Konu: Burundi - Ansiklopedik Bilgi

[D®agon]

Burundi, Orta Afrika'da, Büyük Göller bölgesinde yer alan küçük bir ülkedir.


Güneyinde ve doğusunda Tanzanya, batısında Kongo ve Tonganyika Gölü, kuzeyinde Rwanda bulunmaktadır.
Tanganika Gölü ile kıyısı vardır. Bağımsızlıktan önce Urindi diye tanınırdı.



Yüzölçümü 27.834 km2dir. Doğudan batıya genişliği 265 km, kuzeyden güneye ise 345 kilometredir.

DEVLETİN ADI: Burundi Cumhûriyeti 
Kuruluş: - İlan    1 Temmuz 1962
BAŞŞEHRİ: Bujumburu 
NÜFÛSU: 8.988.091 (2009)
YÜZÖLÇÜMÜ: 27.834 km2
RESMÎ DİLİ: Fransızca, Kırundı 
DÎNİ: Hıristiyan 
PARA BİRİMİ: Burundi Frangı
Internet TLD: .bi
Telefon kodu: 257



Nüfusunun %85'i Hutulardan, %14'ü Tutsilerden oluşur. Küçük bir kısmı Twa (Pigme) ve birkaç bin Avrupalı ve Güneydoğu Asyalıdır.

1993 yılında başlayan iç savaş 2005 yılına kadar sürmüştür. Ülkenin adı, komşu ülke Ruanda'da 1994'te dünyanın gözü önünde gerçekleşen etnik savaşlar yüzünden çok duyulmuştur ve bu savaşta 1 milyon kadar insan öldürülmüştür (Büyük çoğunluğu Tutsi, daha az bir kısmı Hutu). Katliamın nedenlerine ilişkin düşüncelerden biri, Hutuların Bantu kökenli, Tutsilerin ise Hami ırktan olduğunun iddia edilmesi ve bu farklılığın bir etnik nefret sebebi yapılmasıdır.
 
Târihi

Burundi’nin ilk devirleri ile ilgili elde pek fazla bilgi yoktur. On dördüncü  asra doğru bâzı Etoponyalılar, Burundi’ye gelerek yerleştiler ve şu anda halkın büyük çoğunluğunu teşkil eden Bahutililere hâkimiyet kurdular. Ancak bu hâkimiyet kısa sürdü. Bundan sonra Almanların 1885 târihinde burayı işgâl edinceye kadarki târihi ile ilgili bir mâlumat yoktur. Bu târihte Almanların idâresi altına girdi. 

Birinci Dünyâ Savaşından sonra Cemiyet-i Akvâm’ın Birleşmiş Milletler gözetimi altında Belçikalıların idâresine verildi. İkinci Dünyâ Savaşından sonra Birleşmiş Milletlerin gözetimi altında yine Belçika’nın mandasında, ancak iç işlerinde serbest bir krallık oldu. 1959’da siyâsî partiler kuruldu. 18 Eylül 1961 yılında Birleşmiş Milletlerin gözetimi altında seçimler yapıldı. Millî Birlik ve İlerici Partisi 64 sandalyenin 54’ünü kazandı. Ancak bir aydan az bir zaman sonra Millî Birlik Partisinin lideri Prens Luis Rwagasone öldürüldü. Burundi’nin 1 Temmuz 1962’de bağımsızlığını kazanmasından sonra iktidardaki Millî Birlik Partisi muhâlefet partisinin ileri gelenlerinden bâzılarını suikast olayından sorumlu tutarak îdâm ettirdiler. Bu esnâda Kızıl Çin’in burada elçilik açmasıyla komünist faâliyetler de arttı. Bir taraftan muhâlefet liderlerinin öldürülmesi, diğer taraftan komünistlerin fâaliyetleri ülkeyi iç harbe sürükledi. Tutsi ve Hutsi adıyla bilinen iki grup arasında devâm eden iç savaşlar sonucu 1966’da ordu yönetime el koydu. Seçimler yapılarak bir cumhûriyet ilân edildi. Ancak karışıklıklar durmadı. Nihâyet 1 Kasım 1976’da ordu yönetime yeniden el koydu. Anayasa askıya alındı. 30 üyeli Askerî İhtilâl Konseyi kuruldu. 1977’de Jean-baptiste Bagaza’nın devlet başkanı seçilmesi üzerine konsey dağıldı. 1981’de yeni bir anayasa yürürlüğe konuldu. 

1984’te yapılan seçimlere tek aday olarak katılan Baptiste Bagaza, devlet başkanlığına tekrar seçildi. 1987 Eylülünde devlet başkanlığına Pierre Buyoya getirildi. 

Fizikî Yapı

Burundi, Nil ve Kongo nehirlerinin birleştiği yerde kurulmuştur. Sonsuz gibi görülen dağ silsileleri onu karakterize eder. Ülkenin pürüzlü topoğrafyası modern taşımacılığı ve yerleşim bölgelerini olumsuz yönde etkiler. Burundi arazisinin büyük bir bölümü 1500 metrenin üzerindedir. Sâdece Kuzizi Vâdisi ve Tonganyika Gölünün doğu sâhilleri dar alüvyonlu bir vâdide 900 metrenin üzerinde yer alırlar. Bu bölgenin doğusu ve arâzi birdenbire Kongo ve Nil sularının birleştiği kesitin kuzey doğusu boyunca 2100-2700 metre yükselir. Daha sonra Viktorya Gölüne doğru yükseklik düşer. Ancak hiçbir zaman 1000 metrenin altına inmez.

