaklarini ziyaret edip, dini bilgiler edindigi, ve Misirin Pers’ler tarafindan isgali sirasinda, Pers’lere esir düserek Babil’e götürüldügü rivayet edilmektedir. Babil’de bulundugu 5 yil boyunca matematik, müzik ve dini bilgiler ögrenmis, Samos’a döndükten sonra bir okul olusturarak etrafina topladigi insanlara ögrendiklerini ögretmeye çalismistir. Siyasi nedenlerle, M.Ö. 518 Samos’dan ayrilarak, güney Italya’ya, Crotone sehrine yerlesmis ve orada yari mistik-yari bilimsel, tarikat vari bir okul olusturmustur. Bu okulun, “matematikoi” denen üst düzey kisileri beraber yasamaktalar ve birbirlerine yeminle baglidirlar. Ikinci gurup okula devam eden ögrencilerden olusmaktadir. Pisagor okulu sayi kültü üzerine kuruludur. Onlara göre, her sey sayilara indirgenebilir; sayilar arasinda tesadüfi olamayacak kadar mükemmel bir harmoni vardir ve harmoni ilahi harmoninin yansimasidir. O gün için bilinen sayilar 1,2,3,... gibi çokluk belirten tam sayilar; ve ½, ¾,...gibi parçanin bir bütüne oranini belirten kesirli sayilardir.

Pisagor teoremi olarak bilinen ( bir dik üçgenin dik kenarlarinin karesin toplami hipotenüsün karesine esittir) teorem ile irrasyonel sayilarin ortaya çikmasi Pisagor ekolünü derin bir krize sokmustur. Irrasyonel sayilarin kesfi matematigin ilk önemli krizidir.

Pisagor okulunun üyelerinin bir çogu Cylon isimli bir yobazin yönettigi bir baskin sonuncu katledilmislerdir. Pisagor hayatini kurtarmistir ama bir kaç sene sonra o da ölmüstür. Pisagor’un düsünceleri, Pisagor ekolu, su veya bu isim altinda uzun yillar yasamistir. Bu bilgilerden de anlasilacagi gibi, Yunan matematiginin temelinde Misir ve Mezopotamya matematigi vardir.

Atina’ da matematigin sistematik egitimi Platon’la (M.Ö. 427-347) baslar. Sokrat’in ögrencisi olan Platon, Sokrat’in ölüme mahkum edilip, zehir içerek ölmesinden sonra, uzun bir yolculuga çikar; 10 yil kadar Misir, Sicilya ve Italya’da kalir. Orada, Pisagorculardan matematik ögrenir. Matematigin dogru düsünme yetisi için ne denli önemli oldugunu anlayan Platon, Atina’ya döndügünde, M.Ö. 387 de, bir okul kurar ve ona Pers-Yunan savaslarin kahramanlarindan Akademius’un ismini verir. ( Bazi kaynaklara göre de Akademos, Platon’un okulunun kurulu oldugu alanin sahibinin ismidir). Bu Platon’un “akademi”sidir. Bu akademinin girisinde “her kim ki geometrici degildir, içeriye girmesin yazilidir”. O tarihlerde, henüz matematik sözcügü kullanilmamaktadir, “geometri” matematik sözcügünün yerine kullanilmistir. Bu okulda felsefe, geometri, müzik ( harmoni teorisi) ve jimnastik agirlikli bir egitim verilmektedir. Geometri dogru düsünmeyi ögrenmenin temel araci olarak kabul edilmekte ve o tarihlerde felsefe ile geometri içice denecek kadar birbirine yakin konular olarak görülmektedir. Platon bir arastirma yöneticisi gibi görev yapmakta, ögrencilerine çesitli geometri sorulari vererek, onlardan bu sorulari halletmelerini istemektedir. Bu okul M.S. 529’ a kadar, 900 yildan fazla faaliyet gösterecektir. Bu okulda çok sayida matematikçi yetismistir. Burada yetisen ilk önemli matematikçi Öklid (Euclid) ( M.Ö.325-265); son önemli matematikçi Proclus (M.S. 411-485) tur. Bu dönemin matematigi hakkinda en önemli kaynak Proclus’un eserleridir.

