SORU: 7 — İslâm'da, kadın evlendikten sonra erkeğin kölesi olur. Bu adaletsizlikler
İslâm 'dan çıkarılsa diyorum.
CEVAP: Senin söylediğin adaletsizlikler İslâm'a hiç girmedi ki çıksın. İslâm'da kadın da erkek de "Birbirini tamamlayıcıdır." Bu konuları da işlemiştik. Onun için detayına girmiyorum. Şunu unutmamak gerek ki, Allah bizden çok daha iyi bilen, çok daha merhametli olandır. Bu sorular Allah'a hakkı ile inanmamaktan Ve güvenmemekten doğuyor. İslâm'ı bilen bir erkek karısına işkence etmez. Yakınımızda olan öyle Müslümanlar görüyoruz ki adeta insanlıklarına, Müslümanlıklarına hayran kalıyoruz. Hanımı hastalansa yemek yapıyor, biraz kalbini kırsa özür diliyor. İslâmî olmayan evliliklerde ise bu işleri yapan erkek küçümseniyor. Kılıbık deniyor. Bunlar da kâfirlerin oyunu, sen aldanma kardeşim. Senin mahallendeki Müslüman, mutlaka ölçüdeğildir. Ölçü, İslâm'ın kendisidir. Allah'ı dinleyen bir erkek karısına değer verir ve onu mesut eder. Çünkü, bilin ki kadın Allah'ın emanetidir.
360
SORU: 8 — Ben namaz kılmıyorum ama kılanlardan kalbim daha temiz. CEVAP: Bir defa herhangi bir ibadeti yapmak için kalbin temizliği ön planda değil, niyeti ön plandadır. Kalp temizliği bizzat ibadetle olur. Ayrıca ibadet edenlerin kalbi pis olacak diye birşey yok. Eğer böyle olsaydı, Hz. Muhammed'in (s.a.v) kalbinin çok pis olması gerekirdi. Sonra Hz. Muhammed'in (s.a.v) kalbi pis miydi ki ona, "Namaz kıl" emri verildi? Sana bir misal vereyim. Sıkı yönetimin herhangi bir emrine karşı gelen birisi "Ben emrimizi yapmadım ama kalbim çok temiz" diye bir ifade vermiş olsa, onun kalbinin temizliği itibara alınır mı? Elbette alınmaz. Peki, kâinatın sahibi Allah emir veriyor. İnsan kim oluyor da bu emri dinlemiyor? Allah'ı dinlemeyen kalpten daha pis kalp olur mu? Temiz olsa Rabb'ine döner, niçin küffara dönsün?..Kardeşim kalp temizliği, kalp pisliği ne demektir? Önce istersen bunun üzerinde duralım. Bir defa kalp nasıl çalışır? Kalp gözünün gördüğüne, 361 kulağının duyduğuna göre düşünür, yorum yapar. Beyinle bağlantılıdır. Bir saniyedemilyonlarca kötü işler düşünebilir. Tabi, iyi de düşünebilir. Öyle ki senin hiç istemediğin, seni öldürseler bile yapamayacağın şeyleri düşünür, düşüncenden dolayı utanırsın. Cemaattan bir hanım yanıma gelmişti. Belli ki derdi büyüktü. Ağlıyordu. "Size bir şey sormak istiyorum, ama bir türlü soramıyorum. Ne yapacağımı bilmiyorum" dedi. Ben de, "Sor kardeşim, olur ki cevabını bildiğimiz bir konudur" dedim. Kadın yine, "Nasıl söyleyeyim? Kendimden utanıyorum" dedi. Nihayet kadına söylettim. Aklından öyle şeyler geçiyormuş ki, kadını kahrediyormuş. "Elimde değil düşünüyorum, birden oluyor olanlar. Nikâhım düşsün veya düşmesin kim olursa olsun, içimden bir ses hemen kötü bir şey düşünüyor" dedi. Yine bir başka hanım da kocasının haberini getirdi. Kocası "sor" demiş. "Benim Ramazan'da ister istemez açık-saçık gezen kadınlara kalbim meylediyor, şimdi orucum bozuluyor mu; Bozulmuyor mu?" Kişinin elinde olmayan düşüncelerinden kişi sorumlu değildir, dedik. Çünkü, muteber kitaplar öyle söylüyordu. (ilk bakışta günah yoktur, ama o da gayri ihtiyarî olmak şartıyla) Netice itibariyle kalp düşünür, kalp kişinin elinde değildir. Meral kardeşim şunu bil ki Hıristiyan, Yahudi, Ateşperest, Putperest