Konu: Yapılarına Göre Cümleler

[Uyanan Gençlik]

Cümleler yargı bildirir. Kimi cümlelerde bir yargı, kimi cümlelerde ise birden çok yargı vardır.
Cümleler yapılarına göre basit, birleşik, sıralı ve bağlı olmak üzere dörde ayrılır.

Bu konuyu daha iyi anlamak için “temel cümle” ve “yan cümle” kavramlarına açıklık getirmekte yarar var.

» TEMEL CÜMLE:
Birleşik cümlelerde asıl yargıyı bildiren, yardımcı yargıları sonuca bağlayan cümledir. Daha öz bir ifadeyle temel cümle yüklemdir.

Örnek
» Sokakta kartopu oynadık.
cümlesinde “oynadık” yüklemi temel cümledir.

» Ümit, fakirin ekmeğidir.
cümlesinde “fakirin ekmeği” yüklemi temel cümledir.

» YAN CÜMLECİK:
Tam bir yargı bildirmeyen, fiilimsilerle ya da çekimli bir fiille kurulan, temel cümlenin ögesi olarak görev yapan söz ya da söz öbeklerine yan cümlecik denir.

Örnek
» Minareyi çalan kılıfını hazırlar.
yan c. (özne)            temel c. (yüklem)
cümlesinde “minareyi çalan” sözleri yan cümleciktir. Sıfat – fiille kurulan bu yan cümlecik, temel cümlenin (hazırlar) öznesi görevinde kullanılmıştır.

» Hava soğursa paltonu giy.
yan cüm.                temel cüm.

cümlesinde “soğursa” sözü yan cümleciktir. Çekimli fiil ile kurulan bu yan cümlecik, temel cümlenin zarf tümleci görevindedir.

Yapılarına Göre Cümleler

        a) Basit Cümle
        b) Birleşik Cümle
        c) Sıralı Cümle
        d) Bağlı Cümle