İklim ve Bitki Örtüsü

Ekvator’un yakınında yer alan Burundi’nin biri yağışlı biri de kurak olmak üzere iki tür mevsimi vardır. Yıllık yağışı 7900-14.900 mm arasında değişir. Uzun süren kuraklıklar mahsülün ziyânına sebeb olmaktadır. Sıcaklık Tonganyika Gölü kenarında ortalama 23 °C Kongo-Nil’in ayırma noktasında ortalama 17 °C’dir. 

Burundi’nin başlıca bitki örtüsü savan otlaklarıdır. Ülkenin çoğu ormanlarla kaplıdır. Ancak yıllardır bu orman bozulmaktadır. Bu durum karşısında yeniden ormanların geliştirilmesi için programlar yapılmaktadır. Vahşi hayvanlardan filler, timsahlar, leoparlar vb. bulunur. Bâzı hayvanların nesli tükenmekte, ancak yeniden yetiştirilmeye çalışılmaktadır. 

Nüfus ve Sosyal Hayat

Burundi, Afrika’nın nüfus yoğunluğu en kalabalık olan ülkelerinden biridir. Halkın çoğu kırsal bölgelerde ve şehir merkezinden uzak çiftliklerde yaşar. Bujumburu en büyük şehir olup başşehridir. Kırundu lisanını konuşurlar. Dil yönünden birlik arz etmesine rağmen halkın çoğu fizikî tip, kültür değerleri ve sosyal ekonomik bakımından farklılık arz ederler. Batwa bölgesi en eski yerleşim alanlarından biriydi. Şu anda ise nüfusun ancak % 1’ini ihtivâ etmektedir. Buhutu bölgesi ise nüfusun % 86’sını barındırır. Tutsi bölgesi ve Watutsi veya Batutsi olarak da bilinir ve nüfusun % 12’sini ihtiva eder. Afrikanın başlıca göç edilen merkezlerinden biridir. Yerli halkın yanında Rwanda’dan buraya göç edip yerleşen 80.000 Tutsili vardır. Büyük sayıda göçmen Kongo’dan gelerek Bujumburu’ya yerleşmiştir. 

Misyonerlerin iddialarına göre halkın onda dokuzu Roma Katolik mezhebindendir. Ancak Hıristiyanlığı millî gelenekleri ile bağdaştırarak tek tanrılı bir inanca sâhiptirler. Okulların çoğu, Bujumburu Üniversitesi de dâhil Hıristiyanların kontrolü altındadır. Halkın % 40’ı ilk tahsil yapabilmekte, çok az kısmı ortaokula gidebilmektedir. İlkokullarda Fransızca ikinci dil olarak okutulmaktadır. Ortaokullar ise Fransızca eğitimi yapmaktadır. 

Ekonomi

Burundi daha ziyâde bir tarım ülkesidir. Bütün arazinin % 41’i ekilebilir arâzidir. Çiftliklerin çoğu hubûbat ihtiyacını karşılayabilmektedir. Başlıca gıdâ maddeleri muz, baklagiller, darı, süpürge darısı, yerfıstığı , tatlı patates ve kabak türü bitkilerdir. Başlıca para getiren ürün kahvedir ve Arap kahvesinden farklıdır. 

Yetiştirilen sığırlar tarımda kullanılır. Millî gelirin çok az bir kısmını teşkil eder. Burundi’nin başlıca ihraç ürünleri kahve, tütün, kalay, cevher, pamuk, pirekapan ve deridir. Başlıca ithâlâtı yakıt, araç, tekstil ürünleri, makina ve gıdâ ürünleridir. Ticâretini Belçika ve ABD ile yapar. 

Mâdenler: Burundi’de kalay, az miktarda altın çıkarılır. Çıkarılan diğer mâdenler yerli tüketim ile sınırlıdır. Sanâyi merkezleri başşehir Bujumburu’da toplanmıştır. Dokumacılık ve mutfak eşyâ yıpımı ileridir. Petrol istihsali önemsizdir.


Bujumbura

Bujumbura, Burundi'nin başkenti ve en büyük şehridir. Tanganika Gölü'nün kuzeydoğu köşesinde yer alan şehrin 1994 yılı tahminî nüfusu 300.000 kadardır. Ülkenin aynı zamanda ekonomi ve ticaret merkezidir. Şehirde üretilen başlıca ürünler teksktil malları ve sabundur. Denize çıkışı olmayan ülkede Tanganika Gölü'ne kurulmuş büyük limandan ülke genelinden gelen kahve, pamuk ve kalay da yurtdışına satılır.

Kent merkezinde büyük bir ulusal stadyum, büyük bir camii, katedral, Burundi Yaşam ve Coğrafya Müzeleri ile Rusizi Millî Parkı bulunur. Tanganika Gölü içinde Bujumbura ve Tanzanya'nın Kigoma kenti arasında işleyen feribotların yanı sıra, şehir merkezinin biraz dışında uluslararası bir havaalanı da vardır. Şehirde kendi adıyla kurulmuş bir de üniversite bulunur.