Konu: 7. Sınıf Fen Ve Tenoloji - 1.ÜNİTE - Vücudumuzda Sistemler - Ders Notları

[Uyanan Gençlik]

Boşaltım sistemi, üretra, üreter, nefron ve yapısı, Boşaltım sisteminin sağlığı nasıl korunmalıdır?

BOŞALTIM SİSTEMİ

Böbrekler:
karın boşluğunun arkasında ve omurganın iki yanında bir çift böbrek vardır. Böbrekler fasulyeye benzerdir. Böbreklerin yapısında kanı süzen nefronlar bulunur. Her bir böbrekte yaklaşık bir milyon nefron vardır.

Üreter ( idrar Borusu):
Böbrekle idrar kesesi arasında bulunur. İnce uzun bir kanal şeklindedir. Böbreklerde oluşan idrarı idrar kesesine taşır. Üreter düz kaslardan oluşmuştur.

İdrar Kesesi:
İdrarın depolandığı kesedir. Yaşın artması ile birlikte idrar kesesinin büyüklüğü de artar. İdrar kesesindeki idrar belli bir seviyeye ulaşınca idrarı dışarı atma isteği oluşur ve idrar dışarı atılır.(işeme). İdrar kesesi düz kaslardan oluşmuştur.

Üretra:
idrarın vücuttan dışarı atılmasını sağlayan kısımdır. Başlangıcında kaslı bir yapı vardır. Bundan dolayı istemli olarak dışarı atılır.

İdrar Oluşumu
1- Kan, böbrek atardamarları yoluyla böbreklere gelir. Kandaki zararlı maddelerle birlikte yararlı maddelerde nefronlarda süzülür.
2- Süzülme sırasında kan içindeki yararlı maddeler nefronlarda geri emilir ve yeniden kana geçer.
3- Süzülerek temizlenen bu kan, bönrek toplardamarı ile böbreklerden çıkar.
4- Süzülmeden sonra kalan tuzun ve suyun fazlası ile üre, idrarı oluşturur.
5- Oluşan idrar, üreter ile idrar kesesine taşınır ve burada toplanır.
6- İdrar, üretra ile vücuttan dışarı atılır.

NOT: Böbreklerimiz her 15-20 dakikada bir vücudumuzdaki kanı süzer. Bu işlem günde 100-150 defa tekrar edilir. Bir günde yaklaşık 500 litre kan böbreklerimiz tarafından süzülerek 1.5 litre idrar üretilir.

Boşaltım Sisteminin Sağlığı

Boşaltım sisteminin sağlığını korumak için;
1- İdrar yollarını soğuktan korumalıyız.
2- Vücut temizliğine dikkat etmeliyiz.
3- Beslenmeyle günlük iki litre su içmeliyiz.
4- Diş çürüklerinin tedavisi en kısa sürede yaptırmalıyız.
5- Bilinçsiz olarak ilaç kullanmamalıyız.
6- Grip ve boğaz iltihaplanmalarının ilerlememesi için hemen tedavi olmalıyız.

Böbreklerin hastalanması sonucu; böbrek iltihabı, böbrek taşı, idrar yolu iltihabı, böbrek yetmezliği hastalığı oluşabilir. Şeker hastalığına ve yüksek tansiyona bağlı böbrek rahatsızlığı da oluşabilir. Böbrek tahribi ve böbrek yetmezliği gibi durumlarda kan diyaliz makinesinden geçilerek süzülür. Diyaliz böbreği tedavi etmez. Sadece kanı süzer.

Bazı iltihaplar, aşırı tuz ve vitamin tüketimi böbrek taşı oluşumunu hızlandırır. Taş oluşumunu önlemek için beslenmeye dikkat edilmesi, bol su içme ve düzenli egzersiz yapılması faydalı olur.

[Uyanan Gençlik]

Sindirim sistemi sindirim sistemi hastalıkları fiziksel mekanik kimyasal sindirim emilim sindirime yardımcı organlar




SİNDİRİM SİSTEMİ
Büyük moleküllü besinlerin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere dönüştürülmesine sindirim denir. Bu işi gerçekleştiren sisteme sindirim sistemi denir

Besin içerikleri asıl kullanıldıkları yer olan hücrelere ulaşması kan yoluyla olur. Bağırsaklardan emilimin gerçekleşmesi için büyük moleküllü besin içeriklerinin küçük bileşenlerine parçalanması gerekir. Bu parçalanmalar fiziksel ve kimyasal sindirim ile gerçekleşir.

Fiziksel (mekanik ) sindirim:
Besinlerin ağızda dişler , mide ve bağırsaklarda kaslar yardımıyla parçalanmasına mekanik sindirim denir. Mekanik sindirim besinlerin iyice parçalanmasını sağlar.
Kimyasal sindirim: Büyük moleküllü besinlerin enzimler yardımıyla parçalanmasına kimyasal sindirim denir.

Sindirim sistemi organları:



Ağız:
Mekanik ve kimyasal sindirim ikisi de gerçekleşir. Mekanik sindirim çiğneme ile, kimyasal sindirim tükürük içerisindeki enzimlerle olur. Karbonhidratların kimyasal sindirimi burada başlar.

Yutak:
Besinlerin ağızdan yemek borusuna iletildiği yerdir.

Yemek Borusu:
Besinleri yapısında bulunan kaslar yardımıyla mideye iletir.

Mide:
Mekanik ve kimyasal sindirim ikisi de gerçekleşir. Mekanik sindirim midenin kasılıp gevşeme hareketi ile gerçekleşirken, kimyasal sindirim mide öz suyu içerisinde bulunan mide asiti ve enzimlerle gerçekleşir. Proteinlerin kimyasal sindirimi burada başlar.

Onikiparmak bağırsağı:
İnce bağırsağın mide ile birleşen ilk kısmına onikiparmak bağırsağı denir. ( ilk 20 -25 cm’lik kısım) ) Kıvrımlı bir yapıya sahiptir. İnce bağırsağın en önemli kısmıdır. Buraya karaciğerin safra salgısı ve pankreasın sindirim enzimleri boşaltılır.
Onikiparmak bağırsağında karbonhidrat, protein ve yağların sindirimi gerçekleşir. Yağların sindirimi, karaciğerden gelen safra salgısının etkisiyle ilk kez burada başlar.

İnce bağırsak:
Yağların kimyasal sindirimi burada başlar. İnce bağırsağa gelen pankreas öz suyu ve safra ile karbonhidratların, proteinlerin ve yağların sindirimi tamamlanır. Moleküller en küçük parçalarına kadar parçalanır ve artık buradan kana geçer. Bu olaya emilim denir.
İnce bağırsakta yer alan villus adı verilen yapılar besinlerin emilim ile kana geçmesini sağlar.
Kalın bağırsak: Besinler içerisinde bulunan su ve mineraller burada emilir. Atık maddeler anüse gönderilir.

Anüs:
Besin maddelerinin vücudumuz tarafından kullanılmayan kısmı buradan dışarı atılır.