kim olursa olsun, hepsinin içinde kötü düşünmeyenler vardır. Hep insanlar için iyi şeyler düşünmüşlerdir. Ama, "Allah indinde" hiç makbul değildir. Niçin? Çünkü insanlar için hep iyi düşünmüş ama, Allah için hiç iyi düşünmemiş. Kişinin cömert olması..." Kişi Allah'ını bilmiyorsa, Allah, Beş vakit namazını kıl" demiş, o kılmıyorsa... "İçki içme, kumar oynama" demiş, kişi içiyorsa, kumar oynuyorsa... "Açık gezme, cömert ol, yetimlere yardım et" demiş, kişi de etmiyorsa ve bu kişi ayrıca sizin deyiminizle kalbi çok temiz, insanlara iyilik düşünüyor diyerek, Allah'ın ona cennet vermesi gerekmez. Çünkü bu özellikler, kişi Allah'ın emrini dinliyorsa çok makbuldür, dinlemiyorsa hiç önemi yoktur. Bir misal vereyim. Farz edelim senin bir kızın var. Kızın o kadar iyi ki, devamlı komşuların bulaşığını, çamaşırını yıkıyor. Onların geçimlerini düşünüyor, onları çok seviyor. Fakat sen ona "Kızım şu bulaşıkları yıka" diyorsun o da, "Bana ne?" diyor. Sen bu kızını, komşulara yaptığı işlerden dolayı mükâfatlandırır mısın? Mükâfatlandırmazsın değil mi? Her şeyden önce ona şöyle dersin: "Kimin işlerini yapıyorsan, git mükâfatını o versin" dersin. Teşbihte hata olmaz derler (ne derece doğru bilmiyorum ama). İşte Allah da, "Ey kulum.. Sen dünyadayken kimi dinledinse şimdi git, sana cenneti o versin..." der. Kardeşim, kısacası şu: "Kalbim temiz, ben insan haklarına riayet ediyorum" sözleri meseleyi halletmez. İnsan haklarına riayet edip, Allah'ın hakini çiğnemek olmaz. İslâm'ı yaşamalıyız. İslâm edebiyat dini değil, tatbik dinidir. İslâm şiirle gelmez. İslâm çok güzel konuşmalarla gelmez. Çünkü ilk gelişi böyle olmadı. İslâm'ı yaşarsak, İslâm yayılır. Onu yaşamak için de "desinler" duygusunu, kini, cimriliği tembelliği bırakmak gerek. Allahu Teala, "Dünyada çalışmaktan başka bir şey verilmemiştir", diyor... Hadi kardeşim, kalbini ibadetle temizle. Kalp, Rabb'isinin emrini yerine getiriyorsa temizdir. Aksi halde pistir. "İbadetle olmaz sen kalbe temiz mi bak" Madem kalp yetiyordu, niçin indi ki ayet?
363
Şu sözle cennete gidenlere kızarken
Hadi neyse diyorum şimdilik vakit erken. (286)
SORU: 9 — Bu sorunun cevabı ön sayfalarda verilmiştir.
SORU: 10 — Bu sorunun cevabı da verilmiştir.
SORU: 11 — Kur'an-ı Kerim'in mealini okudum hiç bir şey anlamadım. Bu kitap,
nasıl oluyor da Allah'tan geliyor?
CEVAP: Kardeşim Meral, çok önemli bir konuya değindin. Yıllar önceydi. Kur'an-ı çok merak etmiş, ben de senin gibi mealini okumaya başlamıştım. Okudukça İslâm'dan daha çok uzaklaşıyordum. Anlaşılmaz cümleler. Yok Hz. Meryem şöyle dedi, yok adam böyle dedi. Bazı yerlerini ise hiç anlamıyordum. Kendi kendime söylenerek Kur'an-ı elimden bıraktım. Halbuki siyasî görüşüm İslâmî idi. Hal böyle olmasına, yabancı gazeteler okumama rağmen Kur'an'dan bayağı kopmuştum. Fakat yıllar geçti. Ben Rabb'imin lütfü ile Arapça okumaya başladım. Alimlerin tefsirlerini az da olsa okudum. Hala da devam ediyorum. Aradan geçen yıllardan sonra baktımki Kur'an-ı Kerim akıllara durgunluk verecek güzellikte. O kadar ilginç, o kadar harikulade ki anlatamam. (287) Bir fatihaya, "Manası bu kadardır" der, geçeriz. Halbuki on yıla yakındır İslâm ilimlerini tahsil etmeme rağmen, henüz fatihanın ilk ayetini dahi tam anlamış değilim.
