Alm. Fatih Moschee (m), Fr.Mosquèe (f) de Fâtih, İng. Fatih mosque.
İstanbul fâtihi, Sultan Mehmed Han tarafından yaptırılan câmi.
İstanbul fethedildiği zaman câminin yerinde harap olmuş bir kilise vardı. Fâtih’in emriyle kilisenin yerine 1467 yılında câmi yapılmaya başlandı. 1470’de tamamlandı. Câminin mîmârı Sinânüddîn Yûsuf bin Abdullah olup (Sinan-ı Atik olarak da tanınır) kabri aynı semtteki Kumrulu Mescidin bahçesindedir. Câminin etrafında büyük bir külliyesi yapıldı.
Külliye 16 adet medrese, darüşşifa (hastane), tabhane (konukevi) imarethane (aşevi), kütüphane ve hamam bulunmaktadır. Şehrin yedi tepesinden birinde inşa edilmiştir. Cami 1766 depreminde yıkıldıktan sonra onarılarak 1771'de bugünkü halini almıştır. 1999 Gölcük Depreminde zemininde kaymalar tespit edilen camide 2008 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından zemin güçlendirme ve restorasyon çalışmalarına başlandı ve 2012 yılında ibadete açılmıştır .
Fâtih külliyesi olarak bilinen yerde câmi, medrese, mektep, kütüphâne, imâret (aşevi), kervansaray (konaklama yeri), tabhâne, mutfak, dûrüşşifa (hastahâne) ve hamam bulunuyordu.İlk Türk üniversitesi sayılan Fâtih Medresesi câminin etrâfındadır.Sahn-ı Seman adı verilen sekiz medreseden dördü dış avlunun batı tarafındaydı. Bu dört medrese, Akdeniz, Başkurşunlu, Çiftekurşunlu ve Ayakkurşunlu isimleri ile anılırdı. Doğu tarafta ise Karadeniz, Başkurşunlu, Çiftekurşunlu, Ayakkurşunlu medreseleri bulunurdu. Bu medreselerin herbirinde on dokuz oda ile bir dersâne vardı. Bunların bir kısmından bugün eser dahi kalmamıştır.
1766 yılında zelzeleden harâb olan câmi Sultan Üçüncü Mustafa tarafından yeniden yaptırıldı. 1767-1771 senelerinde Mîmar Mehmed Tâhir Ağa câmiyi yeni baştan inşa etmiştir.Câminin civârında ayrıca Pazar-ı Sultânî adıyla bir çarşı ile Saraçhâne gibi bir ticârî site vücûda getirilmiştir. Bu vakfın yaşaması için tesisler de kurulmuştur.
Câmide, merkezî kubbe dört fil ayağının üstüne oturmuştur. Bunu dört yarım kubbe çevirmektedir.Yarım kubbenin etrafındaki tam ve yarım kubbeler mahfilleri ve dıştaki abdest musluklarını örtmektedir. İki şerefeli iki minâresi vardır.Minârelerin, şerefeye kadar gövdeleri ilk inşaattan kalmadır. Taş kulakları, Sultan İkinci Abdülhmîd Han zamânında yapılmıştır. Şadırvan avlusu 18 sütûna dayalı, 22 kubbelidir. Ortada çok güzel bir şadırvan bulunur.Avlusunun cümle kapısındaki yangın havuzu 1825’te Sultan İkinci Mahmud tarafından yaptırılmıştır.İlk yapılan câmi klasik mîmâriye geçişin bütün özelliklerini taşıyordu. Eski eserden kalan unsurlar bu yapının değerini tam olarak ortaya koymaktadır. Sonradan yapılan câmi ise klasik üslupla, barok üslûbun birbiriyle kaynaşmış örnek yapılarından biridir.
Bu muazzam külliyenin nasıl idâre olunacağına dair bizzat Fâtih Sultan MehmedHan tarafından yazdırılmış bir vakfiye vardır.Külliyede vazife yapan her görevlinin ne iş yapacağı ve ne kadar ücret alacağı tek tek yazılan bu vakfiye, incelendiği zaman Müslüman Türkün bilhassa FâtihSultan Mehmed’in ilme, irfana ve insana verdiği değer açıkça anlaşılır.
Başta Fatih Sultan Mehmed'in türbesi olmak üzere, Osmanlı tarihinin birçok önemli isminin mezarı buradadır. Fatih'in eşi ve II. Bayezid'in annesi Gülbahar Valide Sultan'ın, "Plevne Kahramanı" Gazi Osman Paşa'nın, ve mesnevi şarihi Abidin Paşa'nın türbeleri hazirededir. Sadrazamlar, Şeyhülislamlar, müşirler ve pek çok ilim adamının mezarlarının burada olması, Osmanlı protokolünün adeta törendeymiş gibi bir arada görülmesine imkân vermektedir.
Mezarları burada bulunan bazı devlet adamları ve ilmiyye mensuplarından bir kaçı şunlardır:
Sadrazam Mustafa Naili Paşa
Sadrazam Abdurrahman Nureddin Paşa
Sadrazam Gazi Ahmed Muhtar Paşa
Şeyhülislam Amasyevi Seyyid Halil Efendi
Şeyhülislam Mehmed Refik Efendi
Ahmet Cevdet Paşa
Emrullah Efendi. Maarif Nazırı.
Yesari Mehmed Esad Efendi. Hattat.
Yesarizade Mustafa İzzet Efendi. Hattat.
Sami Efendi. Hattat.
Amiş Efendi. Mutasavvıf ve Fatih türbedarı.
Maraşlı Ahmed Tahir Efendi. Amiş Efendi'nin talebesi.
Kazasker Mardini Yusuf Sıdkı Efendi
Manastırlı İsmail Hakkı Efendi. Selatin camileri vaizi.
Şehbenderzade Ahmed Hilmi Bey. Darülfünun Felsefe müderrisi ve edip.
Bolahenk Mehmed Nuri Bey. Musıkişinas, hoca ve bestekar.
Ahmed Midhat Efendi
Köse Raif Paşa
Akif Paşa
Sultanzade Mahmud Celaleddin Beyefendi
Hariciye Nazırı Veliyüddin Paşa
Hariciye Nazırı Mehmed Raşid Paşa
Hace İshak Efendi
Ferik Yanyalı Mustafa Paşa
İbrahim Subaşı (Tokatlı)
General Pertev Demirhan
0 Yanıt
2567 Gösterim