M.Ö.400-300 yillarinin en önemli matematikçi-bilim adami, Platon’un akademisinde de hocalik da yapmis olan, Eudoxus’tur. Pisagorcularin sayi anlayisini degistirerek, sayi’yi iki uzunlugun orani olarak tanimlayan ve bu tanima uygun bir sayilar aritmetigi gelistirerek, irrasyonel sayilarin kesfi sonucu, matematigi içine düsmüs oldugu krizden kurtaran; entegral kavraminin temelinde olan “exhaustion” yöntemini gelistiren ve ilk olarak bir evren modeli tasarlayan Eudoxus’tur.

“Exhaustion” yöntemi sekli düzgün olmayan, dolayisiyla alani yada hacmi bilinmeyen bir cismin alan veya hacmini, alani yada hacmi bilinen sekillerle doldurarak o alani yada hacmi hesaplama yöntemidir. Bugün, bir fonksiyonun grafigi ile x ekseni arasinda kalan alani bulmak için kullandigimiz yöntem esasta bu yöntemdir.

M.Ö. 335 den itibaren, Makedonya’li büyük Iskender, 12-13 yil gibi kisa bir sürede Pers imparatorlugunun tamamini ele geçirir. Hindistan dönüsü, 322 de Babil’de ölür. Iskender’in ölümünden sonra, Iskender’in generalleri kanli bir iktidar mücadelesine girisirler. Bu mücadele sonucu, Iskender’in imparatorlugu üçe bölünür. Imparatorlugun Afrika daki topraklari ( Misir , Libya ) general Potelemi’ye, imparatorlugun Asya’daki topraklari general Seleukos’a ve Avrupa’daki topraklarda Antigonos’e düser. Böylelikle, daha sonra “ Yunan kültür bölgeleri” diye adlandirilacak olan Yunan medeniyetinin gelisecegi üç bölge ortaya çikar. Bunlar Yunanistan-Makedonya, Anadolu-Suriye ve Misir-Libya dir. Makedonya kralliginda Platon’un akademisi, Aristo’nun Lisesi gibi okullar egitimlerini daha uzun yillar sürdürürler ama daha çok felsefe agirlikli olarak.

Anadolu’da tip ve astronomide önemli bilginler yetisir, Galen ve Hipparkus gibi. Galen’nin tip konusunda 500 civarinda kitap (papirüs) yazdigi bilinmektedir. Galen, her ne kadar da Hipokrat ve Ibni Sina kadar ismi tip dünyasinin disinda çok bilinen bir kisi degilse de, tarihin en önemli bilim ve tip adamlarindan biridir. Matematik açisindan ise en önemli merkez Iskenderiye’dir.
Potelemi, Zeus’un sanat tanriçalari olarak bilinen kizlarina verilen (Muse) isminden esinlenerek, Iskenderiye’de tarihin en ünlü Üniversitelerinden birini, Museum’u kurar. Burasi M.Ö. 312-M.S. 421 tarihler arasinda, 700 yildan fazla bir zaman diliminde bir ileri bilimler merkezi olarak egitim ve arastirma faaliyetlerini sürdürecektir. Burasi, ücretleri devlet hazinesinden ödenen, 100 den fazla bilim adaminin çesitli dallarda egitim verdigi ve arastirma yaptigi bir kurumdur. Zamanla çok zengin bir kütüphane olusturacaklar, botanik bahçesi ve bir gözlem evine sahip olacaklardir. Yunan kültür bölgelerine ait önemli bilim adamlari burayi ziyaret edip, burada bir süre kalmislardir.