(286) Mahkum Duygular - E.Ş.
(287) Kur'an En Büyük Mucize Çev. Edip Yüksel. Edip Kardeşimiz ayrıca kendisi de harikulade ilaveler yapmış. Bu kitabı mutlaka okumanızı tavsiye ederim.
364
Bir şeyin lügat manasını bilmek demek, o işin aslını bilmek değildir. Meselâ kubur; kabirler, mezarlar demektir. Lügat manası budur. Ama mezar ne demektir? Nasıl bir yerdir? Kimler gider oraya? Tüyler ürpertici cevaplar ve yine de tam idrak edilmesi oraya gitmeden imkansız gibi olan bir şey... İşte Kur'an-ı Kerim' de böyle birden anlaşılamayacak, bir kelimesinin yıllarca araştırmak-düşünmek gereği ve ihtiyacı olan ayetler var. Hıristiyan veya bazı dini reddedenler, Kuranın meal (eksik) manasıyla hüküm veriyorlar. Tabi hal böyle olunca da, hiç bir şey anlamıyorlar. Bir örnek daha verelim. Şarab içilen demektir. Yani şarabın manası, bir şeyi içmeye gelir. Mazisi şeribe'dir. Adam tutuyor, "Kur'an'da şarab haram; rakı haram değildir" diyor. Halbuki Kur'an'da sarhoş edici içki haramdır deniyor. Adam tutmuş içkisinin adını Arapça, "şarap" koymuş. Halkın zaten dîninden haberi yok ki. Şarabın isminden haberi olsun. Gümbürtüye giden onu içenler oluyor. Görüyorsun değil mi? Sanki adamlar Arapça'yı çok seviyormuş gibi içkisinin ismini Arapça koymuş. Neticede Türkçe'de suyun -içilenin- Arapça ismi şaraptır. Bu içilen herhangi birşey sarhoş edici ise, o içilen (şarap) haramdır. İşte Kur'an'da buna benzer ayetler çoktur. İstersen Yasin suresinden bir misal vereyim. Yalnız burada okuduğumuzla kalmayacağız. Başkalarına anlatacağız. Şahsen ben, ilk defa nüzul sebebini okuyunca çok hayret etmiştim. Yani bu kadar güzel olan manasının mealle anlaşılmamasına üzülmüştüm. Adı geçen sayfayı vermeden önce bir açıklama yapalım. Kur'an-ı Kerim Allah ile kul arasına inmiştir. Kur'an 365
dünya tarihidir. Kuran Allah sözüdür. Kur'an-ı Kerim'deki geçmiş olaylar, Allah'ın bize bildirmesi, bir ikazıdır. Meselâ bir annenin çocuğuna, "Ağabeyine şöyle bir ceza verdim" gibi bir tehdidi maziden bahsetmektedir. Fakat annenin karakteri gerçekten o işi yapacağını da bildirir. İşte Allahu Teala da, teşbihte hata yoktur dedik, aynı misal, geçmişteki olayları bize bildiriyor. "Kulum geçmişe bakın, ibret alın ben bunları, bana asi gelene yaptım, beni dinlemezseniz size de yaparım" gibi. Geçmişten bahseden ayetler ve tembihtir ya da örnektir, bunu biliniz...Şimdi konuya giriyorum. Elimize bir meal aldık. Üzerinde "Kur'an-ı Kerim ve Meal-iÂlisi" yazıyor. A. Fikri Yavuz Türkçe'ye çevirmiş. Sayfaları açıyoruz? İlk defa açtığımızı düşünüyoruz ve Yasin suresinin ikinci sayfasını büyük bir heyecanla okuyoruz. 13 ayetten başlıyor. 13 — "(Ey resulüm) Mekke halkına, o şehir halkının (Antakya'lıların) halini misal göster. Hani oraya (İsa'nın gönderdiği) elçiler gelmişti." 14 — "O vakit kendilerine (İsa'nın Havarilerinden) iki elçi göndermiştik de bunları tekzip etmişlerdi. Biz de üçüncü bir elçi ile bu ikisini takviye etmiştik. (Bu üç elçi varıp Antakya halkına) şöyle demişlerdi: "Gerçekten biz, size gönderilmiş elçileriz." 