Alm. Kühlschrank (m), Fr. Glaciere (f), İng. Refrigerator, icebox.
Özel bir metodla çalışan, yiyecek ve içecekleri soğuk tutarak uzun zaman muhâfaza eden dolap.
Buzdolabı; buhar sıkıştırma yöntemiyle çalışan, gıdaların soğuk tutularak uzun zaman muhafaza edilmesini sağlayan soğutma makinesidir.
Soğutmanın amacı kapalı bir mahâlde, çevre sıcaklığının altında sıcaklıklar elde etmek ve bu düşük sıcaklığı sürekli olarak muhafaza etmektir. Ancak ısı sıcaktan soğuğa kendiliğinden akarken, tersine akış kendi kendine olmaz. İki sistem arasındaki dengeyi bozabilmek için enerji gereklidir. Günümüzde bu iş soğutucu makineler tarafından gerçekleştirilir. Soğutucu makineler çalışma prensiplerine ve çalıştıkları sıcaklık aralığına göre sınıflandırılırlar. Buzdolapları ise soğutucu makinelerin evlerde kullanılan tipidir.
İlk elektrikli buzdolabı, Karl Linde tarafından 1877’ de geliştirildi. Yiyeceklerin bozulmadan saklanabilmesi için gereken, ortamın soğuk olması koşulu, ilk defa Karl Linde tarafından yapay olarak sağlanmıştı. Linde’ nin cihazı, yiyecek kabininin arkasına freon gazı yerine metil ether adlı son derece patlayıcı bir gaz pompalıyordu. Bu yüzden pek yaygınlaşmadı. Freon gazı kullanılan ilk buzdolabını ise Balzer Von Platen ve Carl Munters birlikte tasarlamıştı.
Sun’î soğuk üreticisi. Besinleri soğukta tutmanın, bunların bozulmalarını yavaşlattığı asırlardır bilinir. Soğutma tertibâtlı kamyonlar, vagonlar, gemiler, uçaklar, besinleri uzak mesâfelere tâze olarak ulaştırabilmektedir. Besin işleme fabrikalarında dev soğutucular kullanılmaktadır.
Soğutma ile, buz üretilmekte, havanın elverişli olmadığı yer ve zamanlarda sun’î kar bile yapılabilmektedir. Kısaca, soğutucular hayâtımızın bir parçası olmuştur. Kışın dağlarda, çukurlarda kar biriktirmek, sonra bunu evlerde soğutucu olarak kullanmak devri, modern soğutucular veya bugünkü adıyla buzdolapları ile kapanmıştır.
Temel prensipleri: Soğutma, ısının bir yerden başka bir yere aktarılması demektir. Soğuk, ısının kaybedilmesidir. Cisimden ne kadar çok ısı çekilirse, alınırsa, cisim o kadar soğuk olur. Isı sıcaktan soğuğa kendiliğinden akarken, tersine akış kendi kendine olmaz. Soğutma yapabilmek, akışı tersine döndürmek için enerji lâzımdır. Soğutmanın en basit yolu, kendisi bir enerji deposu olan bir kalıp buz kullanmaktır. Su, buz hâline getirilirken, enerji kullanılmış ve bu enerji buzda saklı kalmıştır. Buz, etraftaki ısıyı kendine alıp erirken su hâline gelir.
Isıyı çekmenin başka bir yolu buharlaşmayı sağlamaktır. Sıcak bir günde insanı serinleten, vücuttaki terin buharlaşmasıdır. Ter buharlaşırken etraftan ve vücuttan ısı alarak insanı serinletir. Bu işlem soğutucuların, buzdolaplarının temel çalışma prensibidir.
Soğutucu nasıl çalışır? Soğutucuda buharlaşan su değil, sıvı hâlden gaz hâle ve gaz hâlden sıvı hâle dönüşebilen özel kimyevî bir maddedir. Buna soğutucu denir. Bu madde, soğutucu içinde üç ünite arasında dolaştırılır. Buharlaştırıcı (evaporatör), kompresör ve yoğunlaştırıcı (kondenser). Kompresör, soğutucuyu sistem içinde dolaştıran bir pompadır. Elektrik (veya ısı) enerjisini kullanan da budur. İnce bir borudan ibâret olan buharlaştırıcıya gelen soğutucu sıvı, burada birden genişler, buharlaşır ve ısı alarak buharlaştırıcıyı soğutur. Bu kısım dolap içinde olduğundan dolap soğutulmuş olur. Isıyı almış olan soğutucu gaz, daha sonra kompresöre giderek sıkıştırılır ve kondenserde yoğunlaştırılır. Kondenser dolabın dışındadır ve yoğunlaşma ile ortaya çıkan ısı dış havaya atılmış olur. Isısı atılmış gaz daha sonra tekrar buharlaştırıcıya giderek yeniden soğutmada kullanılır.
Absorbsiyonlu soğutma: Bâzı buzdolaplarında hareket eden bir kısım yoktur. Buharlaşma ve yoğunlaşma işlemlerinde ısı (ekseriyâ bir gaz alevi) kullanılır. Absorbsiyonlu soğutucular elektriğin olmadığı veya pahalı olduğu uzak köşelerde kullanılır.
Termoelektrik soğutma: Bu sistemler, farklı metallerin, gerilim tatbikiyle birleşme noktalarında soğutma meydana getirmeleri prensibine dayanır. Laboratuvar seviyesinden ticârî sahaya geçmesini engelleyen faktörler, yeterli soğutma kapasitesine ulaşılamaması ve oldukça pahalı olmasıdır. İleride bu engeller aşıldığında kullanma sahası yaygınlaşabilir.
Kuntiz soğutmaBazı buzdolaplarında hareket eden bir kısım yoktur. Buharlaşma ve yoğunlaşma işlemlerinde ısı (ekseriya bir gaz alevi) kullanılır. Absorbsiyonlu soğutucular elektriğin olmadığı veya pahalı olduğu uzak köşelerde kullanılır.
No Frost BuzdolabıNo frost buzdolaplarında gazlı, kompresörlü soğutma sistemi devre elemanlarının her biri mevcuttur, farklı olarak, evaporatör etrafında bulunan ısıtıcı rezistanslar, bu rezistansları devreye alan ve çıkaran zaman rölesi (timer) ve evaporatör üzerinden hava akışı ile hızlı soğutma sağlayan fan(lar) bulunur. Gün içerisinde belli aralıklarla rezistanslar evaporatör üzerinde biriken karı eriterek hem buzdolabının daha verimli çalışmasını sağlar hem de hiçbir zaman kullanıcının buzları eritmesine ihtiyaç kalmaz. Kullanıcı bu işlemin farkında olmaz. Buzdolaplarında eriyen buzların suları genelde kompresör üzerindeki hazneye giderek kompresörün sıcaklığı ile buharlaşır veya dolabın altına kadar uzatılan kondenser borularının içinden geçtiği bir su toplama kabında kondenser borusunun sıcaklığı ile buharlaşır.
0 Yanıt
4096 Gösterim