Alm. Eisbrecher, Fr. Dégivreur, İng. Ice-breaker.
Bir kanalı veya bir limanı tıkayan buzları kırmak ve seyire elverişli bir geçit sağlamak için özel olarak inşâ edilen ve donatılan gemilere verilen ad.
Nükleer buzkıran Yamal Arktika'da.
Buzkıran, deniz ulaşımı için bir geçit açmak amacıyla, özellikle buz kırmak için yapılmış gemidir.
Çok sağlam bir gemi olan buzkıran "kaşık" adı verilen çok güçlü baş bodoslamasıyla buz üstüne çıkar ve buzu ağırlığıyla parçalar.
İlk buzkıranlar 19. yüzyılın sonlarına doğru Finlandiya ve Rusya’da yapıldı. O zamanın en önemli buzkıranı Rus amirali Makarov’un planlarına göre 1898’de inşâ edilen "Ermak" adlı buzkırandır. Bu geminin deplasmanı (taşırdığı suyun hacmi) 7900 ton, uzunluğu 97 m ve makinaları 9500 beygir gücündeydi. Nükleer enerjiyle çalışan ve daha sonra inşâ edilen "Lenin" adlı Sovyet buzkıranı ise 44.500 beygir gücündeydi. Bir başka Sovyet buzkıranı ise 75.000 beygir gücündeki "Arktika"ydı. Bu nükleer gemi Barents Denizinden yola çıkarak 7 günlük bir seyirden sonra 17 Ağustos 1977’de Kuzey Kutbuna vardı. Gemi bu seferi yapmak için 4 metreye varan buz tabakalarını aşmak zorunda kalmıştı.
Buzkıranlar özellikle Avrupa’nın kuzeyinde kullanılır. Bu gemiler her yıl yaz boyunca Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus arasında durup gemilerin kolayca seyretmesini sağlar. Ayrıca Amerika’nın kuzey kıyılarında ve Hudson Körfezinde de buzkıranlardan faydalanılır. İç su yollarında kullanılan buzkıranlar ise umûmiyetle motorsuzdur. Kıyıdan yedekte çekilir veya bir iticiyle itilirler.
En büyük buzkıran filolarının bulunduğu ülkeler Rusya, İsveç ve Finlandiya'dır. Rusya'da, nükleer güçle çalışan buzkıranı Lenin gerçekleştirmiştir. Buzkıranlar daha çok Baltık Denizi'nde, Amerika'nın kuzey kıyılarında, Hudson Körfezi'nde ve Rusya için çok önemli olan Kuzey Buz Denizi'nde kullanılır.
Günümüzde, özel gemilere başvurulmadan buzlar arasında gidip gelebilecek gemiler yapma eğilimi belirmiştir. Böylece, henüz ulaşılması çok güç olan ve iktisadi bakımından gelişen bölgelere, sözgelimi Alaska'ya yeni deniz yolları açılmış olacaktır.