15 — "Onlar dediler ki: "Siz, ancak, bizim gibi bir insansınız (bize bir üstünlüğünüz yok), hem Rahman Allah bir şey (kitap) indirmemiştir. Siz, sırf yalan söylüyorsunuz." 16 — "(Elçiler, onlara şöyle) dediler: "Rabbimiz biliyor ki, biz gerçekten size gönderilmiş elçileriz." 17 — " Bize düşen, ancak apaçık bir tebliğdir." 18 — "(Onlar, elçilere) dediler ki: "Doğrusu biz, sizin366 le uğursuzlandık. Eğer (bu sözünüzüzden) vazgeçmezseniz, muhakkak sizi taşla öldürürüz ve herhalde size bizden çok acıklı bir azap dokunur." 19 — (Elçiler) dediler ki: "Uğursuzluğunuz yanınızdadır. Nasihat edilirseniz mi (bunu uğursuzluğa yoruyorsunuz ve bizi tehdit ediyorsunuz?). Doğrusu siz, haddi aşmış bir kavimsiniz." 20 — (O esnada, elçilerin geldiğini haber alan ve Allah'a ibadet etmekte olan) bir adam (Habibü'n-Neccar), şehrin ta ucundan koşarak geldi (ve şöyle) dedi: "Ey kavmim, uyun bu gönderilen elçilere." 21 — Uyun sizden bir ücret istemeyen kimselere ki, onlar hidayet üzeredirler. 22 — Hem bana ne oldu ki, ben Yaradana ibadet etmeyeyim? Hepiniz de döndürülüp ona götürüleceksiniz. 23 — Hiç ben Ondan başka tanrılar edinir miyim? Eğer O Rahman (Allah) bana bir keder murad ederse, o tanrıların şefaati bana hiç bir fayda vermez; ve onlar beni kurtaramazlar. 24 — Şüphe yok ki, o takdirde ben, apaçık bir sapıklık içindeyim. 25 — Haberiniz olsun ki, ben Rabb'inize iman getirdim; gelin beni dinleyin." 26 — (Onun nasihatlarına rağmen, kavmi onu öldürdüler. Ruhuna hitaben şöyle) denildi: "Haydi, gir cennete. (Cevap olarak ruhu şöyle) dedi: "Ne olurdu, kavmim bilselerdi, tasdik etselerdi? 27 — Rabbim'in beni bağışladığını, beni cennetle ikram edilenlerden kıldığını..." Evet baştan aşağı bir sayfayı okuduk. Eminim ki daha önce bu konuyu bilmeyenler pek bir şey anlamadılar.
367
Şimdi bir de nüzul sebebiyle beraber okuyoruz. "İsa Aleyhisselam'ın havarilerinden iki elçi emri bil-mâruf (Allah'ın emirlerini bildirmek) yapmak için Antakya'ya giderler. Şehre girmeden önce orada koyun güden bir ihtiyar görürler. İhtiyara selam verirler. Bu zat sahibi Yasin Habib el-Neccar idi. Habib Neccar "Siz kimsiniz?" diye soruyor. Onlar da, mucizeler gösteren İsa'nın elçileri olduklarını söylüyorlar. Bu elçiler Habib Neccar'ın kızını mucize olarak tedavi ediyorlar. Habib Neccar bunlara iman ediyor. Onlar daha sonra Antakya'ya geliyorlar. Orada vaaz verdikleri Antakya'nın o zamanki melikinin (hükümdarın) adı Entihas idi. Bu iki elçiyi ona haber verdiler. O da emir vererek onları hapse attırdı. "İşte habibim anlat misal ver. O şehir halkının olayını. Hani elçiler gelmişlerdi. O vakit İsa'nın havarilerinden iki elçi göndermiştik de o iki elçiyi yalanladılar. Sonra biz üçüncüelçiyi gönderdik." Üçüncü elçi çok daha bilinçliydi. Şehre geliyor, ilk önce arkadaşlarını araştırıp buluyor. Bakıyor ki onlar hapiste. Bir yolunu bulup onlarlakonuşuyor. Onlara "Siz ne kadar kötü iş yaptınız böyle?... Önce bu şehir halkına kendinizi sevdirseydiniz, ondan sonra anlatsaydınız ya İslâm'ı (o zamanki adı Hıristiyanlıktı. Fakat o zamanki