Konu: 7.Sınıf Sosyal Bilgiler - 4. Ünite: Zaman İçinde Bilim - Konu Anlatımı

[Uyanan Gençlik]

İpek Yolu, İpek Yolunun önemi, Neden İpek Yolu

Eski çağlarda Avrupalılar, Doğu ülkelerinin kaliteli ipek ve baharatı ile tanışınca, Avrupa’da bu ürünlere büyük bir talep doğmuştur. Bu ürünleri Avrupa’ya taşımak için “İpek Yolu” olarak adlandırılan ticaret yolları yapılmıştır. Çin’den başlayıp İstanbul’a ulaşan ve oradan da Avrupa’nın içlerine giden bu yol boyunca kervanlar yük taşımıştır. İpek Yolu üzerinde yapılan ticaretten alınan vergiler bu yolun geçtiği ülkelere büyük gelir sağlamıştır. Bu nedenle İpek Yolu’na egemen olmak için devletler arasında zaman zaman savaşlar ve ittifaklar olmuştur. Hun-Çin savaşları, Kök Türk Bizans ittifakı bunlara örnektir.
Bu yola İpek Yolu denmesinin asıl nedeni Çin ipeğinin Roma’ya taşındığı yol olmasıydı. İpek çok güzel görünüşlü, yumuşak, parlak ve dayanıklı bir üründür. Kolaylıkla boyanıp daha gösterişli hâle getirilebilir. İpek böceğinin ürettiği bu liften iplik yapılarak kumaş dokunur. 4000 yılı aşkın bir süreden beri, insanların ekonomik ayatında önemli bir rol oynamakta olan ipek, yıllar boyu Çin, Hindistan, Taşkent, Bağdat, Şam ve İstanbul’dan geçen İpek Yolu üzerinden Avrupa’ya taşınmıştır. Bu zaman zarfında ipek altından daha değerli bir ürün olarak alıcı bulmuştur.
İpek Yolu’nda; ipek, kürk, değerli taş, yağ, bal, fildişi vb. ürünler taşınıyordu. Bu yol üzerinde bulunan Kaşgar, Buhara, Bağdat, Tebriz, Bursa, Kayseri gibi kentler önemli ticaret merkezleri hâline geldiler. İpek Yolu, doğu-batı arasındaki ticari ilişkiler kadar kültürel ilişkilerin de yoğunlaşmasına neden oldu. Bu yol sayesinde Avrupalılarla Doğu ülkeleri birbirlerini tanıdılar. Çin’in çeşitli ürünleri yanında kâğıt, matbaa, lake ve porselen eşyalar, barut ve pusula gibi teknolojik ürünler İpek Yolu üzerinden dünyanın çeşitli bölgelerine yayıldı.

[Uyanan Gençlik]

Baharat Yolu neresi, Baharat Yolunun önemi

Doğu ülkeleri ile Avrupa arasındaki ticarette önemli bir yol Baharat Yolu idi. Baharat günümüzden binlerce yıl önce Doğu ülkelerinde kullanılıyordu. Orta Çağ Avrupa’sında soyluların sofralarına da girince çok önemli bir ticaret ürünü hâline geldi. Çünkü baharat Avrupalıların çok miktarda tükettiği etin taze kalması için gerekliydi. Ancak çok pahalı olması nedeniyle baharatı ancak varlıklı kimseler satın alabiliyordu. Baharat Yolu Hindistan’dan başlayarak İran Körfezi ve Irak üzerinden
Suriye limanlarına veya Kızıldeniz yoluyla İskenderiye’ye ulaştırılırdı. Akdeniz limanlarına getirilen baharat, buradan da Avrupa’ya taşınırdı.
İpek ve Baharat yolları uzun yıllar boyunca Osmanlılar ile Venediklilerin egemenliğindeydi. Doğu ülkelerinden getirilen ipek, baharat ve değerli mücevherler Avrupa’ya ulaşıncaya kadar oldukça pahalanıyordu. Bu nedenle Avrupalılar bu değerli malları üreten ülkelere doğrudan ulaşmanın yollarını aramaya başladılar. Diğer taraftan Marco Polo gibi Avrupalı seyyahların doğu ülkelerinin zenginliğiyle ilgili abartılı anlatımları, Avrupalılarda doğu ülkelerine karşı büyük ilgi ve merak uyandırmıştı. Bu seyyahlardan biri “Japonya’da o kadar çok altın var ki hükümdarın sarayının tabanı iki parmak kalınlığında altınla örtülü” bilgisini veriyordu. Bu eserleri okuyan Avrupalılar kendi
ülkelerinde az bulunan altın, gümüş gibi madenlerin bol olduğuna inandıkları Asya ve Afrika ülkelerine gitmeyi düşünüyorlardı. Tüm bu arayışlar Coğrafi Keşişerin başlamasında etkili oldu.

[Uyanan Gençlik]

Coğrafi Keşiflerin önemi, Coğrafi Keşiflerin sonuçları

15 ve 16. yüzyıl boyunca süren Coğrafi Keşişer, yeni ticaret yollarının, yeni okyanus ve kıtaların bulunmasıyla sonuçlandı. Keşişer daha sonraki yüzyıllara damgasını vuran önemli gelişmelere yol açtı: Avrupalıların Doğu ülkelerine doğrudan ulaşan yolları bulmasıyla ticaret yolları değişti. Akdeniz ipek ve baharat ticaretinde önemini kaybetti. Atlas Okyanusu’ndaki limanlar önem kazandı. Bu durumdan İpek ve Baharat yolları üzerinde bulunan tüm Müslüman ülkeleri olumsuz etkilendi. Bu ülkeler zarara uğradı, ellerindeki malların değerlerinin azalmasıyla giderek yoksullaştı.
Ticaret yollarının değişmesi Osmanlı Devleti’ni de olumsuz etkiledi. Vergi gelirleri azaldı. Osmanlı topraklarında kervan yolları boyunca faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kaldı. Bu durum, Osmanlı Devleti’nde ekonomik sıkıntılara ve iç isyanlara zemin hazırladı. Osmanlı Devleti, ticaret faaliyetlerini yeniden geliştirebilmek için Avrupalı devletlere kapitülasyonlar vermek zorunda kaldı.
Coğrafi Keşişer sonucunda Avrupalılar yeni kıtalara yayılma ve buraların zenginlik kaynaklarını ele geçirme olanağı elde etti. Avrupalılar bir yandan kendi kültürlerini ve dinlerini yayarken bir yandan da yeni ülkelerin zenginliklerini ele geçirmeye başladılar. Avrupalılar bunu yaparken, yerli halklara ve yerel yaşama zarar vermiş, hatta yok etmiştir. Daha sonraki yüzyılları derinden etkileyecek olan sömürgecilik bu dönemden itibaren başlamıştır. Kısa sürede yeni keşfedilen ülkelerden ele geçirilen madenler vrupa’ya taşınmıştır. Bunun sonucunda Avrupa’da zenginliğin kaynağı toprak olmaktan çıkıp maden olmuştur. Avrupa kısa zamanda zenginleşmeye başlamış ve büyük bir
sermaye birikimi meydana gelmiştir. Bu birikim daha sonraki tarihlerde gerçekleşecek olan Sanayi İnkılabı’nın temellerini oluşturmuştur.