Museum’da ders veren ilk önemli matematikçi Öklid’ tir. Öklid’in yazdigi çok sayida eser arasinda en önemlisi, Öklid’in elementleri olarak bilinen 13 kitaplik bir dizi matematik kitaplaridir. O tarihlerdeki kitap uzunluklari bir papirüslüktür. Bu da bizim ölçülerimizle, 20 ile 50 sayfa arasinda bir kitaba karsilik gelmektedir. Bu kitaplarda Öklid o zamanlarda bilinen matematiginin sistematik bir derlemesini sunar. Bu eserin önemi Öklid’in geometriye yaklasimimda ve konularin takdimindedir. Öklid, geometride, önce, evrensel geçerligi olan, 5 aksiyom verir. Bunlar A=B ve B=C ise A=C gibi her sagduyunun kabul edecegi kurallardir. Sonra nokta, dogru, düzlem gibi kavramlarin ne oldugunu belirten 31 tanim verir. Sonra da Öklid geometrisinin postulatlari olarak bilinen su bes postulati verir.

1) iki noktadan bir dogru geçer.
2) bir dogru parçasi sinirsiz uzatilabilir.
3) bütün dik açilar bir birine esittir.
4) Bir nokta ve bir uzunluk bir çember belirler.
5) Bir dogruya onun disindaki bir noktadan sadece bir paralel çizilir.

Daha sonra, gökten bir seyler düsürmeden, mantiki çikarim yoluyla, bu postulatlardan çikarabildigi sonuçlari teorem, önerme olarak mantiki bir sirada sunar. Aksiyomatiko-dedüktif yaklasim dedigimiz bu yaklasim bugünkü matematigin ve bilimin de temel yaklasimidir. Ünlü düsünür Bertrand Russell’a göre, hiç bir kitap bati düsünce sisteminin olusmasinda bu kitap kadar etkili olmamistir. Bu kitap tarih boyunca belli-basli bütün dillere çevrilmis, 1000 defadan fazla basilmis, bütün medeniyetlerin okullarinda okutulmus, insanligin en önemli bas yapitlarindan biridir.

Museum da yetisen en önemli matematikçilerden biri de Perge’li Apollonius’tur. Antik Çagin, Öklid ve Arsimed’le beraber üç büyük matematikçi-bilim adamindan biri olarak kabul edilen Apollonius, konik kesitleri üzerine bugün de hayranlik uyandiran 8 kitaplik mükemmel bir eser birakmistir insanliga. (Bu 8 kitaptan 8.si bugüne kadar bulunamamistir).

Bütün zamanlarin en büyük bilim adamlarindan biri olarak kabul edilen Siraküs’lü Arsimed (M.Ö. 287-212) de bir rivayete göre Museum da yetismistir. En azindan bir süre burada kaldigi bilinmektedir. Arsimed icat ettigi mekanik aletlerinin yani sira, Öklid’in geometride yaptigini bir ölçüde mekanikte yapmis, mekanigin ve hidrostatigin temel ilkelerini yasalastirmaya çalismistir. Matematige katkilari, silindir ve küre hakkinda çalismalari; baslangici Eudox’a giden, “exhaustion” yöntemiyle bir çok seklin alanini hesaplamis olmasini sayabiliriz. Eudox’tan zamanimiza yazili hiçbir eser kalmamistir. Bu nedenle, belgeli olarak, bu yöntemin ilk olarak kullanildigi yer Arsimed’in eserleridir. Arsimed bu yöntemle, bir dairenin içine ve disina düzgün 96 kenarli çokgenler çizip, onlarin alanlarini hesaplayarak, pi sayisinin 3,10/71 ile 3,10/70 arasinda bir degeri oldugunu hesaplamistir. Bu da pi’ nin virgülden sonra ilk üç rakamini dogru olarak vermektedir. O zamana kadar pi sayisinin bilinen degerleri deneysel, ölçme yoluyla elde edilen degerler idi.