Hristiyanlar Allah'a karşı gelip İsa ruhtur, İsa Rab'dır demiyorlardı.) Birden bire niçin onların putlarına hakaret ettiniz?" Bu görüşmelerden sonra üçüncü elçi kendisini o çevrede sevdiriyor. Halk bu elçiyi çok seviyor. Bir gün hükümdara gidip, "Bizim şehrimize çok akıllı bir adam geldi" diyorlar. Hükümdar üçüncü elçiyi huzuruna davet ediyor. Onunla kısa zamanda dostluk kuruyorlar. Birgün üçüncü elçi, İslâm siyaseti ile soruyor. "Yahu... duyduğuma göre, sen iki adam hapsettirmişsin doğru mu?" Hükümdar: "Evet' der,"Doğru." "Ne yapmıştı onlar?" diye sorar. Hükümdar da: "Milletin gözünü açıyorlardı. Milleti putlarından ayırıyorlardı" der. "Peki ne söylüyorlardı?" diye sorunca o da "Allah'a dönün. Allah'tan başka ilah (emrinde gezilecek) yoktur, diyorlardı." "Peki bir mucizeleri var mıydı?" "Evet varmış. Güya ölüleri diriltip, kör gözleri açıyorlarmış." "Sen hiç gördün, dinledin mionları?" diye sorunca elçi, hükümdar: "Hayır" der. Üçüncü elçi gayet sakin: "Aaa bak, sana bunu yakıştıramadım. Nasıl olur da sen kendin dinlemeden, görmeden bir insanı hapsedersin? Senin gibi adaletli birine doğrusu yakıştıramadım. Hele onları şimdi çağır da bir ifadelerini al." Teklifi kabul eden hükümdar uşak göndererek onları çağırtır. Onlar kapıdan içeri girer girmez hükümdarın yanında kendi arkadaşlarını görünce çok şaşırırlar. "Aaaa" diyecek olurlar, fakat üçüncü elçi işaret ederek, hükümdardan önce sözü ele alır: "Sizi gidi siziii... Hm. Demek ki şehri birbirine karıştıranlar sizdiniz?" diye çıkışır. Durumu hemen anlayan öteki elçi: "Biz Allah'adavet ettik"der. "Peki ne hüneriniz var?" Onlar da: "Ölüleri diriltir, kör gözleri açarız" dediler. Çok zeki olan üçüncü elçi hükümdarın kulağına eğilerek: "Şunlara mahzenden iki tane kör getirttir. Hadi bunun gözlerini açın, diyelim. Şunları bir mahcup edelim de görsünler. Zaten açamayacaklar" der. Hükümdar bu teklifi çok beğenir, iki kör getirttirir. Elçiler, "Bismillahirrahmanirrahim" diyerek ellerini sürerler. Cenab-ı Hak âmâ gözleri açar. Çok şaşıran hükümdarın kulağına eğilen üçüncü elçi: "Yahu bunlar ne yaptılar böyle? Hadi iki âmâ daha getirttir. Onların gözünü de senin tanrıların açsın. Böylece hem sen, hem de tanrıların şereflensin." dedi. Hükümdar üçüncü elçinin kulağına eğilerek: "Laf aramızda kalsın ama bizim tanrılarımız göz açamaz ki" der. O da: "Aaaa. Ama gözü açamayan tanrınız hakiki gözü nasıl taktı?" diye sorar. Burada da çelişkilere düşen hükümdar onlara dönerek: "Bir hafta önce ölen bir genci diriltir misiniz?" dedi. Onlar da "Evet" dediler. Bu olay her tarafa yayıldı. Topluca mezarlığın başına gittiler. İki elçi mezarın başına geçip, "Esselamunaleyküm ey ehli kubur" diyerek selam verirler. Ve bir bakarlar, Allah'ın lütfü ile genç dirilir. Herkes şaşkın olduğu halde, hükümdar bu gence sorar: "Ben biraz önce neredeydin ve ne görüyordun?" Genç: "Sen biraz önce başka bir âlemden Antakya'yı seyrediyordum. şu üç elçi hariç herkes yanıyordu." Hükümdar şaşırır. "Ne?" der. "Bu da mı onlardan?" Bu arada halk bunların üzerine yürür, "Siz bizi putlarımızdan ayıracaksınız... Siz büyücüsünüz." demeye başlar. Ve büyük bir işkenceye tabi tutarlar. Elçiler onlara şöyle demişlerdi. "Gerçekten biz, size gönderilmiş elçileriz." Onlar da "Siz ancak bizim gibi bir insansınız. Sizin nereniz elçi? Hem Rahman size bir kitap indirmemiş. Siz yalan söylüyorsunuz." Elçiler o kadar eziyete, işkenceye rağmen: "Rabbimiz biliyor ya bizi. Siz bilmezseniz de olur. Biz size gönderilmiş elçileriz, dediler." Allah'tan başka hiç kimseye yaranmak istemedikleri için mücadeleyi sürdürüyorlardı. Onun için, "Bize düşen vazife apaçık bir tebliğdir" (iman edin veya etmeyin o sizin bileceğiniz iştir dediler) Bu arada onlara, Allah'ın vaad ettiği musibetler gelmeye başlamıştı. Hastalıklar arttı. Kuraklık baş gösterdi. Elçilere paralar teklif ettiler. "Gidin buradan" dediler. "Siz geldiğiniz günden beri uğursuzluğumuz bitmedi. Siz çok uğursuz geldiniz" dediler. Zannediyorlardı, ki Allah adına yola çıkan bir insanı biz sustururuz. (onlar elçilere dediler ki, "Siz geleli uğursuz olduk. Bu sözlerinizden vazgeçmezseniz, sizi taşlarla öldürürüz, size bizden çok acıklı azaplar gelir" dediler. Onlar da: "Uğursuz, aslında siz kendinizsiniz. Biz size doğruyu söylediğimiz için mi uğursuz oluyoruz? Doğrusu siz haddi aşmış kavimsiniz."
370
cevabını verdiler. Halk artık tahammül edemez hale gelir. Bunların üzerine atılırlar. Bu arada, şehir tarafından koşarak bir adam gelir. Bu adam Habib Neccar'dır. "Ey kavmim bu elçilere inanın, bunlara uyun..." der. Sonra elçilere sorar: "Siz bu iş için bir ücret istiyor musunuz?" Onlar, "Hayır" derler. "Biz sadece Allah rızası istiyoruz." Habib Neccar tekrar halka dönerek: "Uyun bu elçilere. Bakın sizden bir şey istemiyorlar. Onlar gerçekten hidayet ehlidirler" der. Halk, Habib Neccar'a hayret ederek. "Aaa, sen de mi döndün? Sen de mi onların tanrılarına ibadet ediyorsun?" "Bana ne oluyor ki, beni yaradan Rabbime ibadet etmeyeyim? O öyle Rabb ki hepiniz ona döneceksiniz." Bırak o tanrıyı, dediler. "Hiç ben ondan başka tanrı yar edinir miyim? Eğer Allah bana bir musibet, bir kader tayin etmiş olsa sizin tanrılarınız beni kurtaramaz." Habib Neccar gerçekten iman eden biriydi. Korku uğruna Allah'tan vazgeçecek kadar iradesiz değildi. Tam Allah'ın sevdiği imandan taşıyordu. "Ben dönersen hiç şüphe yok ki, apaçık bir sapıklık içindeyim demektir. Ben Rabbimden dönmem" dedi. Onlar baskı yaptıkça, "Hey haberiniz olsun ki iman ettim. Siz de ediniz." Karşısında bir şehir halkı olduğu halde hepsine meydan okuyor, "İnandım"diyordu. Bütün yalvarmalara rağmen hançeri soktular, Habib Neccar'a. Ölüme giden Habib Neccar'ın gözünden perde alındı ve "Cennete gir" denildi. Gözünden perde kalkınca gideceği yeri gören Habib Neccar, gördüğü dünyanın güzelliğine hayran kalarak, dedi: "Ne olaydı da şu gördüklerimi, şu bana verileni, kavmim bilseydi. Rabb'imin beni bağışladığını (cennet), ikram edilenlerden kıldığını ah kavmim bir bilseydi." (288) Son anda dahi başkalarının imanını düşünüyordu.
(288) Yasin Suresi, Sayfa 2.
371